-Эрдэнэт үйлдвэр “Медипас” эмнэлгийг буцаан авахад гаргасан зардал нь хөрөнгийн үнэлгээнээс давж, алдагдал хүлээж болзошгүй нөхцөл байдал үүсчээ-
Монгол Улсын “саалийн үнээ” нэртэй ч олон жил эрх барьсан намын санхүүгийн эх үүсвэр болж байсан “Эрдэнэт үйлдвэр ТӨҮГ”-ийг Монголын төр тэр тусмаа МАН-ын Засгийн газар өөрийн мэдэлд 100 хувь шилжүүлээд 5 жилийн нүүр үзэж байна.
“Эрдэнэт үйлдвэр”-ийг төрийн мэдэлд шилжүүллээ гээд санхүүгийн зөрчлүүд арилсангүй
“Эрдэнэт үйлдвэр “ТӨҮГ-ын 49 хувийг ОХУ эзэмшиж байсныг 2016 онд хувийн хэвшлийнхэн авсан байдаг. Ингэснээр 2016 онд 103 тэрбум төгрөгийн ашигтай ажиллаж байсан үйлдвэр 2017 онд 323 тэрбум төгрөгийн ашигтай ажилласан гэх статистик гарч байв. Харин үйл ажиллагааны зардал нь 723 тэрбум байснаа 2018 онд 439 тэрбум хүртэл багассан байдаг.
Гэвч Засгийн газраас хувийн хэвшил Оросын талын эзэмшиж байсан 49 хувийг шударга бус зарчмаар авсан хэмээн үзэж, 2019 оны гуравдугаар сараас 100 хувь төрийн мэдэлд шилжүүлсэн. Төрийн мэдэлд шилжсэнээр үйл ажиллагааны зардал хоёр дахин нэмэгдсэн гэдгийг эдийн засгийн шинжээчид хэлдэг. Үйл ажиллагааны өгөөж нь ч буурсан гэж үздэг. Харин үйлдвэрийн удирдлагуудаас өнгөрсөн гурван жилд түүхэнд байгаагүй борлуулалтын орлоготой ажилласан гэсэн тайлбар өгсөн хэвээр байна.
Энэ хугацаанд төрөөс томилсон удирдлагууд болох Х.Бадамсүрэн тэргүүтэй хүмүүс хувийн ашиг сонирхлыг хангах үүднээс үйлдвэрийн хөрөнгөнөөс зарцуулсан нь “Шилэн данс”-ны мэдээллээр ил болж байсан. Гэсэн ч цар тахлын үед айл өрхийн цахилгааны төлбөрийг Эрдэнэт үйлдвэр 1.1 их наяд төгрөгөөр санхүүжүүлж, төрийн ачааг үүрэлцсэн учраас “Улсын баатар” цолоор шагнуулаад өнгөрсөн.
Гэтэл 2021 онд “Эрдэнэт үйлдвэр” ТӨҮГ-т хийсэн аудитаар “Хязгаарлалттай дүгнэлт”-тэй буюу нийт 230 тэрбум 946 сая төгрөгийн зөрчил илэрсэн. Эрдэнэт үйлдвэр 2021 онд нийт 3 их наяд 130 тэрбум 390 сая төгрөгийн орлого бүрдүүлж, 1 их наяд 893 тэрбум төгрөгийн зардал гарган 901 тэрбум 547 саяг төгрөгийн ашигтай, 439 тэрбум 866 сая төгрөгийн хөрөнгө оруулалтын зардалтай ажилласан гэх тайлангаар 230 тэрбум төгрөгийн зөрчил алга болчихгүй.
”Эрдэнэт ус” ДТС ОНӨХК нь 12 тэрбум төгрөгийн өр төлбөрөө “Эрдэнэт үйлдвэр”-т төлөөгүй байна
Тэгвэл 2022 онд “Эрдэнэт үйлдвэр” ТӨҮГ ямар ашигтай ажилласан бэ, зарлага, зарцуулалт нь бодитой байж чадсан уу гэдэг талаар танд ямар мэдээлэл байгаа вэ.
Тус үйлдвэрийн дарга Г.Ёндонгийн өгсөн мэдээллээр 2022 онд түүхэндээ анх удаа 32.6 сая тонн хүдэр боловсруулж, 3.7 их наяд төгрөгийн борлуулалтын орлоготой ажилласан байна. Мөн нийт гэрээний 76.8 хувийг нээлттэй тендер шалгаруулалтаар авч байгаа гэв. Гэхдээ одоогоор тус үйлдвэрийн 2022 оны санхүүгийн мэдээлэл Шилэн дансны хуулийн дагуу нээлттэй байж чадахгүй байна. “Эрдэнэт үйлдвэр” ТӨҮГ-ын цахим хуудсанд зарим нэг мэдээллийг гарчиг төдий оруулжээ.
