Тензинг Норгай, Эдмунд Хиллари нар Эверестэд авирсаны дараа
Тензинг Норгай "Тэд жинхэнэ анхдагчид, судлаачид. Тухайн цагтаа боломжгүй зүйлийн хил хязгаарыг давсан" гэж хэлэв. Тэрээр эцгийнхээ дэлхийн хамгийн өндөр уул болох Эверестэд анх удаа амжилттай авирсан тухайгаа дурсав.
Одоогоос 70 жилийн өмнө буюу 1953 оны тавдугаар сарын 29-нд түүний аав Шерпа Тензинг Норгай Шинэ Зеландын уулчин Эдмунд Хилларигийн хамтаар Балба, Хятадын хил дээрх дэлхийн хамгийн өндөр оргилд анх гарч байжээ. Тэр үед Тензин Норгай 30 настай, Эдмунд Хиллари 33 настай байв.
Анхны байлдан дагуулагчдын хөвгүүд болох Жамлин Тензин Норгай, Питер Хиллари нар хоёулаа эцгийнхээ замналаар явж, хэдэн арван жилийн дараа Эверестэд авирч оргилд нь гарчээ.
Эцэг нарынхаа түүхэн авиралтын ойн өдрөөр тэд дурсамжаа хуваалцаж, аавуудынхаа амжилтын талаар ярьжээ.
"Тэд зүгээр л жирийн хүмүүс тэнд очоод дэлхий даяар алдартай баатрууд болон буцаж ирсэн. Гэхдээ алдар нэр тэднийг өөрчилсөнгүй, тэд эгэл даруухан хэвээрээ байсаар насыг туулсан. Хоёулаа Гималайн уугуул оршин суугчдын амьдрах нөхцлийг сайжруулахын тулд их зүйлийг хийсэн." гэж Жамлин хэлэв.
"Хэн нэгэн шинэ өндөрлөгт хүрэх нь боломжгүй зүйл биш гэдгийн жишээ энэ юм" гэдгийг Петр нэмж сануулав.
1953 оны авиралт нь олон хүний дагаж мөрдөх жишиг болон тогтсон бөгөөд зөвхөн энэ жил гэхэд л авиралтын улирлын эхний арав хоногт 500 гаруй хүн Эверестийн 8849 метрийн оргилд хүрсэн байна.
Тэнзинг Эверестийн оргил дээр. Эдмунд Хилларийн авсан гэрэл зураг
Эверестийг ийм олон уулчид байлдан дагуулж буй нь технологийн шинэ хүчин чадал, ложистик, харилцаа холбооны дэвшилтэй холбоотой юм. Харин Эдмунд Хиллари, Тензин Норгай нар GPS, хиймэл дагуулын утас гэх мэт орчин үеийн ямар ч төхөөрөмжгүйгээр энэ амжилтыг хийжээ. Ийм төхөөрөмж тэр үед байсангүй. Олны ярьдагаар "бор зүрхээрээ" зүтгэж дэлхийн хамгийн өндөр оргилыг эзэлж чадсан юм.
Хиллари, Норгай нар Эверестийн оргилд гарах гэж оролдсон анхны хүмүүс биш. Гэхдээ тэд хамгийн түрүүнд амжилтанд хүрсэн. Сүүлийн гучин жилийн хугацаанд олон тооны экспедицүүд оргилд хүрч чадалгүй буцаж буусан.
Тэнзин оргилд гарахаасаа өмнө зургаан удаагийн оролдлогод оролцож байв. Жамлинг “Миний аав хүүхэд байхдаа сарлаг хариулж явахдаа энэ уулын дээгүүр шувуу яагаад нисч чаддаггүй юм бол гэж их боддог байсан гэдэг” хэмээн дурсчээ.
"Аав минь амбицтай залуу байсан бөгөөд үргэлж тэргүүлэгч байхыг хүсдэг байсан" гэж Петр эцгийнхээ тухай хэлэв. Тэрээр Непалын өмнөд хэсгээс Эверестийн оргилд гарах Британийн ес дэх экспедицид оролцох саналыг хүлээн авснаар түүхэнд үлдэх ховорхон боломж тохиосон.
"Цас мөсийг туулж өмнөд оргил руу хэрхэн авирч байснаа тэр хэрхэн дүрсэлж байсныг би маш сайн санаж байна. Тэр түрүүлж алхаж, шат гишгүүр гаргаж энэ үеэр нь их хэмжээний цас, мөсний хэлтэрхийнүүд Түвдийн тал руу эгц энгэрээр унаж байсныг дурсдаг байсан гэжээ."
Эдмунд Хиллари, Тензин Норгай нар цаг агаарын аймшигт байдлыг үл харгалзан аврилтаа үргжлүүлжээ. Дээшлэх тусам хүчилтөрөгч багасч байв. Тэд манай гаригийн хамгийн өндөр цэгт 15 минут байж байгаад доошоо буужээ.
Тэнзин буддын шашны ёс заншлаар бурхдад тахил болгон чихэр, жигнэмэг зэргйг тэнд цасанд булж үлдээжээ. Эдмунд Хиллари харин эргэн тойрны уулс болон Их Британи, Балба, НҮБ, Энэтхэгийн далбааг намируулсан Тензингийн хэд хэдэн гэрэл зургийг авчээ.
Гэхдээ оргил дээрх Хилларигийн өөрийнх нь зураг байдаггүй. Аав нь "Тэнзинг авирахаасаа өмнө гартаа зургийн аппарат барьж байгаагүй байсан. Гэрэл зураг авч сурахад Эверестийн оргил тохиромжтой газар биш" гэж байсан тухай Петер дурсав.
Петр, Жамлинг нар өөрсдөө Эверестэд авирахдаа аавууд нь юуг даван туулсаныг илүү сайн ойлгожээ.
"Би анх 1990 онд Эверестэд авирсан. Би зүгээр л аавынхаа тухай бодохоо больж чадаагүй" гэжээ. Харин Жамлинг 1996 онд шашны болон хувийн шалтгаанаар Эверестийн оргилд гарсан байна.
Тэнзин, түүний аав хоёулаа Түвдээс гаралтай шерпа үндэстэн юм. Шерпа нар бол маш сайн уулчид бөгөөд Гималайн нуруутай оюун санааны холбоотой байдаг гэлцдэг.
"Энэ бол миний хувьд мөргөлийн аялал шиг байсан. Би шашин, зан заншилдаа нэвтэрч, аавынхаа юу туулсаныг ойлгохыг хүссэн" гэж тэрээр дурссан байна.
Эх сурвалж: ВВС