Сүүлийн жилүүдэд манай улсад төрөлтийн тоо буурч байгаа тухай ҮСХ-ны мэдээлэл гарсан. Төрөлт буурч буйд юу нөлөөлж байгаа талаар АШУҮИС-ийн Эх барих эмэгтэйчүүдийн судлалын тэнхимийн багш, ЭМЯ-ны Эх барих эмэгтэйчүүдийн мэргэжлийн салбар зөвлөлийн ерөнхий мэргэжилтэн, АУ-ны доктор, дэд профессор Д.Мөнхцэцэгтэй ярилцлаа.
-Төрөлтийн түвшин сүүлийн жилүүдэд буурч байгаа нь юутай холбоотой байна вэ. Манай улсад гэлтгүй Япон, Хятад зэрэг улсад мөн буурч байгаа судалгаа гарсан байсан?
-Монгол Улсад төрөлтийн хэмжээ өссөн, буурсан маягаар хэлбэлзэж байгаа. Хувьсгал ялснаас хойш манай улс 400 мянган хүн амтай байсан. Одоо бол 3 сая 500 мянга болж өссөн байна. 1930, 1940-өөд оны үед жилдээ 7-10 мянгын хооронд өссөн байдаг. Тэгэхээр төрөлт нь улс орны эдийн засагтай маш их холбоотой гэж харж байгаа. Учир нь 1970-аад оны үед төрөлт их болж ирснээ 1980-аад он, 1990 оны ардчилал гарсны дараа эрс буурсан. 2005 онд төрөлт 50 орчим мянга болж буураад, түүнээс хойш өссөөр 2014 онд 80 мянга хүрэх шахсан. Энэ үеэс хойш тогтвортой буурсаар байгаа. Төрөлт их байсан жилүүдэд нэг эмэгтэй хүний дундаж төрөлт 4.5 байсан бол одоо 1.6 байгаа. Тэгэхээр нэг айл хоёроос доош хүүхэдтэй бол тэр улс хөгжинө, хүн ам олон болно гэдэг зүйл эргэлзээтэй болно гэсэн үг.
Сүүлийн үед даяарчлал гэж яриад байгаа. Өнөөдөр бид дэлхий дахинд болж буй асуудлыг хэдхэн хормын дараа мэддэг болчихсон. Түүнтэй адил дэлхийд ямар процесс явагдаж байна Монголд тийм зүйл явагдаад байгаа. Өөрөөр хэлбэл, дэлхий нийтэд дунд орлоготой болон хөгжсөн улс орны төрөлт буурч байгаа. Хятад улс одоо 1.2 тэрбум хүн амтай. 2000 оны дунд үеэр 1.4 тэрбум хүнтэй болж, 2000 оны төгсгөлд 700 сая хүнтэй болно гэсэн тооцоо байгаа. Энэ нь хүүхэд гаргах сонирхолгүй байгаатай холбоотой.
Төрөлт буурч байгаад г анцхан эдийн засаг нөлөөлж байна уу гэхээр үгүй. Орчин цагийн хүмүүсийн үзэл бодол, сэтгэл зүй өөр болсон. Аав ээжийн маань үед арав гаруй хүүхэдтэй, хүүхдүүдээ тойруулаад аз жаргалтай дүүрэн амьдралтай байлаа. Гэтэл одоо хүмүүс ийм амьдралыг сонирхохгүй байна. Дэлхий нийтээрээ гэр бүл чухал гэж үзэхээс илүү индуализм рүү чиглээд байна. Яагаад гэвэл гэр бүлсэг биш, хувь хүн аз жаргалтай байвал бусдын амьдрал хэнд хамаатай юм гэдэг үзэлтэй болсон.
-Төрөлт буурах нь нийгмийн хөгжилд нөлөөлөх үү. Магадгүй хэдэн жилийн дараа сургууль нь хүүхэдгүй болох аюул нүүрлэж болох байх?
-Тухайн улсын ганц хөдөлгөгч хүч нь хүн учраас маш их нөлөөлнө. Монгол Улсад хүн амаа өсгөх бодлого байгаа мөртлөө тэр нь хангалттай биш байна. Зурагтаар харж байхад Хятадад төрөлт нь цөөрөөд эхлэхээр маш олон төрөх өрөө, төрөлтийн тусламж үйлчилгээ үзүүлдэг эмнэлгүүд хаагдаж эхэлсэн. Солонгост мөн адил төрөлт буураад ирэхээр цэцэрлэгийн боловсон хүчний хэрэгцээ байхгүй болж байна. Цаашлаад сургуулийн багшийн хэрэгцээ байхгүй болно, ажлын байр буурна гээд бүх зүйлд нөлөөлнө.
-Нийгэмд асуудал их байгаа болохоор хүүхэд төрүүлэхгүй гэсэн айдастай болчихов уу?
