Боловсролын мэргэжилтнүүд хүүхэд багачуудын сэтгэлгээ маш гутранги, ирээдүйдээ итгэх итгэлгүй болсныг хэлж байна. Хүүхдүүдийн сэтгэхүйг өөрчлөх, тэдэнд зориг тэмүүлэл өгч зоригжуулах уран зохиол, урлаг муу байгаагаас хүүхдүүд хулчгар дорой, гутранги болж буй нь илт анзаарагдах болсон. Энэ талаар МУБИС-ийн Утга зохиолын тэнхимийн багш, уран зохиол шүүмжлэгч, доктор Г.Батсуурьтай ярилцлаа.
-Хүүхдүүд гутранги, ирээдүйдээ итгэх итгэлгүй, амьдрах урам зориггүй болсныг багш нар, боловсрол судлаач мэргэжилтнүүд хэлж байна. Монголын ирээдүй ийм болсон нь харамсалтай. Хүүхэд багачуудын хүмүүжил, ертөнцийг үзэх үзэл, гол чиг шугам нь болсон урлаг, уран зохиол үүргээ гүйцэтгэхгүй байна уу даа. Судлаач эрдэмтний хувьд та ямар бодолтой байна?
-Тэр үнэн. 2018 оны байдлаар амиа хорлох тохиолдлын тоо 100 мянган хүн тутамд 18.67 хувьтай, 13-18 насны хүүхдүүд сүүлийн нэг жилийн дотор 23 хувь нь амиа хорлох талаар бодож үзсэн байгаа бол 9.3 хувь нь амиа хорлох оролдлого хийсэн гэсэн тоо бий шүү. Өөрөөр хэлбэл, 4 хүүхэд тутмын нэг нь амиа хорлох бодолтой, 10 хүүхэд тутмын нэг нь амиа хорлох оролдлого хийж үзсэн дүн гарсан байдаг. Энэ 2018 оны тоо гэхээр одоо улам л нэмэгдсэн байж таарна. За миний хувьд бол ийм байдлыг саармагжуулах хоёр гол зүйлийг анзаарсан. Нэгдүгээрт, шашин. Монголчууд шашнаа гээгээд 100 орчим жил боллоо, сэргэсэн гэдэг ч яг хэрэг дээрээ шашингүй үзэлтнүүдээр дүүрсэн орон. Миний аав ээж хуучин нийгмийн сэхээтнүүд шашингүй, намайг бас тийм болгож хүмүүжүүлсэн шиг байгаа юм, бидний үе ч тэгээд шашныг ямагт муулдаг л нийгэм байсан, миний үр хүүхэд бас шашингүй хүмүүс болж өсөж төлөвшлөө. Өөрөөр хэлбэл, шашингүй үзэлтэй гурван үе төлөвшсөн байна. Би шашин гэдэг үгээр Буддизмыг хэлж байгаа шүү. Гэтэл АНУ-ын ерөнхийлөгч тангараг өргөхдөө гартаа Библи барьдаг, өөрөөр хэлбэл хамгийн сүүлчийн итгэл үнэмшил шашин нь байгаа биз. Гэтэл манайд шашныг төр хүндэлнэ ч билүү нэг заалт оруулаад л хаячихсан, миний бодлоор хүүхдүүдэд багаас нь Буддизмыг маш зөв талаас нь Нямсамбуу гавжийн яриад байдаг түвшинд заамаар байна. Энэтхэг гэж дэлхийн хамгийн олон хүнтэй улс, ихэнх асуудлаа шашнаар дамжуулан шийдээд явж л байна. Хүн амьдралдаа, өөртөө, эцэг эхдээ, хүнд хайртай болоход нөлөөлдөг хамгийн том зүйл бол шашин юм байна. Гэтэл бид баяр ёслол бүрээр “Сэрэлт” киног үзээд лам багш шиг муухай амьтан үгүй гээд сууж л байна. Зүүн Европт л гэхэд хуучин нийгмийн үзэл суртлын киногоо шууд л хориглосон ш дээ. Тэр Иргэний боловсрол.., энэ тэр гээд олон хичээлүүдийн нэгний оронд Буддын үндэс гэдэг хичээл орох цаг болсон. Хоёрт гэвэл уран зохиол. Уран зохиолд үхлийг бичдэг нь үнэн, гэхдээ эцсийн эцэст юуны төлөө үхэх нь утга учиртай юм, ямар үхэл нь үнэ цэнэгүй юм гэдгийг ухааруулдаг. Тиймээс уран зохиол бол хүнийг амьдралд хайртай байхад сургадаг. Уран зохиолын боловсролыг эх хэлний боловсролын хавсарга, дасгал ажиллах хэрэглэгдэхүүн байдлаар зааж ирсний гай одоо илэрч байгаа нь энэ гутранги үзэл. Хуучин байсан хичээлээс гадуур уншлага гэдэг цаг аль эрт нөгөө ертөнцөд одсон, ном уншдаг хүүхэд үгүй болсон, мэдээж энэ бол хүүхдүүдийн буруу биш, томчууд бидний төр засгийн буруу. Өнөөгийн мэдээлэлжсэн үед номыг нь тэр сонирхоод байгаа ертөнц рүү нь оруулахаас өөр арга үгүй. Гэтэл үүнд том бодлого том мөнгө хэрэгтэй, номын зах зээл багатай манайх шиг улсад хүүхдийн номын тал дээр төрийн ухаалаг, мэдээлэлжсэн, урт хугацааны бодлого хэрэгтэй. Нэг нам солигдоод л өөрчлөгддөг бол юуных нь төрийн бодлого байх билээ, хүүхдийн боловсролд оруулж байгаа хөрөнгө оруулалт бол тухайн үндэстний өөрийн ирээдүйд оруулж байгаа хөрөнгө оруулалт гэдгийг мэдсэн ч мэдээгүй юм шиг л явсаар өдий хүрлээ. Өнөөдөр уужуу ухаантай гэгддэг монголчууд амиа хорлолтоор өчүүхэн хойгийн Солонгостой өрсөлдөөд л явж байна. Энэ бол эмгэнэл. Тэгэхээр хүүхдийн уран зохиолын салбарт төрийн том бодлого хэрэгтэй болоод байна. Энэ хоёр зүйлийг л хэлье.
