Хүйтний улирал эхэлж, ханиад томуутай ханьссан өдрүүд үргэлжилж байна. Бага насны хүүхдүүд гэлтгүй томчууд ч ханиаданд дарлуулж, эмнэлгийн ачааллыг нэмэгдүүлсээр.
Энд нэг амбулторийг онцолмоор санагдлаа. СХД-ийн нэгдсэн эмнэлгийн харьяа Толгойт дахь салбар буюу Амбулатори II-оор таван өдөр үйлчлүүллээ. Сэтгэл дундуур гэж хэлж болно. Сэтгэлгүй, ааштай сэхүүн зантай эмч сувилагч нар байдаг юм байна. Анхан болон лавлагаа шатлалын эмнэлгүүд харилцан адилгүй өөр өөр байдаг байх. Гэхдээ өвчтөн харьяаллынхаа дагуу эмнэлгийн үйлчилгээ авах эрхтэй. Өвдсөн хүн эмнэлэгт хандахаас аагаа багтаасан завтай хүн эмнэлгээр эргэлдэхгүй нь ойлгомжтой. Эмчээ, сувилагчаа гэж царай алдаж байж арайхийн үзүүлнэ, эмчилгээ бичүүлнэ. Дээрх эмнэлэгт таван өдрийн эмчилгээ хийлгэх гэж үгээ хэлж, үсээ зулгаахаас наагуур юм болов.
Ер нь, ажиглаад байхад эмнэлгээр явж байгаа хүн их залхдаг юм байна. Эмнэлгийн асуудал ёстой ярвигтай. Зүгээр хүн ирээд, эмч нарын үүд сахиад цухалдаад суугаад байгаа юм биш. Анхан шатны нэгж байгууллага буюу өрхийн эмнэлгийн эмч сувилагч нар юу ч мэдэхгүй. Цаг алддаг гэсэн гомдол их. Эмч нарын харилцаа хандлага асар муу. Хэдий ачаалалтай, олон хүнтэй харилцаж байгааг нь ойлгож байгаа ч настай хүнийг ч, нялх хүүхдийг тачигнатал загнах нь юу ч биш юм. Ханиасан, уйлсан, халуурсан нялх хүүхдүүдтэй ингэж харилцах нь аав ээж асран хамгаалагчид нь таатай санагдахгүй. Харилцаанаас харилцаа үүсдэг гэдгийг эмч нар мэддэг баймаар. Үүдийг нь сахиж “Эмчээ орох уу, сувилагчаа орох уу” гэж аядуухан асууж, аятайхан харилцахгүй бол аашлуулна. Сайхан ханддаг, халаасанд нь кофе, жигнэмэг, шоколад хийгээд өгчихвөл саймширч сайн хандахыг нь нүдээрээ харсан.
Таяг тулсан өвөө, эмээ хоёр уламжлалтын эмч, бариач гуравт нэг нэг коровка печень гарт нь атгуулчихав. Удалгүй сувилагч нь гарч ирснээ оочерлоод сууж байсан хүмүүсийг ойшоолгүй “Өвөө эмээ хоёр ороорой” гэв. Оочерлож байгаа олон хүн цухалдаж хэл ам хийсэн ч тэд тоохгүй. Ийм л хандлагатай хүмүүс ажиллаж байна.
Үнэнийг хэлэхэд анхан болон лавлагаа шатлалын эмнэлгүүдийн эмч, сувилагч нар ажлаа хийж байгаа нэртэй цаг аргацаасан, ажлын цагаа тарахыг л хүлээж суудаг бололтой шүү.
Эхний өдөр лавлагаа шатлалын эмнэлэг дээр шинжилгээ өгөх гэж хоёр өдөр оочерлож байж өгөх гэтэл 13-ын А маягт нэхэж байна. Өрхийн эмнэлгээсээ бичүүлж авчир гэв. Яасан нөгөө аль ч шатлалын эмнэлэгт 13-ын А маягт авахаа больсон гэж салбарын сайд нь сайхан мэдээ дуулгаад байсан чинь ачир дээрээ, хөрсөн дээрээ үгүй юм билээ.
Өрхийн эмнэлгийн эмч нь “Сайд тэгж хэлсэн ч бидэнд албажиж ирсэн тушаал цаас бичиг баримт алга. Тэгэхээр 13 А маягтаа аваад явах нь хүчинтэй шүү” гэв. Тэгвэл энэ хэзээ хэрэгжих шийдвэр вэ, Эрүүл мэндийн сайд С.Чинзориг оо.
Лавлагаа шатлалын эмнэлгийн уламжлалтын тасаг нь оочер ихтэй, таяг тулсан эмээ өвөө нар, шарлага хийлгэх гэсэн нялх хүүхдүүд олон. Сүүлийн үед идээт үрэвсэл буюу хүүхдүүдэд хатиг их гарч байгаа учраас цэцэрлэгийн болон сургуулийн насны хүүхдүүд шарлаганд их орж байгаа гэсэн мэдээлэл байв. Хүнд суртал, залхаах явдал бүр хэвийн. Хүмүүсийн аргыг барж, хараалыг урсгаж байна. Хар өглөөгүүр очоод хэл ам хэрүүл тэмцэл хийж байгаа хүн олон. Үйлчүүлэгчдийн тэвчээрийг барна, шалгана.