-Миний эргэн тойронд хүмүүс хүүхэд төрүүлмээр байгаа ч эрүүл саруул буй хүүхдээ л өсгөе гэсэн хандлагатай болчихсон б айна. Аутизмтай, саажилттай, төрөлхийн хөдөлгөөн дутагдах эмгэгтэй, сэтгэхүйн эмгэгтэй, хүүхэд ихээр төрөөд байгаа болохоор тэр.
Өнөөдөр энэ олон давхар шамбааралдсан байшин, утаа, тортог гээд эрүүл ахуй гэдэг зүйл аль хэдийнэ зөрчигдсөн. Улаанбаатар хотод өвчлөл их байгаа, хүүхдийн эмгэгүүд их байгаа шалтгаан нь энэ утаа. Нөгөө талаараа нийгмийн стресс гэдэг бол тэр чигээрээ өвчний эх уурхай болдог. Хүмүүсийг ажиглаад байхад стресс бухимдалгүй ганц ч хүн байхгүй. Ийм шигүү хотод амьдарч байгаа хүмүүс машины утаа, түгжрэл, амьдралаа залгуулж мөнгө олох гэсэн хүсэл, үр хүүхдээ сурч боловсруулах гэх мэт асуудлаас үүдсэн удаан хугацааны стресс бие махбодыг улам дордуулдаг. Тийм учраас эрүүл хүүхэд төрөх боломж буурчихаад байна.
Миний хувьд оюутнуудтай ажилладаг багш хүний хувьд дандаа ярьдаг сэдэв. Бараг хичээлээ ярихаасаа өмнө “хүүхэд төрүүлэх үү, хэзээ хүүхэд төлөвлөж байна” гэхээр “Хүүхэд гаргахгүй. Сургуулиа төгсөөд гадаад явна” гэдэг. Залуучууд маань Монголд яагаад ийм сэтгэл ханамжгүй байгаа юм. Тэдний эрхийг хамгаалахгүй, ажлын байр хангалтгүй, залууст ээлтэй орчин байхгүй учраас тэр. Өнөөдөр хүүхдийн живх ямар үнэтэй билээ, хэрэглээний бараа бүтээгдэхүүн ямар үнэтэй болсон билээ. Гэтэл нэг эмэгтэй төрөөд ажилдаа ортлоо сар бүр 50 мянган төгрөг авч байгаа. Энэ цалин юунд нь ч хүрэлцэхгүй байгаа шүү дээ.
Сүүлийн үед 35-аас дээш насны эмэгтэйчүүд их жирэмсэлж байна. Энэ бол эх барих тал дээр өндөр эрсдэл. Яагаад гэвэл энэ насны эмэгтэйчүүд архаг эрхтэн тогтолцооны э мгэгтэй, хүндрэх эрсдэл өндөр байдаг. Жирэмслэх тохиромжтой 20-27 насны эмэгтэйчүүд сурч боловсорно, ажлын карьераа хөөнө, мөнгөтэй болно, байр, орон сууцтай болно гээд гэр бүлийн харилцаан дээрээ төдийлөн анхаардаггүй болчихсон. Мөн хамтран амьдрагч гэдэг асуудал маш их яригдаж байна. Гэр бүлгүй байх нь ач холбогдолгүй болчихоод байгаа. Гэр бүлгүй бол хүүхэд гаргахгүй гэсэн үг.
-Залуусын хувьд сүүлийн үед гадагшаа явж сурах, ажил хөдөлмөр эрхлэх нь их болсон. Үүнд юу нөлөөлж байна вэ?
-Энэ бол глобалчлал. Гэр бүлсэг байхаасаа илүү хувь хүн рүүгээ чиглээд байна. Дэлхий нийтээрээ гэр бүл болохгүй, хамтран амьдрах сонирхолтой байх ийм хандлагатай болж байна. Гэр бүл байх гэхээсээ илүү салалт нь ихсээд хамтран амьдрах үзэл бодолтой, зөвхөн өөрөөрөө амьдрах ийм нийгэм бий болчихоод байна. Олон хүн амтай улс бол өөр. Гэтэл бид цөөхүүлээ.
-Боловсролын хүртээмж муу байгаагаас хөдөө орон нутагт хүүхдүүдээ сургахын тулд нэг гэр бүлийн хүмүүс өөр газар амьдарч байгаа асуудал гардаг. Энэ талаар та ямар байр суурьтай байна вэ?
