Богд гэгээнтэн Монголоос тодров. Энэхүү үйл явдал нийгмийн сүлжээнд зураг хөрөгтэйгөө цацагдсанаас эхлэн уламжлал ёсоор Монголчууд сошиалд хоёр хуваагдан “хэрүүл” эхлүүллээ. Богд баян айлд төрж л гэнэ. Богдын эмээ өр зээлээ төл л гэнэ. Ямартай ч ам уралдан уг үйл явдалд дүгнэлт хийж, нөгөө л “сэтгэлгээний бохир”-оо бие биерүүгээ цацах үйл ажиллагаагаа эхлүүлжээ.
Ингээд “Богд” тодорсонтой холбоотой үйл явдал дээр байр сууриа илэрхийлсэн зарим хүмүүсийн сэтгэгдлий уншигч та бүхэнтэйгээ хуваалъя.
…Орчин үеийн Монголын түүхийн эхлэлийг тавьсных нь төлөө, Монголын гал голомтыг авч үлдсэнийх нь төлөө үе үеийн Богдуудад хүндэтгэлтай хандах учиртай…
Монгол Улсын Төрийн шагналт, түүхийн шинжлэх ухааны доктор, профессор Оохнойн Батсайхан:
“Дөрвөн зуу шахам жилийн өмнөөс Монголын Богд Өндөр гэгээн Занабазараас хойш удаа дараалан заларч байсан Богд Жавзандамба хутагтууд Монголын шашин, үндэсний уламжлал, соёлд үлэмж их ач тус үзүүлж ирсэн юм.
Үүний нэгэн адилаар Богд Жавзандамба хутагтын Х дүрээр монгол орондоо монгол хүн тодорч байгаа нь монголчуудын оюун санааны хөгжилд чухал хувь нэмэр болж, үндэсний үнэт зүйлсээ дээдэлсэн монголчуудын эв нэгдлийг хангах томоохон хөшүүрэг болно гэж бодно.
Асар их хүн амтай хоёр томоохон соёлын дунд орших монголчуудын оюун санааны хувьд тусгаар тогтносон байх, монгол үндсээ хэмээсэн хэн бүхний сэтгэлд итгэл найдварын оч болон асах миний Монголын Богд хэмээн эрхэмлэн дээдэлж хүлээн авбаас зохилтой” гэжээ.
“-Үе үеийн Богдыг Далай лам тодруулж ирсэн уламжлал байна. Тухайлбал, бид бүхний сайн мэдэх Богд хаан буюу наймдугаар дүрийн Богд Жавзандамба хутагтыг хэрхэн тодруулсан архивын баримтыг үзвэл, "Жавзандамба хутагтын хувилгааны төлөв бүхий гурван бяцхан хөвгүүнийг сурвалжлан олсон учрыг гаргаж", "сэцэн ухаантай энгийн хөвгүүдээс өөр билэгтэй гайхамшигтай гурван бяцхан хөвгүүнийг сурвалжлан олов" гээд Далай лам харьяат шавийн хамт шиваа татахад иргэн Гончигцэрэнгийн хөвгүүнийн нэрийг татан гаргаж, хувилгаан тогтоосон хэмээн бичсэн байдаг.
Нэгэн жилд төрсөн хүүхдүүдээс жил, мэнгэ бүхий л зүйлийг шинжиж, тодруулан ямар нэгэн эндүүрэггүйгээр магад тодорсон, дээр нь өмнөх дүрийнхээ хэрэглэж байсан хувцас, эд зүйлсийг шууд энэ минийх хэмээн таньсан хүүхдийг нарийн шинжин тогтоон Богд Жавзандамба хутагтыг хойт дүрийг тодруулдаг байна. Х Богд ч мөн л энэ уламжлалаар тодорсон гэж бодно.
…Орчин үеийн Монголын түүхийн эхлэлийг тавьсных нь төлөө, Монголын гал голомтыг авч үлдсэнийх нь төлөө үе үеийн Богдуудад хүндэтгэлтай хандах учиртай…” гэжээ.
ITOIM.MN сайтын ярицлагаас иш татаж авав. Эх сурвалжийн линк хавсаргав.
https://itoim.mn/a/2023/03/09/guest/vcp?fbclid=IwAR3421qlaPY7yvuc5XHQdv2LqQ_h6XZGDQ-ziK99XYeONjD792Ce94q_HoM
…нас нь бага ч үйлс нь их Богд гэгээнтнээ хотол монголчуудаараа хүрээлэн нягтарч, эв нэгдэл, шашин уламжлалынхаа туг нь болгож, шүтэн хүндэтгэхийг хичээнгүйлэн уриалъя…
Хуульч О.Алтангэрэл
Богд гэгээнтэн байна гэдэг амаргүй. Бурхны шашны гурван оргилын нэг Монголын Богдыг бас нэг оргил нь болох Далай лам тодруулсан нь зөвхөн бидний биш, дэлхийн үйл явдал мөн.
