Ховд аймгийн Манхан сумын шинэхэн аварга малчид шагналаа гардан авлаа.
Малчин Э.Батсайхан энэ хавар 400 гаруй төл мал хүлээн авч байна
Манхан сумын тухайд 600 гаруй малчин өрхтэй. Үүнээс дөрвөн малчин өрх энэ жил “аймгийн аварга малчин”-аар шалгарсны нэг нь Баян гол багийн малчин Э.Батсайханы гэр бүл юм.
Манхан сумын төвөөс 30 орчим километрийн зайд орших “Дээд голын чулуун овоо” хэмээх газарт хаваржиж байгаа малчин Э.Батсайхан, түүний гэргий Г.Баярцэцэг нар мал маллах арга ухааныг эцэг эхээсээ өвлөжээ.
Тэд анх 2010 онд өрх тусгаарлахдаа 100 гаруй толгой малтай байсан бол өдгөө эрдэнэт мал сүргээ өсгөн үржүүлсээр 1200 гаруй толгой малтай болжээ. Энэ хавар 400 гаруй төл мал хүлээн авах юм.
Ихэвчлэн Жаргалант хайрхан уул, Тавтын эхэн, Баян голоор нутаглаж, хамгийн багадаа 100 гаруй км отор нүүдэл хийдэг хэмээн малчид хуучиллаа.
Аймгийн аварга малчин Э.Батсайхан Дарви сумаас сутай үүлдрийн илүү нугаламтай хуц, Сүхбаатар аймгийн Асгат сумаас адуу авах зэргээр сүргийнхээ бүтэц, чанарыг сайжруулан ажиллаж байна.
Мөн тэрбээр мал маллах хугацаандаа нутгийн 10 гаруй айл өрхөд дэмжлэг үзүүлж, малжуулсан бөгөөд хүмүүнлэгийн үйлсэд тогтмол идэвхтэй оролцож ирсэн туршлагаараа манлайлж буй.
Малчин Э.Ганхуяг адуун сүргийнхээ тоогоор багтаа тэргүүлдэг
Ховд аймгийн Манхан сумын Зэрэг гол багийн малчин Эрдэнэбаатарын Ганхуягийн гэр бүл энэ жил “аймгийн аварга малчин өрх”-өөр шалгарч, шагналаа гардан авлаа.
Эднийх Манхан сумын төвөөс 40 орчим км зайд орших “Гүвээн эх” хэмээх газарт хаваржиж байна. Малчин Э.Ганхуяг, түүний гэргий Д.Хувьзаяа нар малч удамтай. 2021 онд 1244 толгой мал тоолуулсан бөгөөд эдүгээ адуун сүргийнхээ тоо толгойгоор багтаа тэргүүлж байна.
Энэ өрх айл Алтан тээлийн хөндийд намаржаа, хаваржаатай. 250-280 км-ийн нүүдэл хийж зуслангийн бүс нутаг болох Хөх өндөр, таван овоо, хужирт, тавтаар нутагладаг бөгөөд Жаргалант уулынхаа энгэр бэл “Хүүш” хэмээх газарт өвөлжсөөр иржээ.
Улмаар сум орон нутаг, багийн иргэдийн дунд зохион байгуулдаг олон нийтийн ажилд манлайлан оролцож байгаа бөгөөд дөрвөн залууг 240 орчим малаар малжуулсан байна.
Аймгийн аварга малчин Э.Ганхуягийн тухайд 2012 онд сумын аварга малчин, 2015 онд сумын алдарт уяач цол хүртэж байсан бол ийнхүү амжилт ололтоо ахиулж аймгийн аварга малчин болсондоо талархалтай байлаа.
Тус малчин өрх энэ жил 420 орчим төл мал хүлээн авахаас одоогийн байдлаар 70 орчим хувь нь төллөөд байна.
Э.Мөнх-Эрдэнэ: Мал маллахын зэрэгцээ хүнсний ногоо тарьж, өрхийн амьжиргаагаа дээшлүүлж байна
Ховд аймгийн Манхан сумын Ботгон багийн малчин Э.Мөнх-Эрдэнэ, түүний гэргий З.Минжигмаа нар энэ жил “аймгийн аварга малчин” цолны болзол хангасан байна. Тэдний шагналыг Ховд аймгийн ИТХ-ын дарга Г.Пүрэвгандиар ахлуулсан ажлыг баг, сумын орон нутгийн удирдлагуудын хамтаар гардуулан өгч, баяр хүргэлээ.
Манхан сумын төвөөс 30 км-ийн зайд орших “Замын цахир” хэмээх газарт хаваржиж байгаа залуу малчин Э.Мөнх-Эрдэнэгийнх мал сүргээ дөрвөн төрөл дээр нь үржүүлж байгаа бөгөөд 2021 оны байдлаар 1200 гаруй толгой малтай болжээ. Энэ жил 500 гаруй төл авахаас мал төллөлт 80 орчим хувьтай үргэлжилж байна.
Ахмад үеийн туршлагатай малчдаас суралцаж, 17 жилийн хугацаанд мал маллаж яваа энэ хот айл Баян-Өлгий, Увс аймгаас шилмэл үүлдрийн мал худалдан авч, сүргийнхээ бүтэц, чанарыг сайжруулж байна.