-Манай улс яагаад нийгэм рүүгээ чиглэхгүй байна гэдэгт би их харамсдаг. Олон аймгаар явж байхад гамшиг болсон асуудал нь гэр бүлийн асуудал байдаг. Хөдөө аймгуудад хүүхдийнх нь хичээл амартал эрэгтэйчүүд гэртээ ганцаараа байна. Эмэгтэйчүүд нь өөрийнхөө хүүхдийг сургуульд сургах гээд тусдаа өөр газар амьдардаг. Хэрэв Монголд боловсролын тогтолцоо боловсронгуй болоод баг, сумын сургалтыг сургах хэрэгцээгээр нь хангаад өгвөл тэр эмэгтэй нөхрөө, мал аж ахуйгаа хаяад явахгүй. Тийм учраас нийгмийн бодлого дутаад байна. Бид ганцхан зүйл рүү чиглэх биш нийгмээр нь ямар асуудал тулгарч байна гэж авч үзэхгүй бол улс орон хөгжихгүй.
-Тэгвэл эдгээр асуудлыг яаж шийдэх хэрэгтэй байна вэ?
-Монгол Улс хүн амынхаа өсөлтийг дэмжье гэвэл маш олон бодлого боловсруулах хэрэгтэй. Залуусынхаа тухтай амьдрах орчныг, гэр бүлийг нь дэмждэг байх ёстой. Өнөөдөр хүүхдээ цэцэрлэгт оруулах гэж бөөн асуудал болдог. Дэлхий нийтэд тун удахгүй залуучуудын тоо буураад тэтгэврийн насны болон асрамжид хамаарагдах өндөр настнууд эрс нэмэгдэнэ.
Миний хувьд хөдөлмөрлөх чадвартай хүмүүс нь гадагшаа явж буй нь сайхан санагдаж байгаа боловч залуус ингээд явчихвал Монголд хэн ажиллах юм, хэн хөдөлмөрлөх юм, хэзээ хөгжих юм. Тэгэхээр бид залуустаа эх орноо хайрлах, хүн амаа өсгөх бодлого нь хэрхэн чухал вэ гэдгийг таниулах хэрэгтэй
Ш.Цэрэнсамбуу: Өсөлтгүй жирэмслэлт, үр хөндүүлж буй тохиолдол төрөлтөөсөө их болох хандлагатай байна
Монгол улсын гавьяат эмч, анагаах ухааны доктор, Клиникийн профессор, эх барих эмэгтэйчүүдийн зөвлөх зэргийн эмч Ш.Цэрэнсамбуутай ярилцлаа.
————————————————————————-
-“Өргөө амаржих газар”-т 2016 онд 16 мянган хүүхэд төрж байсан. Өнгөрсөн жил 5800 хүүхэд төрсөн. Ер нь улс орон даяар хөдөө хотгүй төрөлт буурсан. Монгол Улс шиг ийм их өргөн уудам нутагтай газрын баялаг ихтэй, энэ сайхан эх оронд аль болох л олон хүн төрж байвал сайн байгаа юм.
Монголчуудын хувьд төрөлт бууралтад нөлөөлж буй их олон хүчин зүйл байна. Залуусын бодол санаа нийгмийн чиг хандлага их өөрчлөгдсөн. Нөхөн үржих насны залуусын гэрлэлт их оройтсон байна. Гэр бүл зохиож үр хүүхэд төрүүлэх ид насны залуусын дунд боловсролын ялгаа их бий. Судалгаанаас харахад, дээд боловсролтой хүмүүсийн 70 орчим хувь нь эмэгтэйчүүд, 30 хувь нь эрчүүд байна. Мөн нийгэм эдийн засгийн олон хүчин зүйлээс шалтгаалаад гэр бүл салалт их өндөр байна. Улс орны үндсэн нэгж нь гэр бүл юм. Гэр бүл бол улсын үндэс гэж ярьдаг. Хот суурин газар ялангуяа Улаанбаатар хотод ганц биеэр амьдарч буй эмэгтэйчүүд, хөдөө орон нутагт мал маллаж байгаа ганц бие гэр бүлгүй залуучууд их байна. Эдгээр шалтгаанууд төрөлт бууралтад нөлөөлж байна. Мөн маш олон залуус гадагшаа сурч ажиллаж амьдрахаар явж байна.
Ганцхан Монголд биш дэлхий нийтээр ийм байгаа. Дэлхий даяар нэг сард 3 сая гаруй хүн хот руу шилжиж байна. Япон, Солонгос, Дундад Азийн орнууд, Европт ч тэр, хөдөө орон нутаг сум тосгод нь залуусаар эзгүйрч, өндөр хөгжилтэй том хот руугаа шилждэг болсон. Залуучуудын хувьд аль болох олноороо байх, ганц бие, бие даасан чөлөөтэй, жаргал хөөсөн, өөрийгөө зугаацуулсан ийм амьдралд дуртай болчихоод байгаа юм. Гэр бүл хамтын амьдрал үр удмаа үлдээх, үр хүүхдийнхээ ирээдүй сургууль соёл, сайн сайхны төлөө бүхнээ зориулах чиг хандлага өөрчлөгдөөд байна. Ганц манай улсад ч биш. Улс орон хөгжих тусам ийм байдал нэмэгдээд байна.