Гурав дахь оргил болох Банчин богд(төвдүүдийн тодруулсан) сураггүй болж, хятадуудын тодруулсан Банчинд манай зарим хувраг ямбатангууд хөл алдаж буй энэ цаг доор монголын заяа гийж Богд гэгээнтэн тодорсон нь бахдал төрүүлэвч нөгөө талаар балчирхан Богдынхоо туулах амаргүй хувь заяанд сэтгэл багахан зовно.
Далай багш нас өндөр болж ертөнцийн жамаар жанч халахад дараагийн дүр тодруулах нь дэлхийн асуудал болно. Хятадаас тодруулах нь гарцаагүй биз, төвдүүд мэдээжийн хэрэг тодруулна, манай Богд гэгээнтэн харин шийдвэрлэх үүрэг хүлээх болов уу. Урд айл маань шашны асуудалд их эмзэг, харин эдийн засаг маань урд айлынхаа ааш занд эмзэг тул төр, шашны бодлого сүлэлдсэн, заримдаа ээдэрсэн хэцүү үе олон гарах байх аа.
Өндөр гэгээнээр эхэлсэн Богдуудын түүх олон удаагийн дүрдээ энэ Монголынхоо хувь заяанд ихээхэн эерэг нөлөө үзүүлж 8 дугаар богдын үед бидний өвөг дээдэс хамгийн эрхэм зүйл болох тусгаар тогтнолоо олж авсан учиртай. Эдүгээ цагт шашны тэргүүн маань зүй ёсоор ширээндээ залрахыг үздэг бид ч бас хувьтай. Тийм болохоор нас нь бага ч үйлс нь их Богд гэгээнтнээ хотол монголчуудаараа хүрээлэн нягтарч, эв нэгдэл, шашин уламжлалынхаа туг нь болгож, шүтэн хүндэтгэхийг хичээнгүйлэн уриалъя.
Наран гэрэлт, түмэн наст Богд гэгээнтний маань өлмий бат оршиг ээ
… Ийм сайхан ирээдүйг харлуулалгүй балчир хүүхдийг муу үгээр сэвтээхгүй байгаасай …
Долгорсүрэн Дамдинсүрэн
Ямартаа ч Монгол нутгаас аравдугаар богд тодорсонд тун баяртай байна. Магадгүй Хятадаас эсвэл өөр газраас тодруулсан бол сүсэг сэтгэлээрээ энэ л буддын шашинг эрхэмлэдэг дагадаг олонд маань тийм ч таатай байхгүй байсан биз. Удам угсаа сайтай ээж аав нь өндөр боловсролтой хүмүүс байгаа нь 10-р богдын минь оюуны чадвар ч ялгаагүй өндөр байх нь.
Ийм сайхан ирээдүйг харлуулалгүй балчир хүүхдийг муу үгээр сэвтээхгүй байгаасай. Яагаад ч юм энгийн ардын дундаас тодорсонгүй гэдэг хэсэг байхыг хараад гайхлаа. Монголынхоо сайн сайханд, илүү оюуны чадвар ирээдүйд бид яагаад атаа хорсолоор хандах ёстой юм бэ. Яагаад их Богдын дүр ядуу айлаас тэр дундаа заавал бэрх амьдралаас гарах ёстой юм.
Бид хэтэрхий өөрсдийгөө энгийн ард, ядуу хэсэг гэж нэрлэн түүнийгээ өмөлзөн хамгаалж бамбай болгож байдгаа болих хэрэгтэй санагдана. Анхдугаар Богдоос эхлээд манай өмнөх Богдууд бүгд л өндөр дээд удмын хүмүүс байсныг санах хэрэгтэй. Ямартаа ч олны өмнө Монголын гэх нэрийг гарган тодорсон аравдугаар Богдын маань өлмий бат мэлмий тунгалаг байг. Монголын заяа их дээ.