-Хуучин цагийн хомоолтой бор даага, өнчин ядуу хүү хамгийн мундаг баатар болдог, баян хөрөнгөтэй муу адгийн муу байдаг энэ сэтгэлгээг яаж өөрчлөх вэ. Манай бүх үлгэр туульс ийм шугамтай?
-Манай хүүхдийн уран зохиолын хувьд хоёр зүйл байна. Нэг хэсэг буюу арай ахмадуудын бичсэн юмыг хүүхдүүд хүлээж авахаа байсан. Учир нь яг саяны хэлсэн шиг юмнууд өнчин хүү, баатар болох энэ тэр гээд бичихээр хэлд ороогүй байхаасаа барууны анимейшн үзсэн хүүхэд яаж хүлээж авах билээ. Хүй нэгдлийн үеийн юм бичдэг хэсэг нөхөд байна аа, байна. Тэд маань ингэсгээд больсон дээр байх. Хоёр дахь нь барууны комик, японы манга дуурайгсад байна. Тэр нь мэдээж одоо төлөвших болоогүй, японы уран зохиол, урлагийг бид мэднэ дээ, хаанаас нь ч харсан, бүр үнэрлэсэн япон л үнэртдэг. Бид болохоор Оросыг баахан дуурайсан, одоо баруун гээд өөрийн юмгүй болж байна. Үлгэр туульс тогтсон шугамтай байж болно. Бид шинэ үеийнхэн өөрийн гэсэн монгол хүүхдийн загвартай, түүндээ тохирсон утга зохиолтой болох болсон, ер нь оройтлоо доо. Анимейшн хийхэд зардал өндөр, манайх шиг улсад зах зээлийн хуулинд даатган хаях боломжгүй, төр л оролцохоос аргагүй, гэтэл төр нь төр биш, яалтай ч юм.
-Баян хүн, мөнгөтэй хөрөнгөтэй хүн муу хүн байдаг энэ үлгэр домгоосоо одоо салмаар байна. Баян хүнийг үзэн ядаж өссөн хүүхдүүд яаж хөрөнгөтэй, эрх чөлөөт нийгмийг цогцлоож баялаг бүтээгчид болох юм бэ?
-Тийм тийм, соц үеэс үлдсэн айхтар буруу ойлголтуудын нэг нь шашинтай хүн бол хоцрогдсон амьтан гэдэг үзэл, нөгөө нь баян хүнийг үзэн ядах. Үүнийг өөрчлөх болсон, ингэхдээ уран зохиолыг ашигламаар байна. Бид ярилцаад 1-12 анги бүрт 10 ном, нийт 120 номын нэр гаргаж үздэг юм уу гэж тогтсон л доо. Гэхдээ хичээлээс гадуур уншлага, уран зохиолын хичээл ийм байгаа цагт энэ хэрэгжихэд хэцүү л дээ.
-Ер нь манай уран зохиол, дуу хуур, шүлэг найраг дандаа гингэнэсэн, гонгиносон, хайр дурлалыг дуулсан, дурлалаас өөр юм байхгүй, дурласан хүүхэн залуугийнхаа төлөө амиа өгөх тухай ийм л философитой явж ирсний гор нь өнөөгийн бидний ядуу гуйлгачин, дурлал хайр гээчийг ярьж уйлж дуулж хуурдахаас өөрийг мэдэхгүй, өөрийг бүтээж үзээгүй энэ нийгэм цаг үе маань болчихоод байна. Тиймийн учир хүүхэд багачууд маань ч ийм хулчгар дорой, гутранги үзэлтэй болчихоод байх шиг?
-Манайхны шүлэг найраг гэнгэнэж, гонгиносон, хайр дурлалын энээ тэрээ гэдэг бол үнэн үнэн. Дээр хэлээд байгаа уран зохиолын боловсролын асуудал. Ер нь манай ЕБС-ийн хичээлүүдийг хүн болгох хичээл, мэдлэгтэй болгох хичээл гээд хоёр хувааж болно. Байгалийн ухааны математик, хими, физик гээд мэдлэг өгдөг хичээлүүд чухал байлгүй яахав, хөгжлийн суурь нь тэр, гэхдээ масс бол бүгд түүнийг сурч чадахгүй л дээ, уран зохиол, дуу хөгжим, дүрслэх урлаг бол хүн талдаа илүү анхаардаг. Гэтэл нийгэмд бүгд математикч байсан дээр үү. Хүн алдаггүй, хүүхэн хүчинддэггүй, бас өөрийгөө алдаггүй хүн хэрэгтэй юм уу? Үүнд манай боловсролын тогтолцоо хариулт өгөх болсон шүү!
Г.БАЛГАРМАА М.НЯМДОЛГОР
Эх сурвалж: Өдрийн сонин
