“Газар эзэмших, өмчлөх эрхийн холбоо”-ноос Монгол Улсын иргэн бүрд газрыг нэг удаа үнэгүй өмчлүүлэх шаардлагыг Ерөнхий сайдад хүргүүлэх мэдээллийн талаар хийсэн хурлын үеэр бэлтгэсэн сурвалжлагаа хүргэе.
Тус хурлын үеэр Хан-Уул дүүргийн Иргэдийн төлөөлөгч Б.Жагар: “Газар эзэмших, өмчлөх хүсэлтэй иргэдийн холбооноос улс орон даяар иргэдэд газрыг үнэ төлбөргүй олгох ажлыг Хан-Уул дүүргийн нутаг дэвсгэрээс эхэлж байна. Яагаад гэвэл тус дүүрэг нь хамгийн их газрын маргаантай бөгөөд газрыг нь зарж баяжиж тэрбумтан болсон хүмүүс ч байна. Тэгэхээр энэ дүүргийн олигархуудын авсан олон газрыг чөлөөлж, иргэдэд газар олголт хийнэ. Би иргэдийн төлөөлөгчийн хувьд дүүргийн иргэдийн хуралд газар зохион байгуулалтын асуудлаар санал оруулах эрхтэй. Тиймээс тус дүүргийн иргэдээс газар аваагүй, хуулинд заасан боломжоо эдлээгүй хүмүүсийн өргөдлийг цуглуулах болно. Тэр үеэр иргэд өргөдлөө өгөх юм бол тэдгээр хүмүүсийг төлөөлөөд дүүргийн иргэдийн хурлаар хэлэлцүүлж, тус дүүргийн газрын албанд хүлээлгэн өгч энэхүү газар олголтын үйл ажиллагаа эхэлнэ.
Тус хөдөлгөөнийг “Иргэн баян бол улс баян” уриатайгаар эхлүүлж байна. Учир нь бид ийм цөөхөн, ийм их газрын баялагтай хэрнээ яагаад ийм ядуу байгаа юм бэ? Газар доорх баялгийг нь олгархиуд хуваагаад идчихнэ, газрыг нь хэдэн зуу га-гаар нь зарчихна. Иргэд болохоор банкны өр, цахим зээл, ломбардны зээл гээд өрнөөс өрний хооронд амьдарч байна. Иргэд амьдрахын тулд татвар төлж яваад эцсийн очих газар нь шорон, шүүх хурлын танхим болчихсон байна. Тэгэхээр монголын ард түмний амьдралыг шүүх хурлын танхим шиг болгосон энэ 30 гаруй жилийн дарангуйллыг зогсоох ёстой. Банкны мөнгө хүүлэгчид жижигрүүүлсэн санхүүгийн луйвраар дамжуулан бидний төлсөн татварын мөнгө, бүх өмч хөрөнгийг мөнгө зээлэх зарчмаар өөрсдөдөө төвлөрүүлж байна. Ингээд өөрсдийн гэсэн өмч хөрөнгөгүй болсон иргэд өнөөдөр архинд орох, гэр бүл салах түүнчлэн ядуурал үүсч байна. Улс орон даяар сонгогдсон 800 гаруй төлөөлөгч байна. Энэ төлөөлөгчийн үндсэн ажил нь иргэдэд хууль тогтоомжийг сурталчлах, тухайн хууль тогтоомжтой холбоотойгоор иргэдэд боломжийг нь эдлүүлэхийг төлөө ажиллах хэрэгтэй. Энэ үйл хэрэгт бусад төлөөлөгч нараа уриалсаар 3 жил болж байна. Сөрөг хүчний бусад нам эсвэл эрх барьж буй нам аль нь ч хамаагүй миний уриалж байгаа зүйл нь “Өөрийн сонгогдсон хороо, дүүрэг, тойрогт газраа аваагүй иргэдийн асуудалд анхаарал хандуулах хэрэгтэй. Иргэдийн хурлын төлөөлөгч гэдэг албан тушаал бол нэр нь хүртэл бусдыг төлөөлөөд сонгогдсон. Тэгэхээр сонгуулийн ажлаараа дамжуулан иргэдийн гүүр болох ёстой. Ингэснээр иргэд төрөөс авах ёстой боломжоо өөрсдийн шугамаар, салбараараа дамжуулан авч чадна. Үүн дээр салбар дундын иргэд золиос болж байна. Яагаад гэхээр дүүргийн иргэдийн төлөөлөгчид, иргэдийн хурлын газар, нийслэлийн төлөөлөгч нар иргэдэд үйлчилж чадахгүй өргөдөл, гомдол нь хогийн саванд очдог. Иргэд өөрсдийн хүсч буй зүйлийн талаар холбогдох албан тушаалтан, байгууллагуудад өргөдөл гаргасан ч шийдвэрлэж өгөхгүй байгаа болохоор иргэдийн амьдрал уруудаж, эдийн засаг боомилогдож байна. Эдийн засгийг тэлэхийн тулд иргэдэд илүү их боломжийг өгч байж улс хөгжинө.