Анхдугаар ба аравдугаар Богд Түшээт ханы нутгаас төрлөө
Р.Эмүжин
Төвдийн цаст уулсад алт үгүй, нефт үгүй. Тийм байтал хүн төрөлхтний оюун санаа, сүсэг бишрэлийн төв гэдэг утгаар нь эзэгнэн сууж, шидийн санаагаар шим мандлыг эргүүлэх гэсэн өмнөд хөршийн том ухаан Төвдийг эзэгнэн залгихад хүргэсэн гэж би хувьдаа боддог. Бурхны шашинтай хүн бүр Төвдийн таван уулсын зүг харан наминчилж, Төвдийн уулсыг саравчлан хэдэн зууныг элээв. Шашнаар дамжуулан ямар ч ард түмний оюун санааны төвд эзэн сууж, эрхшээн захирч болно. Чухам тийм ч учраас Монголын анхдугаар Богд, Өндөр гэгээн Занабазарыг 88 нас сүүдэр зооглотол нь манжууд Бээжинд хорьж, нутаг орондоо харихыг хориглосоор, эцэстээ хүний газар төрөл арилжсан байдаг.
Үүнээс хойш Монголын Богдууд бүгд амаргүй тавилан туулсан. Шинийн гурванд ширээнээ заларсан 10 дугаар Богд ч бас амаргүй долоон жилийг үдэх шиг боллоо. Монголоос тодорсон 10 дугаар Богд, дээр нь Далай лам хагас мянга орчим хүүхдээс шинжин, маш олон шалгуураар өөрийн биеэр тодруулсан гэдэг утгаараа гуравхан настай хүүгийн аюулгүй байдал дээсэн дөрөөн дээр явж ирсэн болов уу. Монголчууд 10 дугаар Богдоо дэлхий нийтэд зарлачих вий гэж болгоомжлон гадаад харилцааны шугамаар, ил далд хэлбэрээр тал талаас манайд дарамт учруулсан байх магадлал өндөр.
Энэ мэтийн асуудлаас гадна гэр бүлийнхэн нь шашингүй үеийн сэхээтнүүд гэдэг утгаараа эвлэрч ядан хүлээж авсан гэдэг мэдээ байдаг. Энэ цагийн олонх гэр бүл, аав ээжүүд үр хүүхдээ Богд лам байгаасай гэж хүсэх үү, эдийн засаг бизнесийн том сургууль төгссөн өв залгамжлагч байгаасай гэж хүлээх үү? Ялангуяа цаг үе өөрчлөгдөж, хүмүүний сүсэг бишрэл хувирамтгай болж, техник технологи үсрэнгүй хөгжиж, дээр нь Монгол Улс олон шашны орон гэр болчихоод байгаа энэ үед Богд байх нь тухайн хүндээ ямар ачаалал, эргэлзээ, хардалт авчрахыг таашгүй. Гэвч энэ мэтийн адармаатай долоон жилийг ардаа хийсний эцэст Монголоос тодорсон 10 дугаар Богдыг өнөөдөр 10 настайд нь бүгд мэддэг боллоо.
Далай лам өөрийн биеэр шашны талын ёс эрэмбэ, зан үйлийг гүйцэтгэн залсан мэдээ байна. Эл үйл явдлыг энэ дэлхийн Бурхны шашинт хүн бүр анхааран харж байна. Цэнхэр гаригийн Бурхны шашны төв Монгол Улс байх боломж эндээс харагдаж байна. Монгол Улсын байр суурь, тусгаар байдал, төвийг сахисан бодлогыг баталгаажуулахад 10 дугаар Богдын нэр л байхад хангалттай тийм том учир шалтгаан үүний цаана оршиж буй юм. Дэлхийн геополитик, улс төр, дипломат бодлогод Монгол Улс өөрийн дархлааг олж авлаа хэмээн ойлгож байна. Богдыг тодруулдаггүй, Богд төрдөг гэж би боддог. Анхдугаар Богд Түшээт хан аймгаас тодорсон, 10 дугаар Богд Түшээт ханы нутгаас төрлөө.
Бурхны шашинт хэдэн тэрбум хүний чихийг дэлдийлгэсэн энэ мэдээ дэлхий даяар салхи мэт түгэж, Монголын 10 дугаар Богд уламжлал шинэчлэлийг нягтлан хослуулж, өрнө дорнын боловсрол хийгээд ухааныг өвөрлөн түгээсэн эрхэм нэгэн болж өсч төлөвших болтугай! Төвд болон монгол, соёмбо, тод, дөрвөлжин бичиг дээр үлдсэн Бурхны шашны анагаах ухаан, гүн ухаан, сансар огторгуй, шим мандлын судлагдахуун, ерөөл залбирлуудыг монгол, англи хэлнээ олноор хөрвүүлэн, хүн төрөлхтөнд өвлүүлэхийн эхлэлийг тавиасай хэмээн хүснэ. Хүний сайхан хүүгийн өлмий бат, эрдэм өөдөө байг.
Б.Ирээдүй
