Дотоодын нийт бүтээгдэхүүн хоёр гурван хувиар өсөх, гадаад валютын нөөц ганц хоёр зуун сая ам.доллароор нэмэгдэхийг эдийн засаг хөгжөөд байна гэж шууд утгаар нь хүлээж авч болохгүй л дээ. Учир нь эдийн засгийн хөгжил сууриараа зөв байгаагийн хамгийн гол үзүүлэлт нь бүтцийн хувьд эрүүл саруул, зүй зохист тэнцвэрт харьцаатай байх тухай ойлголт юм. Нэг ёсондоо манайх шиг өмнөд хөршийн ааш аяг гайгүй, эрэлт нь хэвийн бөйвал нүүрсээ зөөгөөд хэдэн валют оруулж ирээд, тэрэндээ цадчихдаг биш дотоодын нөөц бололцоо, үйлдвэрлэл нь эдийн засгийнх нь дархлааг тэтгэж байдаг, тийм л хэмжээнд очихыг эдийн засаг хөгжлөө гээд байгаа юм
Харин манай эрх баригчдын хувьд эдийн засгийн хөгжлийн тухай ойлголтоор маруухан олон жилийг үдсэн. Өнөөдөр ч ялгаагүй.
Энэ Засгийн газраас хоёр жилийн өмнө Эдийн засаг, хөгжлийн яам гэж байгуулаад жил тутам 300 тэрбум тэрбум төгрөг төсөвлөөд, сайдаар нь Ч.Хүрэлбаатарыг томилон ажиллуулж буй. Яамных нь нэршлийг харахаар Монголын эдийн засгийг хөгжүүлэхэд чиглэсэн бодитой ажлуудыг хийж хэрэгжүүлэх үүргээрээ Сангийн яамнаас ялгаатай гэж ойлгогдож буй.
Гэвч бодит байдал дээр Хөгжил хариуцсан Хүрлээ сайд Хятад тэг ковид бодлогоо хумьсны үр нөлөөгөөр өссөн экспортын дүнг танилцуулахыг өөрийнхөө үндсэн үүргээ гэж ойлгоод буй янзтай. Ер нь бол нүүрсний экспортын мэдээллийг Уул уурхайн яамнаас долоо долоо хоногоор шинэчлээд өгчихөөд байгаа л даа. Гэтэл эдийн засгийн хөгжлийг макро түвшинд харж, үнэлэх үүрэгтэй Хүрлээ сайд өдөр өдрийн тоонд илүү өргөлт өгч суугаа нь зохимжгүй. Эдийн засагчид, судлаачдын олонх нь эдийн засгийн цаашдын төлөв байдлыг таамаглахдаа, ковид дуусаж, Орос Украины дайнтай дасан зохицох маягийн бодлогуудыг улс орнууд барьж байгаа ч эдгээрээс дутахгүй илүү том геополитикийн сорилтууд урд хүлээгдэж болзошгүйг сануулсаар байна.
Энгийнээр хэлэхэд, өнөөдөр дөрөв дахин өсөөд байгаа нүүрсний экспорт маргааш гэхэд 0 хувь болчих эрсдэл ойр байгаа л гэсэн үг. Цаашид ч ийм эрсдэлүүд дандаа ойр л байхаар байна. Тэгэхээр улс орныхоо эдийн засгийг чадавхжуулах үүргийг хүлээсэн Эдийн засаг, хөгжлийн яамны зүгээс өнөөдрийн ганц хоёр тоон өсөлттэй зууралдах бус дунд болон урт хугацааны тогтвортой байдалд анхаарсан хөгжлийн төлөө л ажлуудыг хийх шаардлагатай юм.
Угаасаа ч энэ яам Алсын хараагаа “Монгол Улсын нийгэм, эдийн засгийн чадавхыг дээшлүүлэхэд дэмжлэг үзүүлж, хөгжлийн бодлого, төлөвлөлтийн үйл ажиллагааны тэргүүлэх төрийн захиргааны төв байгууллага болно” гээд тодорхойлчихсон байна. Энэ үүднээс аваад үзэхэд, хөгжлийн бодлогоо хөрсөн дээр буух бодитой түвшинд тодорхойлж, хэрэгжүүлмээр байна.