Иргэдийн хурлын төлөөлөгч М.Чой: Монгол улсын иргэнд газар өмчлүүлэх тухай хууль 2028 онд дуусгавар болно. Хууль тогтоогчдын зүгээс дахиад хугацааг нь сунгах эсэхийг бид хэлж мэдэхгүй. Тэгэхээр газраа өмчилж аваагүй иргэд яг өнөөдрөөс газар өмчлөх хүсэлтээ өөрийн харьяа газрыг асуудал эрхэлсэн төрийн байгууллагат гаргаад авах хэрэгтэй. Хэрэв газар өмчлөх эрхийг тань үндэслэлгүйгээр хязгаарлаад газар олгохгүй байгаа тохиолдолд бидэнд мэдээлж, хамтарч ажиллаарай. Мөн хууль бусаар газар өмчилсөн, эзэмшсэн, ашиглаж байгаа баримт байгаа бол бидэнд мэдэгдээрэй.
Тус холбооны төлөөлөгч Д.Батзориг: Энэ үйл хэрэг ямар нэгэн намд хамааралгүй бөгөөд монголын газар шороон дээр хүн болж төрсөн, ирээдүйд төрөх хүн болгонд хамаатай. Яагаад гэвэл энд үг хэлж байгаа 3 залуугаар өнөөдрийн газар эзэмших, өмчлөх хүсэлтэй иргэдийн холбоо дуусахгүй. Биднийг өтөл буурал болсон ч үр хүүхдүүд маань үргэлжлүүлэх болно. Энэ газар нутгийг зарж идэж байгаа нөхдүүдээс хээл хахууль, ард иргэдийн ядуурал, боолчлолын системд оруулж байгаа бүх зүйл эхтэй. Өнөөдрийн бидний амьдарч буй байр, машины ихэнх нь түрээс, лизингэд байгаа. Банк бус санхүүгийн байгууллага, банк, ломбардыг шалгах юм бол монголын ард түмний эд хөрөнгийн 70% нь барьцаанд байна. Биднийг циркийн амьтан шиг амьдруулж байна. Гэтэл ард иргэдэд 0,7 га газрыг нь өгөөд, дэд бүтцийг нь хөгжүүлсэн бол өнөөдөр хүний газар дээр машин угаалгын газар ажиллуулахгүй байсан. Энэ бүх боломжийг хулгайлаад 20 жил өнгөрчээ. Үүнд цэг тавьж эх орон газар нутгийнхаа эзэн байх цаг ирсэн учраас хүн бүрийг оролцоосой гэж дахин уриалмаар байна.
Сүүлийн үед төр засгийн зээлээр гадаадад сурч байгаа талаар шуугиж байна. Олон жил төсөл тендер авсан, 60 хүрчихсэн хүн хүртэл гадаадын сургуульд 3000 долларыг нь авчихсан сураад явж байна. Дэлхийн том их сургуульд сурсан гээд монголдоо ирдэг. Тэгэхдээ тухайн орноос яаж хулгай хийхийг нь л сурсан байна. Тэрнээс яаж ард түмнээ сайхан амьдруулж, газар нутгийг нь ээлтэйгээр олгож, эдийн засгийн эргэлтэнд оруулах вэ? гэдгийг сураагүй байна. Би аймгийн иргэдийн хуралд байхдаа хүртэл Солонгосд 3 сараар ажил хийж байсан. Бодит нөхцөл байдал ийм л байна.
Монголд өнөөдөр банкаа жижигрүүлээд банк бус санхүүгийн байгууллага болгоод машин, байр, газрын өндөр хүүтэй зээл олгодог. Энэ нь доошилсоор ломбард болоод гар утас, мөнгөн аяга, оюутнуудын нөүтбүүкийг хүртэл барьцаалж байна. Ломбардаар дамжуулан өдрийн, 7 хоногийн зээлийг өндөр хүүтэйгээр олгож шат шатанд нь эдийн засгийн хувьд мөлжиж байна. Үүнийг шийдэх хамгийн эхний алхам бол монгол хүн өөрийн газар нутаг дээрээ өмчтэй болох. Энэ өмч бол үндсэн хуулиараа олгогдсон, бидний өвөг дээдсийн цусаа урсгаж, ясаа дэвсэж үлдээсэн баялаг юм.
Газар нь хүний амьдралын анхдагч орчин болохын хувьд түүн дээр оршин амьдарч, үр шимийг нь хүртэж байхын тулд газрын харилцааг эрх зүйгээр зохицуулах зайлшгүй шаардлага бий болдог.
Саяхан Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ Монгол хүн бүрт нэг уул өгөхөд, нэг уулан дээр гараад зогсоход багтах уул байгаа гэж хэлсэн. Бидэнд уул хэрэггүй ээ. Бид уул хангай, газар дэлхийгээ хайрлаад явья. Харин хүн бүрт өөрийн өргөө гэрээ босгож, аж үйлдвэрээ хийж, амьдралын баталгаагаа болгох, үр хүүхдүүддээ өвлүүлэн үлдээх, гэрээ барих газрыг нь өг гэж хэлмээр байна. Газрыг өмчилсөн, ард иргэдэд өгөх боломжтой газрыг худалдаж авчихаад түүнийгээ өөрсдийн сүлжээгээр зарж идэж, баяжиж байгаа нөхдүүдийн үйлдлийг таслан зогсооход хамтдаа байж, Монгол хүн Монгол газрынхаа эзэн болох үйл хэрэгт бүгд оролцооч ээ гэдгийг хэлмээр байна.
Сурвалжлагыг бэлтгэсэн: М.Өлзийхишиг