Мөн сүүлийн жилүүдэд мал сүргээ эрчимтэй өсгөн үржүүлэхийн хажуугаар хоёр хүнийг ажлын байраар ханган туслах малчнаар ажиллуулж байгаа хэмээлээ.
Аймгийн аварга малчин Э.Мөнх-Эрдэнэ 2012 оноос морь сонирхон уяж, “Гоо хайрхан” галын уяачидтайгаа хамтран хурдан хүлгүүдээ сумын наадамд амжилттай уралдуулж байна. Тухайлбал, соёолон насны морь нь 2015 онд сумын наадамд түрүүлж байжээ. Мөн тэрбээр мал маллахын зэрэгцээ 8 га талбайд тариалалт хийж, хадлан бэлтгэж, хүнсний ногоо хураан авах замаар өрхийн амьжиргаагаа дээшлүүлж яваа хөдөлмөрч гэр бүл юм.
Малчин Ц.Алтангэрэл: Сум дундын отрын бүс бий болгож, зохистой ашиглах хэрэгтэй
Ховд аймгийн Манхан сумын Баян гол багийн малчин Ц.Алтангэрэл, түүний гэргий Р.Насанжаргал нар “аймгийн аварга малчин” цолны болзол хангаж, шагналаа гардан авлаа.
Бага наснаасаа мал маллаж, өндөр уулс, тал хөндий хосолсон өгөөж баян энэ л нутагтаа нүүдэлчин монгол түмнийхээ соёл, уламжлалыг үргэлжлүүлэн яваа малчин Ц.Алтангэрэлийнх өдгөө 1300 гаруй толгой малтай.
Сүүлийн дөрвөн жил дараалан 1000-аас дээш толгой мал тоолуулж байгаа энэ малчин өрх 500 орчим төл мал хүлээн авахаас одоогоор 80 гаруй хувьтай үргэлжилж байна.
Жинст хайрханы өвөр бэлээр нутаглаж ирсэн малчин Ц.Алтангэрэлийнх одоо Манхан сумын төвөөс 50 орчим км зайд орших “Цохион хөх үзүүр” хэмээх газарт хаваржиж байгаа бөгөөд ойрхон зуслангийн бүс ховор тул зэргэлдээ Дуут сумын нутаг Халзан бүргэдтэй уул, шилээр оторлож, хамгийн багадаа 150 гаруй км замыг туулан малдаа тарга хүч авахуулдаг гэлээ.
Сүүлийн жилүүдэд бэлчээрийн хомсдол бий болсон, даац хэтэрч байгаа. Иймээс малчид бэлчээрээ хамгаалахын тулд малын тооноос илүү чанарыг эрхэмлэж, сум дундын отрын бүс бий болгож, түүнийгээ тодорхой хуваарь, цаг хугацаатай ашиглаж хэвшээсэй хэмээх саналыг тэрбээр ярьж байна. Эднийх сүүлийн жилүүдэд 3-4 айлыг дэмжиж, малжуулжээ.
Малчин Д.Туяа: Малч удмаа үргэлжлүүлж байгаадаа баяртай байна
Ховд аймгийн Манхан сумын Тахилт багийн малчин Дондогийн Туяа 2021 оны ажил үйлсээрээ манлайлж, энэ жил Аймгийн Хошой аварга малчин цолоор шагнууллаа.
Эцэг өвгөдөөс өвлүүлсэн малч уламжлалаа хадгалж, эрдэнэт мал сүргээ өсгөн үржүүлж яваа малчин Д.Туяагийнх эдүгээ Манхан сумын төвөөс 40 орчим км зайд орших “Цагаан бургасны адууны хашаа” хэмээх газарт хаваржиж байна. Эднийх 1500 гаруй толгой малтай бөгөөд энэ хавар 500 гаруй төл мал хүлээн авахаас одоогоор 80 орчим хувьтай үргэлжилж байна.
Аймгийн Хошой аварга малчин Д.Туяа хань Н.Нямдаваатайгаа хамтдаа 30 гаруй жил мал малласан бөгөөд өдгөө зургаан хүүхдийнхээ дөрвийг нь малчин болгожээ.
Түүний аав М.Дондог аймаг, сумынхаа тэргүүний сайн малчин байсан бол түүний өвөг эцэг Ж.Магнай 1942 онд Улсын сайн малчин, Зөвлөлт холбоот улсын тариаланч цолоор шагнагдаж байжээ. Мөн түүний ах Д.Амгаланбаатар 2016 онд Улсын аварга малчин болсон байна. Харин малчин Д.Туяа 2012 онд аймгийн аварга малчин цолны болзол хангаж байсан бол ийнхүү 10 орчим жилийн дараа хөдөлмөр зүтгэлээ дахин үнэлүүлж, Аймгийн Хошой аварга хэмээгдэх болсон нь энэ юм.
Аймгийн Хошой аварга малчин Д.Туяа нь Жинст, Жаргалант хайрхан, Хүрэн хөөгийн хайрхан, Хатуу сай, Гоо хайрхан гэсэн таван хайрханаа түшиглэн нутаглахдаа бэлчээрийн нөөцийн зүй зохистой ашиглалтыг төлөвшүүлэх, малынхаа үүлдэр угсааг сайжруулахад анхаарч ирсэн туршлагатай малчдын нэг юм.