Ч.Хүрэлбаатар сайд өнгөрсөн сарын сүүлээр Монгол Улсын хөгжлийн 2024 оны төлөвлөгөөний төслийг өргөн барина лээ. Өрхийн орлогыг нэмэгдүүлэх чиглэлтэй гэх хөгжлийн төлөвлөгөөг нь харахад, өнгөрсөн жилүүдэд байнга яригдсан ужиг асуудлуудаа л жагсаагаад оруулж иржээ.
Тухайлбал:
Экспортыг нэмэгдүүлэх;
Хөрөнгө оруулалтыг нэмэгдүүлэх;
Хүний хөгжлийн үзүүлэлтийг сайжруулах;
Аялал жуулчлалыг хөгжүүлэх;
Хүнсний хангамж, аюулгүй байдлыг сайжруулах;
Улаанбаатар хотын түгжрэл, агаарын бохирдлыг бууруулах;
Засаглалыг сайжруулах;
Ногоон хөгжлийг дэмжих гэх мэт та бидний байнга сонсдог сэдвүүдийг хөгжлийн бодлогын хүрээнд эрэмбэлж, эдгээр чиглэлээр нийт 184 төсөл, арга хэмжээг 13.4 их наяд төгрөгийн санхүүжилтээр хийхээр төлөвлөжээ.
Яамны зүгээс тайлбарлахдаа, хөгжлийн жилийн төлөвлөгөө нь урт, дунд хугацааны хөгжлийн бодлогыг хэрэгжүүлэх тулгуур баримт бичиг гэж буй юм. Ерөнхийдөө өнгөрсөн бүхий л жилүүд өнөөдрийн суурь болж байгаа гээд харахаар байнга яригддаг дээрх сэдвүүд бодитоор бодлогын түвшинд ажил хэрэг болж чадаагүйг бид харж байна.
Ерөөс төр засгаас хөгжлийн бодлогыг тодорхойлохдоо эдийн засгийн бүтэцдээ тулгуураар нь өөрчлөлт хийх асуудлыг чанд тусгаж өгөөгүй юм. Эдийн засаг Н.Энхбаяр хэвлэлд өгсөн ярилцлагадаа, Алсын хараа 2050 хөтөлбөр бол үзэмж төдий гэж хэлсэн байсан. Түүнчлэн “Хөгжлийн бодлого гэдгийг ойлгоогүй хүмүүс оролцоод зүгээр ингээд зорилт тавьчихдаг. Эдийн засгийн өсөлтийг арван хувьд хүргэнэ, тэдэн сая жуулчин авчирна гэсэн тоо тавьчихдаг. Яаж гэдгийг нь огт ойлгодоггүй. Эдийн засаг яаж төрөлжих ёстой юм. Яаж бид гадаад өрийн дарамтаа багасгаж урагшлах юм. Хамгийн анхдагч асуудлаа ойлгоогүй байна. Монгол Улс хөрөнгө оруулалтын дарааллын ач холбогдлоо, юуг эхэлж хийхээ ойлгодоггүй гэж олон улсын байгууллагууд хэлдэг. ОУВС зэрэг байгууллагуудаас манай ирэх жилүүдийн санхүүжилтийн хэрэгцээ гээд тооцоонууд гаргасан байдаг. Тэнд маш аюултай тоонууд бий. Бид өр гээд одоо 30 тэрбум ам.долларын тухай ярьж байна. Гэтэл цаасан дээр буугаагүй, авлага хэлбэртэй өр зөндөө байна. Жишээлбэл, дуусаагүй төсөл хөтөлбөрүүд. Газрын тос боловсруулах үйлдвэр, төмөр зам гээд эхлүүлчихсэн. Санхүүжилтүүд нь бүгд гадаад эх үүсвэртэй, авахаар тохирчихсон. Гэрээ хэлцлүүд байгуулчихсан. Өр дээр нэмэгдээд явна” гэхчлэн анхааруулж байгаа юм.
Үүнийг эшлэхийн учир нь Эдийн засаг, хөгжлийн яам Монгол Улсын өмнө бодитой тулгамдаж буй эрсдэлүүдийг богино, дунд, урт хугацааны гэдгээр эрэмбэлж, улмаар эрсдэлийг холдуулахад чиглэсэн бодлогуудыг хэрэгжүүлж, эдийн засгаа хөгжүүлэхэд анхаарах ёстой юм.
Н.ЧИНЗОРИГ
