“Хүүхэд ч мөн хурдан өсөх юм аа. Нэг харахад сургуульд орж байсан. Одоо бүр төгсөх болчихож...” хэмээн бид ярьдаг. Тэгвэл 2014 онд бүтээн байгуулалтын ажил нь эхэлсэн Үндэсний номын сангийн шинэ барилга одоо хүртэл ашиглалтад ороогүй байна. Харин 2014 онд төрсөн хүүхэд ерөнхий боловсролын сургуулийн гуравдугаар ангиа төгсөх нь. Хэрвээ энэ хэвээрээ барилга ашиглалтад орохгүй, жил бүр 85 хувийн гүйцэтгэлтэй гээд тайлагнаад байвал бид ойрын хэдэн жилдээ “шинэ” номын санд хөл тавихгүй. Магадгүй баригдаж дуусалгүй, элэгдэл хорогдолд ч орох бололтой. Ёстой " Сайхан хоолны нэр хэлээд бай, би савхадъя" гэгчээр У.Хүрэлсүхийн Засгийн газрын чихэн дээр ургуулсан цэцэг нь өнөөдрийг хүртэл дэлбээлээгүй байна.
Түүхийг эргэн сөхвөл, 1951 онд анх ашиглалтад орж байсан Үндэсний номын сангийн өнөөдөр үйл ажиллагаа явуулж байгаа байрыг 500 мянган номын фондтой байхаар тооцсон байдаг аж. 2008 онд Монгол Улсын гурав дахь Ерөнхийлөгч Н.Энхбаярын санаачилга, Ерөнхий сайд асан С.Баярын дэмжлэгтэйгээр Үндэсний төв номын сангийн шинэ өргөөний шав тавих ёслол сүртэй болсон гэдэг. Ерөнхийлөгчийн 173 дугаар зарлиг гарснаар Сүхбаатар дүүргийн 7 дугаар хорооны нутаг дэвсгэрт 0.3 га газар Төв санд зориулан олгожээ.
Гэвч газар дээр байшин босгох боломжгүй гэсээр 2019 оны байдлаар төв номын сан 3 сая гаруй ном хэвлэлтэй болж, зайлшгүй өргөтгөн томсгохыг шаардаж эхлэв. Тус номын сангийн номын тоо, үйлчлэх хүрээ нь жил бүр өсөн нэмэгдэж байгаагаас уншлагын танхим, фондын даац, орчин нөхцөл нь өнөөгийн стандартад нийцэхгүй, номын сангийн аюулгүй ажиллагааг хангах асуудал ч орхигдсоор. Тиймээс Засгийн газраас Үндэсний номын сангийн шинэ барилга барих асуудлыг идэвхтэй дэмжиж, шав тавьснаас зургаан жилийн дараа 2014-2016 онд “Үндэсний номын ордны шинэ цогцолбор” 11 давхар барилга барих ажлыг эхлүүлж, хөрөнгийн эх үүсвэрийг баталж өгсөн. 12 тэрбум төгрөгөөр босохоор төлөвлөсөн уг барилгын зураг төслийг “Эгэл” ХХК хийсэн бол гүйцэтгэгчээр “Акми холдинг” компани шалгарчээ.
Ерөнхий сайд нь Соёлын сайдтайгаа нийлээд ч Үндэсний номын сангийн барилгыг ашиглалтад оруулж чадаагүй
2019 онд одоогийн Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүх Ерөнхий сайд байхдаа “Ард иргэдээ соён гэгээрүүлэх үйлсэд Засгийн газар анхаарч ажиллана. Байгалийн түүхийн музейгээ барина. Үндэсний урлагийн их театр барина. Үндэсний номын сангийн шинэ барилгыг ашиглалтад оруулна. Бид үр хүүхдэдээ өв, соёлоо үлдээх учиртай” хэмээн тунхаглан "хашгирч" тус онд багтаан дуусгахыг компанийн удирдлагуудад үүрэг болгосон.
Харамсалтай нь, Ерөнхий сайд үүрэг даалгавар өгч, 24 жилийн дараа Соёлын яамыг байгууллаа гээд ч Үндэсний номын сангийн барилга ашиглалтад орсонгүй. 2021 онд Соёлын яамнаас өгсөн мэдээллээр “Энэ жилдээ багтаж 11 давхар үндэсний номын сангийн барилга ашиглалтад орно” гэсэн байдаг. Тэгэхээр бид сайд дарга нарын амаар бол хоёр жилийн өмнө шинэ номын сантай болчихсон өдийд ном уншаад сууж байх байжээ.
Одоогийн Соёлын сайд Ч.Номин хатагтай энэ үйл хэргийг үргэлжлүүлж байгаа ч төдийлөн амжилт олоогүй. Яамны зүгээс Засгийн газрын 2022 оны есдүгээр сарын 5-ны өдрийн хуралдаанд тус барилгын талаарх мэдээллийг оруулж, гүйцэтгэгчтэй байгуулсан гэрээг цуцлах, мөн барилгын интерьер заслын ажлын зардалд 2 тэрбум төгрөгийг төсөвт тусгах санал танилцуулжээ. Ингээд барилга угсралтын ажил нь 80 хувиас дээш гүйцэтгэлтэй зарим барилгыг дуусгах талаар хууль тогтоомжийн хүрээнд зохих арга хэмжээ авахыг Соёлын сайд Ч.Номин, Сангийн сайд Б.Жавхлан нарт даалгасан байна.
