Шанхайн хамтын ажиллагааны байгууллага (ШХАБ)-ын гишүүн орнуудын Төрийн тэргүүний зөвлөлийн хурал 2024 оны долоодугаар сарын 3-4-ний өдрүүдэд Казахстан улсад болно.
24 дэх удаагийн хурал хөгжиж буй дэлхийн эдийн засаг хүчин чармайлтаа нэмэгдүүлсээр байгаа энэ үед болж байгаа нь бүс нутгийн байгууллагуудын хувьд чухал ач холбогдолтой.
Дэлхийн эдийн засагт энэрэнгүй байх үзлийг нэмэгдүүлэх, үүний аюулгүй байдал, дэвшилтэт технологийн орон зайд өрсөлдөөнийг эрчимжүүлэх зэрэг дэлхийн өргөн хүрээний асуудлаар бодлого төлөвлөлтийг уялдуулан авч хэлэлцэх аж.
Эдгээр сорилтод ШХАБ-ын гишүүн орнууд хамтын хүчин чармайлт гаргаж, тус байгууллагын хэлэлцэх асуудлын жагсаалтад эдийн засгийн хамтын ажиллагаа, ялангуяа худалдаа, санхүүгийн салбарын хамтын ажиллагаа, хөрөнгө оруулалт, ажиллах хүчний урсгалын уялдаа холбоо, шилжилт хөдөлгөөнийг чухалчлах зэрэг багтжээ.
Энэхүү үйл ажиллагааг угтан CGTN-ийн цаг үеийн асуудлаарх тусгай тоймч Ярослав Лиссоволик Евразийн хөгжиж буй орнуудын эдийн засгийн хамтын ажиллагааны талаар онцлон бичжээ.
Нийтлэлд зохиогчийн санаа бодол багтсан байж болох бөгөөд энэ нь редакцын үзэл бодлыг илэрхийлэхгүй.
Эдийн засгийн интеграцчлалын хүрээнд ШХАБ нь Евразийн хөгжиж буй эдийн засгийн гол платформ болж чадна. ШХАБ-д элсэх хөгжиж буй орнуудын тоо нэмэгдэж байгаатай холбоотойгоор тус интеграцчлалын хандлага ч илүү өргөн цар хүрээтэй болж байна. 2017 онд Энэтхэг, Пакистан улс элссэний дараа Евразийн өөр нэгэн томоохон төлөөлөл болсон Иран улс 2023 онд гишүүнээр элссэн. Тус байгууллагад элсэх дараагийн улс нь Беларус байж магадгүй бөгөөд Казахстанд болох ШХАБ-ын дээд хэмжээний уулзалтын үеэр хүлээн зөвшөөрүүлэх боломжтой юм байна.
Одоогийн ажиглагч гурван орноос гадна 2022, 2023 онд яриа хэлэлцээний түншүүдийн эгнээнд Бахрейн, Саудын Араб, Арабын Нэгдсэн Эмирт (АНЭУ) зэрэг Ойрх Дорнодын эдийн засгаар тэргүүлэгч орнууд багтсанаар хамрах хүрээ нь ч өргөжин тэлсээр байгаа юм.
ШХАБ өнгөрсөн жилүүдэд цар хүрээгээ нэмэгдүүлж, БРИКС-ийн хамт 2023, 2024 онд АНЭУ, Иран зэрэг хэд хэдэн томоохон эдийн засагтай улсууд гишүүн болж, хамтын ажиллагаа, оролцооны түвшин дээшилснээр цөөнгүй ахиц дэвшил гарсныг тэмдэглүүштэй. Энэ нь цаашдаа ШХАБ болон БРИКС-ийн хоорондын уялдаа холбоог нэмэгдүүлэх боломжийг бүрдүүлж байгаа төдийгүй энэ жил БРИКС-ийг ОХУ-ын тал тэргүүлж байгаа нь Евразийн эдийн засгийн холбоо (ЕАЭБ), ШХАБ болон БРИКС-ийн хамтын ажиллагааг улам сайжруулахад дэмжлэг болж байгаа гэж үзжээ.
БРИКС-ШХАБ-ЕАЭБ санаачилгыг нэг алхам урагшлуулж, хөгжиж буй орнуудын Евразийн гол бүс нутгийн хэсэгчлэлүүд дэх ШХАБ-ын цөмөөс гадна ЕАЭБ ч багтах платформыг бий болгосноор ШХАБ-ын хөгжиж буй орнуудын түншүүдтэй харилцах хүрээг өргөжүүлэх боломжтой. Тухайлбал, Персийн булангийн хамтын ажиллагааны зөвлөл, Бенгалын булан дахь олон салбарын техник, эдийн засгийн хамтын ажиллагааны санаачилга, Зүүн өмнөд Азийн орнуудын холбоо гэх мэт.
