Монгол, АНУ нь хоёр өөр тивд байрлалтай, газар зүйн хувьд алслагдсан улсууд хэдий ч хоёр талын харилцаа Стратегийн түншлэлийн түвшинд хүрсэн гэдгээрээ онцлог.
Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ “гуравдагч хөрш”-ийн бодлогод чухал байр суурь эзэлдэг АНУ-д албан ёсны айлчлал хийхээр өчигдөр /2023.07.31/ мордлоо. Маргааш буюу наймдугаар сарын 2-нд Ерөнхий сайдын АНУ дахь айлчлал эхэлж, 2-6-ны өдрүүдэд үргэлжилнэ.
Энэ нь Засгийн газрын тэргүүний хувьд АНУ-д хийх түүний анхны айлчлал. Мөн 2019 онд Ерөнхийлөгч Х.Баттулгын АНУ-д хийсэн айлчлалаар Стратегийн түншлэлийн харилцаа тогтоосны дараах дээд хэмжээний анхны айлчлал гэдгээрээ онцлог юм.
Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ АНУ-ын Дэд ерөнхийлөгч Камала Харрис-тай албан ёсны хэлэлцээ хийж, АНУ-ын засаг захиргааны өндөр албан тушаалтнуудтай уулзаж, Стратегийн түншлэлийн харилцааг гүнзгийрүүлэх, олон салбарт хамтын ажиллагааг өргөжүүлэх асуудлуудаар санал солилцоно.
Стратегийн түншлэлийн харилцааг цохон онцлохын учир нь Монгол Улс нь БНХАУ, ОХУ-тай Иж бүрэн стратегийн түншлэл, Япон, Энэтхэг улстай Стратегийн түншлэлийн харилцаатай байсан. Олон жил идэвхтэй гадаад бодлого явуулсны үр дүнд АНУ-тай Стратегийн түншлэлийн харилцаатай болсон юм.
АНУ дэлхийн 16 улстай Стратегийн түншлэлийн харилцаа тогтоосон. 2019 онд дэлхийн хамгийн хүчирхэг гүрэн болох АНУ манай улсыг 17 дахь Стратегийн түншээрээ сонгосон юм.
Стратегийн түншлэлийн харилцаа нь хоёр улс эдийн засаг, нийгэм, улс төр, соёл урлаг, технологийн талбарт дээд төвшинд хамтран ажиллах болсныг илтгэдэг. 2019 онд Цагаан ордонд тунхагласан АНУ-Монгол Улсын Стратегийн Түншлэлээр дараах салбарт хамтран ажиллана:
- Эрх зүйт ёсонд тулгуурласан төлөвшин бэхэжсэн ардчилалтай орнуудын хувьд ардчиллын үнэт зүйлс болон хүний эрх, түүний дотор шүтэх, итгэл үнэмшилтэй байх, үзэл бодлоо илэрхийлэх, интернет, хэвлэл мэдээллийн болон жагсаал, цуглаан хийх, эвлэлдэн нэгдэх эрх чөлөөг хамгаалж, хөхиүлэн дэмжих, авлигатай тэмцэх, санхүүгийн ил тод байдлыг хангах, залуу болон ирээдүйн манлайлагчдыг хөгжүүлэх зэрэг хамтын ажиллагааг эрчимжүүлнэ.
- Энэтхэг-Номхон далайн бүс нутаг дахь нийт ард түмнүүдийн бүрэн эрхт байдлыг хангаж, олон улсын эрх зүй, шударга өрсөлдөөний зарчмуудад нийцсэн эдийн засгийн хөгжлийн боломжийг бүрдүүлэхийн тулд үндэсний аюулгүй болон тогтвортой байдлыг буй болгохын төлөө хамтран ажиллана.
- Бүс нутаг дахь хоёр болон олон талын аюулгүй байдал, шүүх, хууль сахиулахын чиглэлээрх хүч чармайлтуудыг дэмжиж, хамтран ажиллах замаар үндэсний аюулгүй байдлын болон хууль сахиулах чиглэлийн хамтын ажиллагааг гүнзгийрүүлнэ. Энхийг сахиулах, хүмүүнлэгийн тусламж үзүүлэх, гамшигт бэлэн байх, түүний үр дагаврыг арилгах зэрэг олон талт хамтын ажиллагааг бэхжүүлнэ.
- Худалдаа, хөрөнгө оруулалтын харилцааг шударга, харилцан ашигтай байдлын үндсэн дээр өргөжүүлж, хувийн хэвшилд суурилсан өсөлтийг дэмжиж, Монгол, Америкийн Ил тод байдлын гэрээг бүрэн хэрэгжүүлж, эмэгтэй бизнес эрхлэгчдийг дэмжиж, шинээр бий болсон Хөгжлийн санхүүжилтийн корпорацийн шугамаар дэд бүтцийг дэмжих боломжуудыг “Хөгжлийн төлөөх хөрөнгө оруулалтыг хүртээмжтэй ашиглах тухай (BUILD Act)” хуулиар олгогдож буй шинэ хэрэгслүүдийн хүрээнд үргэлжлүүлэн эрэлхийлнэ.
