НИТХ дахь ХҮН-ын төлөөлөгчид өчигдөр нийтийн тээврийн “Тэнүүн-Огоо” компани дээр очиж ажилласан байна. Учир нь Нийслэлийн Засаг дарга Д.Сумъяабазарын “төрийн нууц” тамга даруулж, төрийн 400 орчим тэрбум төгрөгөөр тендергүй оруулж ирсэн автобусны 100 нь тус компанийн хашаанд ирсэн учраас тэд ийн “зочилжээ”.
НИТХ-ын төлөөлөгч П.Наранбаярын ярьснаар “нийслэлд 18 компани нийтийн тээврийн үйлчилгээ үзүүлж байгаа бөгөөд 2 нь нийслэлийн өмчит компани юм.
“Тэнүүн-Огоо” ХХК-ийн хувьд 2006 оноос хойш нийслэлийн нийтийн тээврийн салбарт үйл ажиллагаа явуулж байгаа бөгөөд нийт 4 бааздаа 500 орчим автобусны багтаамжтай. Одоогоор 240 автобустай бөгөөд дийлэнх нь насжилт нь дууссан гэнэ.
“Нууц”-ын тамгатай улсын төсвийн мөнгөөр 810 автобус шинээр авсны 600 нь дизель хөдөлгүүртэй, 160 нь цахилгаан, 50 нь дунд оврынх аж. Өмнө нь нийслэлийн төсвөөр харьцуулалтын аргаар хэмээн 224 автобус оруулж ирсэн нь одоогийн нийтийн тээвэрт явж байгаа “Голден драгон” гэх улаан автобус аж.
Харин улсын төсвөөр орж ирсэн олон нийтийн дунд эргэлзээ үүсгээд байгаа нь “Daewoo”-гийн гэх ногоон өнгөтэй автобус юм. Эхний 100-г нь “Тэнүүн-Огоо” компанийн автобаазад байгаа гэх мэдээллийн дагуу П.Наранбаяр төлөөлөгч Ж.Сүхбаатар сайд болон Нийтийн тээврийн газарт хүсэлт тавиад, мэргэжлийн хүмүүсийн хамт өөрийн биеэр очиж үзжээ.
Энэхүү автобуснуудыг Вьетнамд үйлдвэрлэсэн гэдгийг инженерүүд хүлээн зөвшөөрчээ. Нийтийн тээврийн газрын мэргэжилтнүүд ““Daewoo”-гийн толгой компани болох “Зили моторс”-ийн Вьетнам дахь үйлдвэрт үйлдвэрлээд Тьянжин руу ачиж, тэндээс Эрээнд буулгаж, хилээс Улаанбаатарт авчраад байгаа гэнэ. Гүйлт нь 930-960 км” гэж хэлсэн байна.
Тэд мөн Нийтийн тээвэрт 2023 онд нөхөн олговорт 40 тэрбум, машин цагийн зардалд 178 тэрбум төгрөг, шугамын орлого буюу картанд сард 3, жилд 40 орчим тэрбум төгрөг олгодог. Өөрөөр хэлбэл, нийтийн тээврийн 18 компанид улсаас 260 орчим тэрбум төгрөг олгодог байна. Гэхдээ картын орлого болох 40 тэрбум тотацид ордоггүй гэжээ.
Шинэ үү, хуучин уу ...
Дотроо 4 дэлгэц, USB залгууртай, жолоочийн суудал нь халдаг, дотор дулаалгатай, хүйтний зарим нэг тоноглолыг хийсэн, сандал нь арьсан гээд будаг нь үнэртсэн шинэ автобус энгийн хүний нүдэнд бол харагдаж байгаа гэдгийг П.Наранбаяр төлөөлөгч хэлэв. Тийм учраас техникийн ухааны магистр А.Отгонбаяр мэргэжлийн хүний нүдээр хэрхэн харав гэдгээ өөрөө тайлбарласан юм.
А.Отгонбаяр “ Би инженер мэргэжилтэй, техник сонирхдог хүн. Тиймээс автобусыг дээгүүр доогуур нь харж, барьж үзлээ. Хувь хүний үүднээс шинэ хуучны дүгнэлт гаргахад үнэхээр хэцүү байна. Аливаа машин техникийг угсрахдаа нэг мм-ийн зөрүү гаргахгүйн тулд зураг гаргадаг. Зургийнхаа дагуу бүх ажлыг хийдэг.
