Зам тээврийн хөгжлийн сайд С.Бямбацогт өчигдөр нэр бүхий компанийн хольцтой муу шатахууныг нөөцөлсөн 360 вагоныг суллахгүй бол шатахууны тээвэрлэлт саатах эрсдэлтэй байна гэсэн мэдээлэл өгөв. Өөрөөр хэлбэл, хольцтой, чанар муутай шатахуун оруулж ирсээр байгааг түүний энэ үг бэлхнээ батална.
УИХ загасны ой санамжаар баталсан хуулиа баллуурдсаар байх уу
Гэтэл, керосин, нафта зэрэг нефтийн завсрын бүтээгдэхүүнд ногдуулдаг онцгой албан татварыг цуцлах шийдвэр Үндсэн хуулийн цэц гаргаж, УИХ-ын Төсвийн байнгын хорооны гишүүдийн дийлэнх нь гар өргөөд байна.
Керосин, нафта зэрэг нефтийн бүтээгдэхүүний онцгой албан татварыг тэглэвэл хамгийн түрүүнд хэн хохирох вэ. УИХ-ын гишүүдэд дээрх бүтээгдэхүүнийг оруулж ирж байгаа эзэн сонин болохоос үр дагавар нь төдийлэн сонин биш бололтой.
Тэгвэл керосины онцгой албан татварыг тэглэвэл зах зээл хамгийн үнэтэй байгаа дизель түлшний чанарт илэрхий өөрчлөлт орно. Дизелийг Монголын эдийн засгийн гол тулгуур болсон уул уурхайн салбарт хамгийн ихээр ашигладаг. Мөн газар тариалан, мал аж ахуй гээд хөдөө аж ахуйн салбарынханд ч хамаатай. Хэрвээ чанар муутай дизель зах зээлд их хэмжээгээр нийлүүлэгдэж эхэлбэл дээрх тулгуур салбаруудын техник, тоног төхөөрөмжинд доголдол гарах эрсдэл үүсээд байна.
Яг ийм эрсдэл бодитоор нүүрлээд байгааг 2019 онд мэргэжлийнхэн анхааруулж, хяналт, шалгалтаар бодит зөрчлүүд илэрсэн учраас Онцгой албан татварын хуулиар зохицуулсан гэдгийг УИХ-ын эрхэм гишүүд маань гурван жилийн дотор ор тас мартав.
Засгийн газраас 2015 оны 11 дүгээр сараас автобензин, дизелийн түлшний онцгой албан татварыг нэмэгдүүлсэн. Гэтэл онцгой албан татваргүй нефтийн бусад бүтээгдэхүүний импорт 2016 оноос эрс нэмэгдсэн. Керосины импорт 2016 онд 13.2 дахин, нафта 2.3 дахин өссөн гэдгийг Засгийн газраас 2019 онд өгсөн мэдээлэлд дурдсан байдаг. Өөрөөр хэлбэл, хуурамч гэгдээд буй чанаргүй түлшинд хамгийн ихээр хэрэглэгддэг керосин болон бусад дайвар бүтээгдэхүүний импорт “пуужиндсан” гэж болно.
Тиймээс 2019 онд мэргэжлийн байгууллагууд хуурамч шатахууны асуудлаар хэд хэдэн удаа хяналт шалгалт хийж, чанарын шаардлага хангахгүй шатахуун борлуулж байсан 9 аж ахуйн нэгжид торгууль ногдуулсан. Мөн керосиныг дотоодын бодит хэрэглээнээс хэт давсан хэмжээгээр импортолсон гэдгийг баталж, дизель түлш үйлдвэрлэхэд ашиглаж байгааг шалгалтаар тогтоосон байдаг. Тухайн үед манай улсын керосины бодит хэрэглээ 3 мянган тонн орчим хэмээн мэргэжлийнхэн хэлж байсан юм. Гэтэл дизель түлшнээс маш бага үнэтэй керосин зэрэг нефтийн бүтээгдэхүүнийг татваргүй оруулж ирснээр зарим компани “хулхи” түлшний үйлдвэрлэлээр багагүй мөнгө олж, иргэдийн эрүүл мэнд, эд хөрөнгөд хохирол учруулж байна хэмээн УИХ-ын гишүүн Б.Пүрэвдорж нарын гишүүн үзэж, онцгой татвар ногдуулах хуулийг санаачлан өргөн барьсан байдаг. Хуулийн төсөл жил гаруй дуншиж, 2021 онд УИХ-аар хэлэлцэгдсэн юм.
Үндсэндээ, энэ асуудлыг цэгцлэхийн тулд УИХ 2021 оны долдугаар сарын 06-нд Онцгой албан татварын тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулан керосин, нафта зэрэг бүтээгдэхүүнд татвар ногдуулсан. Өөрөөр хэлбэл, керосин, нафта зэрэг нефтийн үлдэгдэл бүтээгдэхүүний тонн тутамд 285 мянган төгрөгийн онцгой албан татвар ногдуулснаар импортыг хязгаарлаж эхэлсэн.
