Хөгжлийн банкны гэх эрүүгийн хэргийн 80 хүн, 4 хуулийн этгээдэд холбогдох гэм буруугийн шүүх хурал өнөөдөр найм дахь өдрөө үргэлжилнэ. Эдийн засагт нөлөө үзүүлэхүйц төсөл, хөтөлбөрүүдэд зээл олгохоор төрөөс байгуулсан уг банк өнгөрсөн арван жилийн хугацаанд улс төрд нэр нөлөө бүхий этгээдүүдийн холбоо хамааралтай бизнесүүдийг дэмжсэн гэх муу тодотголтой болоод багагүй хугацаа өнгөрч байгаа билээ. Түүнчлэн шүүх хурлын үйл явц нийгмийн анхаарлын төвд байгаа.
Шүүх хуралтай зэрэгцэн улс төрийн хүрээнд ч Хөгжлийн банкны тухай асуудал өнгөрсөн долоо хоногийн туршид яригдаж, чуулганаар хэлэлцэгдэж, тус банканд үүссэн асуудлыг Хянан шалгах үүрэгт хүлээн УИХ-аас байгуулагдсан Түр хороо өнгөрсөн баасан гарагт татан буугдлаа. Хөгжлийн банкнаас санхүүжүүлсэн төсөл, хөтөлбөрийн хэрэгжилт, үр дүн, зээл олголт, эргэн төлөлтийн явцыг хянан шалгах УИХ-ын Түр хорооноос зохион байгуулсан Нотлох баримтыг шинжлэн судлах гурван шатны сонсгол 2023 оны нэгдүгээр сарын 16-20, хоёрдугаар сарын 6-8, гуравдугаар сарын 13-17-нд болсон. Түүнчлэн гурван шатны сонсголын үр дүнг чуулганаар хэлэлцсэн юм.
Тэгэхээр сүр бараа ихтэй хэд хэдэн шатны сонсгол болж, Түр хороо татан буугдсан бол одоо ид өрнөж буй шүүх хурлын дараа Хөгжлийн банкны хувь заяа хэрхэх вэ. Ер нь энэ банк ийм тааруу нэр сүртэйгээ, хэсэг бүлэг этгээдүүд илүү давуу эрх олгодог дотоод дүрэмтэйгээ байсаар байх уу гэдэг асуудал анхаарал татаж байна.
Түр хорооны даргаар ажилласан Б.Энхбаяр гишүүн тайланг түр хороогоор хэлэлцсэн талаарх санал дүгнэлтийг чуулганд танилцуулахдаа, анхаарал татсан зүйлс хэлнэ лээ. Санал дүгнэлтэд, одоогийн хүчин төгөлдөр мөрдөгдөж байгаа хууль эрх зүйн орчин, засаглалын хэлбэрээр цаашид үйл ажиллагаагаа явуулсан тохиолдолд Хөгжлийн банканд үүссэн хүндрэл бэрхшээл арилахгүй, нөхцөл байдал дахин давтагдах эрсдэлтэй байгааг дурдсан. Тиймээс Хянан шалгах түр хорооноос Хөгжлийн банкийг татан буулгах, Хөгжлийн банкны үйл ажиллагааг нь өнөөдрийн хэлбэрээр үргэлжлүүлэхэд ямар эрсдэл үүсэх талаар холбогдох тооцоо судалгаа хийсэн гэсэн юм.
Хөгжлийн банкны нийт хөрөнгө 2023 оны эхний улирлын байдлаар 3.9 их наяд төгрөг, чанаргүй зээл болон анхаарал хандуулах зээлийн үлдэгдэл 1.5 их наяд төгрөг, хуримтлагдсан алдагдал 455 тэрбум төгрөг байгаа аж. Банкны санхүүгийн тайлангийн үзүүлэлтээрх мөнгөн урсгалын зөрөө 2023 оны 10 дугаар сарын байдлаар 1.03 их наяд төгрөгт хүрэх, 2025 оны 12 дугаар сар хүртэл дунджаар 950 тэрбум төгрөг байх хүлээлттэй байна. Гадаад бондын эх үүсвэрийн батлан даагч нь Засгийн газар бөгөөд Хөгжлийн банкийг татан буулгасан тохиолдолд дээрх алдагдал улсын төсөвт дарамт учруулах, гадаад валютын улсын нөөцөөс төлөгдөх эрсдэлтэй байгаа юм. Ийм нөхцөлд Хөгжлийн банкийг татан буулгах нь хамгийн амархан боловч санхүүгийн хувьд өндөр зардалтай эдийн засгийн хувьд үр ашиггүй. Ирээдүйд дахин хөгжлийн хөтөлбөрүүд санхүүжүүлэх институц байгуулах шаардлага үүссэн нөхцөлд бүгдийг шинээр эхлэх шаардлага тулгарна гэж Хянан шалгах түр хороо дүгнэжээ.
Тэгэхээр улс төрийн хүрээнд өрнөж буй үйл явц, яригдаж буй хандлагаас үзэхэд Хөгжлийн банк гэсэн институц цаашид үйл ажиллагаа явуулсан хэвээр байх нь. Гол нь үйл ажиллагааг нь хэрхэн эрүүлжүүлэх вэ гэдэг асуудал байна. Сүүлийн мэдээллээс үзэхэд, Хөгжлийн банкны ₮7.5 их наядын зээлийн 20%-ийг улс төрийн хамааралтай зээлдэгчид авсан гэгдэж байгаа. Энэ бол өндөр хувь хэмжээ. Үүнийг энэ хандлагыг цаашид нутагшуулахгүйгээр халах л шаардлагатай юм. Гурван шатны сонсгол дууссан, одоо энэ шүүх хурал ч дуусна. Харин Хөгжлийн банк үлдэнэ. Тэгэхээр үйл ажиллагааг нь сууриар нь эргэн харах ёстой юм.
Б.МӨНХ