-Эхийнхээ хэвлийд хэдхэн сар амьдраад өсөлтгүй болж буй ургийн тохиолдол сүүлийн үед элбэгших болсон. Танай тасагт энэ төрлийн тохиолдол хэр байна. Ер нь эцэг эхчүүд яаж хүүхдээ эрүүл саруул тээх ёстой вэ?
-Өсөлтгүй жирэмслэлт, үр хөндүүлж буй тохиолдол төрөлтөөсөө их болох хандлагатай байна. Өсөлтгүй жирэмслэлт болох нь их олон шалтгаантай. Вирус бактери нянгаас шалтгаалсан нөхөн үржихүйн эрхтний үрэвсэлт өвчин, бэлгийн замын халдвар, орчны агаарын б охирдол, хүнсний аюулгүй байдлын баталгаа алдагдсан. Түүнчлэн 50-60 хувь нь халдвар, үрэвсэлт өвчнөөс шалтгаалдаг. Бэлгийн замын халдварууд, эрэгтэй, эмэгтэйчүүдийн үрэвсэлт эмгэгүүд, вирус, ханиад томуу бүгд нөлөөлдөг.
Эрүүл саруул хүүхэд төрүүлэхийн тулд эцэг эхчүүд өөрсдөө эхлээд эрүүл мэндийн өндөр боловсролтой байх ёстой. Ялангуяа нөхөн үржихүйн эрхтний үрэвсэл эмгэгийн шинжилгээнүүд, урагт нөлөөлөх үрэвсэл, халдварт эмгэгээс сэргийлэх, өвдсөн бол бүрэн төгс эмчлүүлдэг байх хэрэгтэй. Хөгжингүй улс оронд бол хүүхэдтэй болохоосоо өмнө эцэг эх болоход бэлтгэж бүх шинжилгээгээ өгөөд, дараагийн зүйлүүдээ төлөвлөдөг байх жишээний. Ургийн эмгэг гажиг удамшлын өвчин илрүүлэх шинжилгээнүүд эрсдэлтэй жирэмслэлтэд хийх ёстой бүхий л боломжит шинжилгээнүүдийг монголд авах боломж бүрдсэн. Бүр шинэ зууны ургийн эмгэг гажиг удамшлын өвчин илрүүлэх нэгж ДНК, РНК хүний хромсомыг бүхэлд нь унших лаборатори хүртэл Монголд нээгдчихлээ. Тиймээс эцэг эхчүүд өөрсдөө эрүүл байж дээр дурдсан шинжилгээнүүдээ өгч жирэмсний хяналтад эрт орж байх шаардлагатай.
Хоёрдугаарт, өөрсдийн эрүүл мэнддээ анхаарч хорт зуршлаас татгалзах ёстой. Жирэмсэн байх хугацаандаа эрүүл зөв хооллож, зөв дадал зуршилтай байж, ургийг хэвийн тээх тал дээр анхаарах хэрэгтэй. Мөн эмэгтэй хүн өвчин эмгэгээс гадна сэтгэл санаа тайван байх нь хамгийн чухал зүйл. Хосууд хэдий үед хүүхэдтэй болох, эдийн засгийн байдал, ажил амьдрал, хэтийн төлөв, чиг хандлага зэрэг бүх зүйлээ төлөвлөх нь олон эрсдэлээс сэргийлж чадна.
-Тэгэхээр төрөлтийг нэмэгдүүлэх тал дээр цаашдаа хэрхэн анхаарвал зүйтэй юм бол?
-Нөхөн үржихүйн, эрүүл мэндийн олон янзын бодлогууд манай улсад байгаа. Жишээ нь, Япон, Хятад зэрэг улс маш том эдийн засагтай, хурдтай хөгжиж байна. Хятад улс олон хүн амтай учраас 1981 онд нэг хүүхдийн бодлого зарлаж баримталж байсан бол 2011 онд нийт хүн амын дотор залуусын эзлэх хувь ажиллах хүчний нөөц буураад ирэхээр 2015 онд хоёр хүүхэдтэй байх төрийн бодлого гаргасан. Ковидын үеэр буюу 2021 онд гурван хүүхэдтэй байж болох төрийн бодлого зарласан ч төрөлт нь ерөөсөө өсөхгүй байгаа. Тэгэхээр төрөлт буурна гэдэг нь дараа дараагийн нийгэм эдийн засаг, ажиллах хүчин, улс орны хөгжил ирээдүй гээд маш олон зүйлд нөлөөлнө.
Г.Балгармаа
Эх сурвалж: Өдрийн сонин