Харамсалтай нь, ногоон автобусыг төмөр дээрээ хүчээр гэрэл, цахилгаан гээд бүх зүйлээ суулгачихаад сүүлд нь будчихсан мэт сэтгэгдэл төрсөн. Тийм зүйл ч ажиглагдсан. Будаг хийхэд ашигладаг цааснууд нь хэвээрээ байгаа төдийгүй гэр холбосон деталиуд нь зөрүүтэй, будгийн ажлууд нь маш дутуу хийгдсэн мэт санагдлаа. Гүйцэтгэлийн хувьд үнэхээр тааруу гэж хэлж болно. Мотор, кроп, явах эд ангиуд шинэ байгаа ч угсралтын гүйцэтгэл үнэхээр муу харагдлаа гэв.
Иргэд татвар төлөгчдийг төлөөлж энэ багт ажилласан хүмүүс өөрсдийн санал бодлыг хуваалцсан юм.
Хуульч Дөлгөөн:
“Daewoo” компанийг “Юнан” компани худалдаж авсан байдаг. Одоогийн нэр нь “Чай Тэү бус...” гэх компани 2022 оны 11 дүгээр сараас татан буугдаад хөрөнгөө зарж байна гэх мэдээлэл байна. Цаашид энэ компани үнэхээр дампуурсан уу, эсвэл ... судлах хэрэгтэй байгаа юм.
ХҮН-ын Т.Золбоот:
“Daewoo” 2002 онд гаргасан “ би эс-106” гэсэн загвартай яг ижил байгаа юм. Гэхдээ урдаа нью гэх тодотголтой болсон бөгөөд автобусны ард болон урд “Daewoo” лого нь байгаа юм. Цонхны шил ч “Daewoo bus” гэж байгаа юм. Дотор эд ангиуд нь ч шинэ харагдсан. Гэхдээ тоёота, ниссаны үйлдвэртэй танилцаж байсан хүний хувьд угсрах явцад үнэхээр эргэлзэхээр харагдаж байсан. Тухайн компанийн хэлснээр бүх эд ангиудыг Солонгосоос оруулж, Вьетнамд угсарсан гэж байсан л даа.
Э.Золзаяа:
Нэгдүгээрт, яагаад төрийн нууцад хамааруулж, төрийн мөнгөөр автобус авав гэдэг асуудал олон нийтийн анхаарлыг зүй ёсоор татаж байгаа учраас үүнийг хөндөөд байгаа юм. Үнэхээр шинэ автобус уу, капитал засварт орсон уу гэдэгт ч иргэд эргэлзэж байсан учраас бид татвар төлөгч, хэрэглэгчийн үүднээс очиж үзсэн.
Татвар төлөгчдийн мөнгөөр авч байгаа автобус нь 2002 оны хуучны загвар байгааг Монголд засаад сурчихсан учраас авсан гэх тайлбартай угтсан нь үнэхээр утгагүй байлаа. Дэлхий дахинд нийтийн тээврийн үйлчилгээнд явж байгаа автобус үйлдвэрлэлээр манай урд хөрш толгой цохиж байхад яагаад Вьетнамаас ийм автобус авсан юм бэ гэдэг үнэхээр эргэлзээ төрүүлж байна. Бид татвар төлөгч иргэдийн хувьд хардах эрхээ л эдэлж байна. Тиймээс яагаад энэ компанийг сонгов, ямар шаардлага тавьж авсан бүтээгдэхүүн бэ гээд олон асуулт гарч байна.
Дизель хөдөлгүүртэй автобус нэг бүрийг 336 саяар авсан бол цахилгаан хөдөлгүүртэйг 625 сая төгрөгөөр авсан байна.
Яагаад нууц гэж...
Иргэдийн зүгээс автобус худалдан авах асуудлыг яагаад төрийн нууцад хамааруулав. Улсын төсвөөр авч байгаа бараа бүтээгдэхүүнд яагаад тендер зарлаагүй вэ. Гэтэл төрийн мөнгөөр авсан автобус нь яагаад 2002 оны загвар байна вэ. Зах зээл дээрх үнэтэй харьцуулсан уу, Тэнүүн-Огоо ХХК-ийг төр яагаад сонгов гээд эргэлзээтэй түмэн асуулт нээлттэй хэвээр үлдэв.
Дэлхий даяар мэдээлэл нээлттэй болсон энэ үед тухайд автобуснуудыг арлын дугаараар нь хайгаад ч шинэ гэж баталж чадахгүй бөгөөд бүүр 30 жилийн өмнөх мэдээлэл гарч ирж байгаа талаар иргэд олон нийтийн сүлжээнд шүүмжлэл өрнүүлээд байна.
Тиймээс бид татварын мөнгөнийхөө зарцуулалтыг төрийн албан тушаалтнуудаас тодруулах эрхтэй учраас ийн асуугаад байгаа юм. Үүнд, хотын дарга Д.Сумъяабазарын хэлсэн “Бид хууль зөрчөөгүй, хуулийн дагуу ажиллаж, автобуснуудыг хурдан оруулж ирэх шийдлийг сонгосон” гэх тайлбар үнэхээр хангалтгүй байна.