УИХ-ын гишүүн асан Н.Номтойбаяр “Үндэсний эвсэл” байгуулан 2024 оны Их хурлын сонгуульд эвслээ толгойлох болсон нь энэ жилийн улс төрийн халуун сэдэв болов.
Монголын Үндэсний ардчилсан нам/МҮАН/, Монголын ногоон нам хамтран эвсэл байгуулсан бөгөөд тэргүүнээрээ Н.Номтойбаярыг сонгосон. Тиймээс тэрээр сонгуульд эвслээ манлайлан оролцох бөгөөд санхүүжилтээ ч босгоно гэдгийг МҮАН-ын дарга Б.Цогтгэрэл хэвлэлд өгсөн ярилцлагадаа дурдсан. Гэхдээ Н.Номтойбаяр өөрөө нэр дэвших эрхгүй болсон билээ. Учир нь Сонгуулийн тухай хуульд авилга албан тушаалын гэмт хэрэгт холбогдсон бол нэр дэвшихийг хориглоно гэж заасан. Харин Н.Номтойбаяр Дээд шүүхээс албан тушаалын байдлаа ашигласан хэргээр ял шийтгүүлсэн билээ.
Тэрээр цагтаа МАН-ын урдаа барьдаг залуучуудын нэг явсан. Боловсролтой, харизматай, мөнгөтэй гэгдэж МАН-ын НАМЗХ-ны дэд ерөнхийлөгч, УИХ-ын гишүүн, дэд сайд, сайдаар ажиллаж явсан нэгэн. Гэвч МАН хоёр хуваагдахад тэрээр М.Энхболдын буюу тухайн үед 32-ын тал гэж нэрлэгдэж байсан талынх хэвээрээ үлдэж улс төрөөс "хөөгдсөн". Хэн эрх мэдэлтэй байна тэр хүн дуугаа захиална гэдгээр тухайн үед Ерөнхий сайд, намын дарга байсан У.Хүрэлсүх эрх мэдэлтэй байж, өөрийнх нь дургүйг хүргэсэн хүмүүсийг намаасаа ч, улс төрөөс ч хөөсөн.
Н.Номтойбаяр шиг чуулганы танхимд намын дарга, Ерөнхий сайдтайгаа ам муруйж байсан хүн МАН-д байхгүй. Үүнийхээ шанг хүртэж тэрээр 2019 онд намаасаа хасагдаж, Их хурлын гишүүний бүрэн эрхээ дуусгалгүй чөлөөлөгдөж, 2020 онд бие даан сонгуульд өрсөлдөж байхдаа буюу 2020 оны тавдугаар сард саатуулагдан 307 хоног ял эдэлсэн юм. Үүний эцэст түүнийг Эрүүгийн хуулиар шийтгэсэн. Тодруулбал, Эрүүгийн тухай хуулийн 22.1 дүгээр зүйлийн 1-т нийтийн албан тушаалтан албан үүрэг, бүрэн эрх, албан тушаалын байдлаа урвуулан ашиглаж, эсхүл зориуд хэрэгжүүлэхгүй байж өөртөө, бусдад давуу байдал бий болгосон бол нийтийн албанд томилогдох эрхийг 2-5 жил хүртэл хугацаагаар хасна гэж заасны дагуу УДШ-ээс түүний нийтийн албанд томилогдох эрхийг хуульд заасны дагуу хоёр жилээр хасаж шийдвэрлэсэн байдаг.
Сонгуулийн тухай хуулийн нэр дэвшүүлэх нийтлэг журмын 29.8-д Авлига, албан тушаалын гэмт хэрэг үйлдсэн нь шүүхээр тогтоогдсон бол нэр дэвшихийг хориглоно” гэж заасан байдаг. Иймд одоо мөрдөгдөж байгаа хуулийн дагуу тэрээр сонгуульд нэр дэвших эрхгүй. Учир нь түүнийг Хөдөлмөр нийгмийн хамгааллын /ХНХ/ сайд болон Хөдөлмөр эрхлэлтийн үндэсний зөвлөлийн даргаар ажиллаж байхдаа эрх мэдлээ урвуулж, 2017 оны гуравдугаар сард тогтоол гарган, орон нутаг, нийслэлийн онцлог, хэрэгцээнд нийцүүлсэн зорилтот нэгж төслийн төсөвт өртгийг 200 сая төгрөгт багтаан, нээлттэй зарлах удирдамж баталсан хэмээн буруутган ялласан байдаг.
МҮАН, Монголын ногоон нам эвслийн гэрээ байгуулахдаа өөр бусад нам нэгдэх асуудлыг нээлттэй орхиж, улс төрийн нам, иргэний нийгмийн хөдөлгөөн, мэргэжлийн холбоод, иргэдтэй хамтран ажиллахаа илэрхийлж, нэгдэхийг уриалсан. Тиймээс МАН-ын М.Энхболдын бүлгийнхэн Н.Номтойбаярыг сонгож намд нь элсэж байгаа гэнэ. М.Энхболдын талынхан эрх мэдлээ булаалгаж, үг хэлж чадахгүй өнөөдрийг хүрээд байгаа. М.Энхболд ч тэдний нэг. Үг хэлбэл бариад хорьчих учраас тэд өнөөдрийг хүртэл чимээгүй яваа. Тиймээс тэд Н.Номтойбаяртай нэгдэж МАН, тэр дундаа У.Хүрэлсүхийн талынхантай өрсөлдөхөөр бэлтгэж байгаа гэх. Ямартаа ч нэг үе Монголын төрийг удирдаж, МАН-ын удирдлагад байсан олон хүнийг хуулиар далайлган намаасаа, улс төрөөс хөөсөн. Тэр хүмүүс Н.Номтойбаярын эвсэлд нэгдвэл өөрөө нэр дэвшихгүй ч эвсэл нь хүчтэй болж, энэ жилийн сонгууль ширүүхэн болох бололтой.