- Хилийн аюулгүй байдлыг бэхжүүлж, хууль бус наймаа, тээвэрлэлтээс урьдчилан сэргийлж, иргэний нисэхийн аюулгүй байдал, хяналтыг өргөжүүлэхэд хамтран ажиллаж, Монгол, Америкийн хооронд хууль ёсоор зорчихыг үр дүнтэй зохицуулна.
- Терроризм, хүний наймаа, мансууруулах бодисын наймаа, үй олноор хөнөөх зэвсгийг дэлгэрүүлэх, кибер халдлага, үндэстэн дамнасан зохион байгуулалттай гэмт хэрэг, халдварт өвчин болон бусад уламжлалт бус шинэ аюул заналхийллийн эсрэг хамтын ажиллагаагаа нэмэгдүүлнэ.
- Иргэний нийгмийн байгууллагууд, цахим болон чөлөөт, хараат бус хэвлэл мэдээлэл хөгжих орчинг үргэлжлүүлэн хөгжүүлнэ.
- Дээд, өндөр түвшний яриа хэлцээг үргэлжлүүлж, нийтлэг эрх ашиг, харилцан сонирхол татсан асуудлаарх харилцааг гүнзгийрүүлэн хөгжүүлэхийн тулд төр засгийн бүх түвшинд хоёр талын солилцоог дэмжиж, иргэд хоорондын хэлхээ холбоог гүнзгийрүүлэн хөгжүүлнэ.
“ГУРАВДАГЧ ХӨРШИЙН ХУДАЛДААНЫ ХУУЛЬ”-ИЙГ БАТЛАХ АСУУДЛЫГ УРАГШЛУУЛАХ УУ
АНУ-ын Конгресс дэх Төлөөлөгчдийн танхимын гишүүн, Монгол-Америкийн бүлгийн хамтран даргалагч Д.Тайтус, Д.Янг нар “Гуравдагч хөршийн худалдааг дэмжих тухай хууль”-ийн төслийг хамтран санаачилж, 2021 оны дөрөвдүгээр сарын 22-нд Конгрессын Төлөөлөгчдийн танхимд дахин өргөн барьсан.
Дахин гэхийн учир нь “Гуравдагч хөршийн худалдааг дэмжих тухай хууль”-ийн төслийг өмнө нь 2018, 2019 онд Конгресст өргөн барьжээ. АНУ-ын 116 дугаар Конгресст эл хуулийн төсөл хоёр танхимын нийт 100 орчим гишүүний дэмжлэгийг авчээ.
Тус хуулиар Монголын оёмол сүлжмэл бүтээгдэхүүнийг АНУ-ын зах зээлд татваргүй нийлүүлэхийг зорьж, цаашлаад Монголын эдийн засгийн хөгжлийг дэмжиж, ажлын байр нэмэх, экспортыг төрөлжүүлэх, Монгол, Америкийн худалдаа, эдийн засгийн хамтын ажиллагааг өргөжүүлэхэд чухад ач холбогдолтой гэж үзэж буй.
Гэсэн ч “Гуравдагч хөршийн тухай хууль”-ийн төсөл Төлөөлөгчдийн танхимын Худалдааны дэд хороонд шилжсэнээс хойш огт "хөдлөөгүй". Энэ удаагийн айлчлалаар хуулийн төслийг урагшлуулах асуудлыг хэлэлцэх хүлээлттэй байна.
Мөн Ерөнхий сайдын айлчлалаар COVID-2019-өөс өмнө идэвхтэй байсан эдийн засгийн харилцааг сэргээх, хөрөнгө оруулалт татах, шууд нислэгийг ирэх онд эхлүүлэх чиглэлд түлхүү анхаарна.
АНУ манай улстай Стратегийн түншлэлийн харилцаа тогтоосон ч өнөөг хүртэл манай банкууд Америкийн банкуудтай шууд хамтран ажиллах боломжгүй хэвээр байна. Тус улсын банкууд заавал аль нэг зуучлагч буюу гурав дахь банкаар дамжуулан төлбөр тооцоог хүлээн авдаг. Энэ нь хугацаа сунах, гадаад гүйлгээний зардлыг өсгөдөг сул талтай. Манай улс саарал жагсаалтаас гарч, ФАТФ-ийн 40 зөвлөмжийг бүрэн биелүүлсэн. Иймд Засгийн газрын тэргүүний айлчлалаар энэ асуудлыг хөндөх нь зүйтэй.
Хэрвээ энэ бэрхшээлийг шийдвэл чадвал бид жинхэнээсээ Стратегийн түншлэлийн харилцаатай улсууд болох юм.
АНУ нь 1987 оны нэгдүгээр сарын 27-нд Бүгд Найрамдах Монгол Ард Улсын хараат бус байдлыг хүлээн зөвшөөрч хоёр улс хамтын мэдэгдэл хийсэн.АНУ-ын төрийн нарийн бичгийн дарга Жорж Шульц болон Монгол улсаас НҮБ-д суух онц бөгөөд бүрэн эрхт Элчин сайд Г.Нямдоо нар Төрийн департаментын “Treaty” өрөөнд гарын үсэг зурснаар хоёр улсын хооронд дипломат харилцаа албан ёсоор үүсэж байсан нь түүхэнд тэмдэглэгдэн үлджээ.Монгол Улс Элчин сайдын яамаа 1989 оны гуравдугаар сар, АНУ 1988 оны дөрөвдүгээр сард нээсэн.