СХД-ийн Амбулатори II-ийн Уламжлалтын эмч залуухан эмэгтэй. Харилцааны хувьд асуудалтай. Үзүүлсэн, бариулсан зүү төөнүүр тавиулсан хүмүүсийг загнана. “Гоншигноод байвал яаж эрүүл болдог юм бэ” гэж бухимдах. Үйлчилгээнд чинь сэтгэл дундуур байна гэдгээ ч хэлэх эрхгүй шүү. Сувилагч нь халтуурдана. Сүүлдээ бариулж байгаа хүмүүс нь хэл ам хийхээр эмч нь сувилагчаа “Сувгийн бариа хийгээч, чамайг илээд халтуурдаад байна” гэх гомдол их ирээд байна гэж сануулна. Сануулга авсан сувилагч сайжирч байгаа ч юм алга. Яг л хэвээрээ.
Эмч нь анх үзүүлэхэд “Яасан ийсэн юм. Хэн физик эмчилгээ хий гэсэн юм. Алив харъя” гэж зандарч эрүүл мэндийн дэвтэр шүүрч, шидэлнэ. “Та яагаад байгаа юм бэ, яаж харилцаад байгаа юм” гэж асуухаар “Таалагдахгүй бол өөр эмчээ сонгоод, өөр эмнэлэгт үзүүлж болно шүү” гэж дарамтална. Үйлчилгээ авах гэж ирсэн өвчтнөө өөр эмнэлэг рүү явж болно сонголттой гэж тохуурхах. Ямар ч эмнэлэг өглөөгүүр оочер ихтэй. Нэг хүн физик эмчилгээнд ороход 10-30 минут зарцуулна. Гэвч сэтгэлд нь хүрэхгүй халтуурдаж хулхидах юм гэсэн бөөн гомдлыг үйчлүүлэгчид хэлнэ.
Тухайн эмнэлэг зүрх, дотор, цусны шээсний дэлгэрэнгүй шинжилгээ, физик, уламжлалтын эмч, мэдрэлийн эмч, чих хамар хоолой, эмэгтэйчүүд гэх мэт бүх төрлийн эрүүл мэндийн үйлчилгээг үзүүлнэ. Цаг авахын тулд заавал 1-2 хоногийн өмнө очиж өөрийн биеэр иргэний үнэмлэхийн регистрийн дугаараа хэлж авна. Цахимаар өгдөггүй юм билээ. Өнгөрсөн даваа гарагт Эхо хэт авиан эмчид үзүүлэхээр цаг авлаа. Цагаараа дугаарлаад орлоо. Эмч нь нөүтбүүк дээрээ амьтны ертөнцийн кино тавьчихсан үзээд сууж байв. Настайвтар эрэгтэй эмч, намайг харах ч үгүй “Хэн билээ” гэснээ,
-Цамцаа дэлгээд орон дээр хэвт гэв. Цамцаа дэлгээд хэвтлээ нэг дусал гель асгаж, хоёр талд дарж үзсэнээ бос гэв. Энэ үйлдэл нэг ч минут болоогүй дээ. Эмчлүүлэгчийн дэвтэр дээр оношоо бичлээ. Мэргэжлийн хүний бичгийг ойлгохгүй би “Та сайн тайлбарлаад өгөөч, ямар байна вэ, зүгээр үү” гэж асуутал “Зүгээр байна. Эмч хүний бичгийг чи гаргахгүй, бид мэргэжлийнхээ дагуу л оношоо бичдэг” гэж цухалдах. Хар өглөөгүүр ингэж ундууцах эмч байна. Эмч хүн байж ийм харилцааг төрүүлнэ. Яагаад ч сэтгэлд хүрсэнгүй. Тухайн амбулаторийн бүх төрлийн үйлчилгээ нь. Гэтэл эмчийн харилцаа, эмнэлгийн орчин сайжирсан дээрдсэн, хүнлэг энэрэнгүй болсон гэх мэт яриад л байдаг.
Ер нь, дээрх эмнэлгийн эмч нарт тодорхой хэмжээгээр гар хүндрүүлэх юм өгөхгүй бол хөдөлдөггүй юмаа гэсэн хүмүүсийн яриаг олон сонслоо. Зарим нэг эмч нь бүр хахууль аваад сурчихсан гэх. Улсын эмнэлгүүдийн үйлчилгээ арай дээр. Хүмүүсийн сэтгэл ханамж дүүрэн байдаг. Гэтэл өрх, амбулаторийн эмч нар сэтгэлгүй, Мэдлэггүй байна. Сарын тэмдэг нь ирчихсэн эмэгтэйг эхогоор үзсэнээ “Чи чинь жирэмсэн юм биш үү” гэж асууж байх жишээтэй. Ийм л байр байдалтай, мэдлэгтэй. Тэднийг жаахан ч болов сэтгэлтэй мэдлэгтэй болгомоор байна. Таалагдахгүй, санаанд нийцэхгүй хэл ам хийхээр л “Үзэх албагүй шүү, өөрөө эмчээ сонгоод өөр эмнэлэг рүү явж болно шүү" гэж дарамтална. Ийм л дүр зураг бодит байдал анхан болон лавлагаа шатлалын эмнэлгүүд дээр харагдаж байна.