Өөрөөр хэлбэл, 2022 оны жилийн эцсийн санхүүгийн тайланд хийсэн аудитын мэдээллийг өнөөдрийг хүртэл ил тод мэдээлээгүй байгаа юм. Гэсэн ч аудитаар илэрсэн зөрчил дутагдлыг арилгах, зөвлөмжийн хэрэгжүүлсэн ажлын биелэлтийн мэдээллийг “shilen.gov.mn” сайтад оруулснаас нь харвал багагүй зөрчил дутагдал гаргасан нь илт.
Тухайлбал,
-2022 онд Засгийн газрын тогтоолоор “Медипас” ХХК-ийн хөрөнгийг буцаан авч бүртгэх, үйл ажиллагааг нь санхүүжүүлэхийн “Эрдэнэт үйлдвэр” ТӨҮГ-т даалгасан байтал удирдлагыг томилсон ч хураан авсан хөрөнгийн нөхцөл байдал тодорхойгүйээс 55 тэрбум 415 сая төгрөгийн авлагыг хаагаагүй бүртгээгүй байна. Мөн “Медипас” ХХК-ийн удирдлага гэрээ цуцалсныг үл зөвшөөрч, Сингапурын Арбитрын шүүхэд гомдолд гаргасан бөгөөд шүүх хурлын хуульч, өмгөөлөгч, томилолтын зардалд 8,071.2 сая төгрөг зарцуулсан аж. Аудит энэ ажиллагаанд зарцуулсан зардал нь буцааж авсан хөрөнгийн үнэ цэнээс ч илүү гарч алдагдал хүлээх магадлалтай гэж үзсэн аж.
-Үйлдвэрийн орон сууцны фондод бүртгэлтэй 400 орон сууцнаас 21 ширхэг түрээсийн орон сууцыг 652 сая төгрөгөөр засварлаж, төрийн өмчийг үр ашиггүй зарцуулжээ.
-ТӨБЗГ-аар 2022 оны төсөвт тусгаж батлуулаагүй 2015-2021 онд хийгдэж байсан 196 нэр төрлийн 79,412.5 сая төгрөгийн ажилд санхүүжилт олгосныг аудитаас алдаа зөрчлийг давтан гаргахгүй байхыг анхааруулсан аж.
-Үүнээс гадна үйлдвэрт ажилладаггүй 55 тамирчинтай гэрээ хийж, сарын 800 мянган төгрөгөөр цалинжуулж, 216 сая төгрөгийн цалин, 31 сая төгрөгийн НДШ төлж, төрийн өмчийг хохироосон. Мөн 2,5 жил ажилласан ажилтандаа АНУ-ын Чикаго хотын англи хэлний сургалтын төвд суралцахад цалинтай чөлөө олгоод зогсохгүй 30,4 сая төгрөгийн сургалтын төлбөр, ирж буцах зардал 12,8 сая төгрөг, дөрвөн сарын цалин даатгал гээд нийт 75,8 сая төгрөгийг 2022 онд, 19,6 сая төгрөгийн цалин даатгалыг 2023 онд үйлдвэр төлсөн байна.
-Цэвэр усыг 60 км-ийн зайнаас татаж нийт усны гуравны нэг орчим хэсгийг ”Эрдэнэт ус” ДТС ОНӨХК-д тоолуурын заалтаар нийлүүлдэг ба авсан усныхаа 45 орчим хувийг хэрэглэгчдэд борлуулаагүй гэж тайлбарлан төлбөрийг төлдөггүйгээс “Эрдэнэт үйлдвэр “ ТӨҮГ-ын авлага 2016 оноос хуримтлагдаж 12 тэрбум 248 сая төгрөг болсон. Тиймээс хууль хяналтын байгууллагад шилжүүлж, холбогдох удирдлагад арга хэмжээ авах зөвлөмж аудитаас хүргүүлсэн байна.
Аудитын зөвлөмжинд онцгойлон дурдсан нэг зүйл бол Шилэн дансны тухай хуулийн хэрэгжилтийг хангах, зөрчлийг давтан гаргахгүй байхыг анхааруулсан байгаа юм.