Евразийн бүс нутгийн интеграцын гол бүлгүүдийг нэгтгэн өргөтгөсөн платформ нь хөгжиж буй эдийн засагтай орнуудын бүс нутгийн худалдааг либералчлах чиг шугам, зураглалыг боловсруулж, “Өмнөдөөс Өмнөд” хамтын ажиллагааны "интеграцчлалын интеграцчлал" форматыг ахиулах гол тулгуур болж чадна.
Санхүүгийн салбарт ШХАБ-ын орнуудын эдийн засаг Евразийн томоохон дэд бүтцийн төслүүдийг санхүүжүүлэх платформ боловсруулах шаардлагатай байна. Төв Азийн далайд гарцгүй Казахстан, Киргизстан, Узбекистан зэрэг орнуудад холбогдох төслүүдийн эрэлт ихтэй хэвээр байгаа бөгөөд тус бүс нутагт БНХАУ-аас дэвшүүлж буй “Бүс ба Зам” санаачилгын үр дүн гарч байгааг мөн дурджээ.
Үүний дагуу ШХАБ-ын эдийн засаг, дэд бүтцийн салбарын төслүүдийг хамтран санхүүжүүлэх үндэсний болон бүс нутгийн хөгжлийн банкнуудын платформыг бий болгох талаар ярилцах аж. Евразийн "дэд бүтцийн цоорхой”-г нөхөх, бусад хөгжлийн байгууллагуудын хүчин чармайлтыг хослуулах, ШХАБ-ын хөгжлийн банкийг бий болгох нь хэцэлцэх өөр нэгэн чухал хувилбар юм.
Евразийн аюулгүй байдалд үүсэж буй асуудлууд, өндөр хөгжилтэй эдийн засагтай орнуудаас ирэх шилжилт хөдөлгөөний хязгаарлалтыг харгалзан авч үзэж, ШХАБ-ын гишүүд хоорондын шилжилт хөдөлгөөний урсгалыг зохицуулах хамтын ажиллагаагаа ахиулах шаардлагатай болоод байгаа юм байна.
Өмнөдөөс-Өмнөд рүү чиглэсэн шилжилт хөдөлгөөний хамгийн том урсгал нь ШХАБ-ын үндсэн гишүүн орнуудын эдийн засаг болон бүлгийн яриа хэлэлцээний түншүүдийн дунд ажиглагдаж байна. Еврази дахь ийм цагаачлалын урсгалын гол “илгээгч-хүлээн авагч" талуудын нэг нь Пакистан-Саудын Араб, Орос-Төв Ази гэсэн цагаачдын урсгал юм. Ажиллах хүчний шилжилт хөдөлгөөнийг зохицуулахын ач холбогдол нь ядуурлыг бууруулах, эдийн засгийн тэнцвэртэй өсөлтийг хангах гээд Төв Азийн эдийн засагт чухал нөлөөтэй юм.
Астанад болох ШХАБ-ын дээд хэмжээний уулзалтын үеэр хэлэлцэх асуудлууд өргөн хүрээтэй бөгөөд үндсэн гишүүн орнууд болон эдийн засгийн салбар дахь түншүүдийн хоорондын уялдаа холбоог нэмэгдүүлэхийг уриалах аж. Хөгжингүй эдийн засагтай орнуудаас ирж буй дэмжлэгийн эсрэг өмнөдөөс өмнөд рүү чиглэсэн худалдаа, хөрөнгө оруулалт, шилжилт хөдөлгөөний ач холбогдол, эрч хүч нэмэгдэх хандлагатай байгаа тул энэ оны үлдсэн хугацааны чиг хандлага нь энэ зохицуулалтыг улам чухал болгоно. 2024 оны хоёрдугаар хагаст Европ болон АНУ-д болох сонгуулийн дүнгээс шалтгаалж дээр дурдсан чиг хандлагад нөлөө үзүүлж болох юм.
ШХАБ-ын дээд хэмжээний уулзалт нь хөгжиж буй эдийн засагтай орнуудад ирэх жилүүдэд дэлхийн эдийн засгийг дахин зохион байгуулахаар төлөвлөж буй тектоник өөрчлөлтөд бэлтгэх томоохон боломжийг олгоно.