Монгол Улсад газрын тосны бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл эрхэлдэг аж ахуйн нэгж бий юу...
Үндэсний аудитын газраас 2022 онд “Газрын тос, нефтийн завсрын нэмэлт бүтээгдэхүүний талаар төрөөс хэрэгжүүлж байгаа бодлого, үйл ажиллагааны хэрэгжилт, үр дүнгийн аудитыг олон нийтэд танилцуулсан. 2017-2021 оны үйл ажиллагааг хамруулсан тус тайланд анхаарал татсан баримт нэг биш бий.
Үүнд, 2015 оноос автобензин, дизелийн түлшинд онцгой албан татвар тогтоож, газрын тосны завсрын болон нэмэлт бүтээгдэхүүнд татвар тогтоогоогүйгээс 2015 оны импортын хэмжээг 2021 онтой харьцуулахад керосины импорт 10 дахин, газрын тосны хүнд фракцын нэгдлийн импорт 47 дахин өссөн гэж дурдсан байдаг. Мөн Газрын тосны завсрын нэмэлт бүтээгдэхүүнд хяналт тавих төрийн байгууллагуудын эрх зүйн орчин, зарим чиг үүрэг тодорхойгүй, ажлын уялдаа хангалтгүй байна хэмээн онцолсон.
Уул уурхай, хүнд үйлдвэрийн сайдын 2018 оны А/08 тушаалаар Газрын тосны бүтээгдэхүүний тусгай зөвшөөрөлтэй холбоотой нарийвчилсан журмын 4.1.9 -д газрын тосны завсрын бүтээгдэхүүн импортлох тохиолдолд газрын тосны бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл эрхлэх тусгай зөвшөөрөлтэй байхаар заасан байна.
2017-2021 онд газрын тосны бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл эрхлэх тусгай зөвшөөрөлтэй 23 аж ахуйн нэгж байснаас 16 аж ахуйн нэгжийн тусгай зөвшөөрлийн хугацаа дуусаж, 2021 оны байдлаар 7 аж ахуйн нэгжийнх хүчинтэй байгаагийн 3 аж ахуйн нэгж нь үйлдвэрийн барилга, байгууламжтай эсэх нь тодорхойгүй байгааг аудитаар баталгаажуулжээ.
Эндээс Үндсэн хуулийн цэцийн Үндсэн хуулийн Нэгдүгээр зүйлийн 2 дахь хэсгийн “… тэгш байдал, … хууль дээдлэх нь төрийн үйл ажиллагааны үндсэн зарчим мөн.”, Тавдугаар зүйлийн 4 дэх хэсгийн “Төр нь үндэсний эдийн засгийн аюулгүй байдал, аж ахуйн бүх хэвшлийн болон хүн амын нийгмийн хөгжлийг хангах зорилгод нийцүүлэн эдийн засгийг зохицуулна.” гэснийг зөрчсөн гэх дүгнэлтийг ахиулан сайн харж, бусад импортлогч нар ч барьцах боломжтой ч юм шиг...
200 тэрбумын татвар хэрэггүй байсан уу...
Статистик мэдээллээс харвал 2017 онд 178.8 мянган тонн, 2018 онд 316.9 мянган тонн, 2019 онд 235 мянган тонн керосин, нафта зэрэг нефтийн бусад бүтээгдэхүүн импортолжээ. Автобензин, дизель түлшнээс энэ хугацаанд онцгой албан татвар авч байсан бол дээрх бүтээгдэхүүнээс аваагүй. Онцгой албан татварын хуулийн дагуу 1 тоннд ногдуулсан 285 мянган төгрөгөөр тооцож үзвэл төсөвт 2017 онд 50 тэрбум, 2018 онд 90 тэрбум, 2019 онд 66 тэрбум төгрөгийн орлогыг төвлөрүүлж чадаагүй гэж болно.
Энэ оны нэгдүгээр сарын 1-нээс 6 дугаар сарын 20-ныг хүртэлх импортын мэдээгээр 89 мянган тонн керосин, нафта зэрэг нефтийн бусад бүтээгдэхүүн импортоор оруулж иржээ.
Эндээс онцгой татваргүй тохиолдолд нефтийн үлдэгдэл хямд бүтээгдэхүүнийг импортлох нь ашигтай байсныг харж байна. 2018 онд энэ асуудал сөхөгдөхөд бараа, түүхий эд худалдаа, тээвэр ложистикийн чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулдаг нэг эзэнтэй хоёр компанийн нэр хэд хэдэн удаа дурдагдсан байдаг. УИХ-ын гишүүн Б.Пүрэвдорж ч хийсэн мэдээллийнхээ үеэр орос эзэнтэй компани бий хэмээн хэлсэн. Тэгэхээр Монголын хуулийг гурван жилийн хугацаанд хүчингүй болгох чадалтай, улстөрийн болон бизнесийн томоохон нөлөөтэй компани хэд билээ. Хэнд, хэзээ, хэн ямар хөрөнгө оруулав гээд шүүгээд үзвэл эзэн холбогдогч тодрох цаг хугацааны асуудал биз.