“Акми холдинг” компанийн захирал таалал төгсөж, компанийн өвлөгчийн асуудлыг шийдвэрлээгүйгээс номын сангийн барилга 2022 онд дахин царцав
Гэвч барилга одоо хүртэл ашиглалтад ороогүйгээр барахгүй гүйцэтгэгч компанийн өмчлөлтэй холбоотой асуудал үүссэнээр барилгын ажил дахин хойшлов. 2022 онд Соёлын дэд сайд М.Батбаяр “Үндэсний номын сангийн барилгын гүйцэтгэгч компанийн захирал нь нас барсан, компанийн өвлөгчийн асуудлыг шийдвэрлээгүйгээс хэвийн үйл ажиллагаа алдагдаж, компани эрх зүйн чадамжгүй, санхүүгийн эх үүсвэргүй болсон. Соёлын яамнаас асуудлаа шуурхай шийдвэрлэж ажлаа явуулах талаар тус компанийн төлөөлөлтэй 10-аас дээш удаагийн уулзалт хийсэн ч эцсийн шийдэлд хүрсэнгүй. Мөн яамнаас энэ оны есдүгээр сарын 26-ны өдрийн 3/2479 тоот албан бичгээр гэрээ цуцлах тухай мэдэгдлийг “Акми Холдинг” ХХК-ийн холбогдох хүмүүст хүргүүлж, хийж гүйцэтгэсэн ажлын тоо хэмжээ болон үлдэгдэл ажлыг тооцож авах ажлын хэсэг байгуулан ажиллаж байна” гэсэн.
Ингэснээр Үндэсний номын сангийн шинэ барилгын ажил дахин хойшлов.
Барилга угсралтын ажлыг гүйцэтгүүлэхээр Соёл, спорт, аялал жуулчлалын яамнаас /хуучнаар/ “Акми Холдинг” ХХК-тай 2014 оны наймдугаар сарын 21-ний өдөр 11 тэрбум 999 сая төгрөгийн гэрээ байгуулжээ. Үүнээс хойш нийт таван удаа гэрээний үргэлжлэх хугацааг сунгасан байна. Энэ явцад төсөвт өртөг нь нэмэгдэн, 19.9 тэрбум төгрөгөөр батлагджээ.
Одоогийн байдлаар барилгын А, Б, В блокуудын өрлөг, дээвэр, дотор шавар, хар шал, гадна бохир усны шугамын угсралтын ажил, шилэн фасад, халаалт салхивчны ажил, хөргөлтийн шугамын сүлжээ, гадна холбооны сувагчлал, гадна цахилгааны кабелийн зэрэг ажлыг хийсэн гэв. Гэхдээ дотоод интерьер зураггүй хийсэн гэх. Энэ тухай дэлгэрэнгүй тодруулахаар Соёлын яамны Санхүү хөрөнгө оруулалтын газартай нь холбогдох гэсэн ч утсаа авдаггүй юм билээ.
2020 оны аудитаар Үндэсний номын сангийн барилгын ажлын гүйцэтгэл 94 хувьтай байжээ
Улсын төсвийн хөрөнгө оруулалтаар 2017 онд нийт 388 төсөл, арга хэмжээг хэрэгжүүлэхээр төлөвлөснөөс 37 төсөл, арга хэмжээ буюу 9.5 хувь нь хэрэгжээгүй, 9.8 хувь буюу 38 төсөл, арга хэмжээний хэрэгжилт дутуу байгааг аудитын тайланд дурджээ. Тухайн үеийн Боловсрол, соёл, шинжлэх ухаан, спортын сайд Сүхбаатар дүүрэг дэх Үндэсний номын сан, “Акми холдинг” компанид 8.7 сая төгрөг илүү олгосон гэх баримт ч байна.
Цаашлаад улсын төсвийн хөрөнгө оруулалтаар 2020 онд нийт 156 аж ахуйн нэгжид 2-13 ажлыг давхардуулж гэрээ байгуулсан нь төсөл, арга хэмжээ төлөвлөсөн хугацаанд хэрэгжихгүй байх эрсдэл үүссэн гэжээ. Энэ дунд “Акми холдинг” ХХК 32.1 тэрбум төгрөгийн гэрээний үнийн дүн бүхий хоёр ажлын гүйцэтгэгчээр ажиллаж, гэрээгээр 2020 оны 12 дугаар сарын 10-ны өдрийн дотор ашиглалтад оруулах хугацаатай “Үндэсний номын сангийн /Улаанбаатар, Сүхбаатар дүүрэг/” барилгын ажлын гүйцэтгэл 94 хувьтай байна гэжээ.
Гэтэл Соёлын яамнаас энэ оны гуравдугаар сарын 15-ны өдөр Үндэсний номын сангийн барилгын 5,948,200,000 /Таван тэрбум есөн зуун дөчин найман сая хоёр зуун мянга/ төгрөгийн тендер зарласан байгаа юм. Яамнаас өгсөн тайлбараар интерьер дизайны ажилд 3,5 тэрбум, өмнө нь хийгдээгүй ажлыг үлдэгдэлд 2 тэрбум төсөвлөж, үнийн өсөлт тооцсон 367 сая төгрөг гээд нийт 5.9 тэрбум төгрөгийн тендер зарласан гэж байв.
Тендерт "Энхтөгс тэмүүлэл" ХХК одоогоор шалгарсан гэдгийг Төрийн худалдан авах ажиллагааны цахим сайтаас харж болно. Компанийн мэдээллийг харвал төрийн байгууллагуудын засвар үйлчилгээний тендер цөөнгүй удаа оролцож, ажил гүйцэтгэж байсан бололтой. Соёлын яамнаас өгч байгаа мэдээллээр "Акми холдинг" компанитай тооцоо дуусгах ажлын хэсэг байгуулсан гэдэг ч одоогоор барилгын ажил дорвитой урагшилсан юм алга. Харамсалтай нь, төсвийн мөнгө урссаар...
