Ердөө жил гаруй өмнө бид хүнс, барааны үнийн өсөлтөд сөхөрч, 16.9 хувьд хүрсэн инфляцтай, халаас хоосрон бухимдахдаа төв талбайдаа цуглан Засгийн газраас ажлаа хийхийг шаардсан билээ.
Хоёр жил дараалсан цар тахал, хойд хөршийн геополитикийн асуудал гээд эдийн засгийн хувьд Монгол Улс бүхэлдээ л эмтэрсэн ч иргэд, аж ахуйн нэгжүүд эргэсэн халаасаа сэгсэрч, татвараа төлсөөр байв. Харамсалтай нь, татварын мөнгөөр цалинждаг эрх мэдэлтнүүд улсын мөнгийг ууж, идсэн баримтууд ар араасаа хөвөрч, туйлдсан бухимдсан иргэд өнгөрсөн жил хэд хэдэн удаа төв талбайд цуглан эсэргүүцсэн. Хэдийгээр зохион байгуулалттай, эзэнтэй гэгдэж байсан ч үнэхээр иргэд бухимдсан, туйлдсан нь туйлын үнэн билээ.
1.
Үндэсний статистикийн хорооноос Монгол Улсын 2023 оны эхний хагас жилийн нийгэм эдийн засгийн байдлыг танилцуулав. Төсвийн орлогын хувьд сайн мэдээ дуулдсан ч аж ахуйн нэгж, иргэдийн өр нь нэмэгдээд зогсохгүй, анхаарал хандуулах зээлийн өрийн үлдэгдэл 1,3 их наяд төгрөг болж, өмнөх оны мөн үеэс 20 хувиар, чанаргүй зээлийн өрийн үлдэгдэл 2.2 их наяд буюу 5.3 хувиар нэмэгдсэн байна. Нийт зээлийн өрийн үлдэгдэл 25.5 их наяд гэсэн тоог ҮСХ-ноос танилцуулав. Үүний 54.9 хувь нь иргэдийнх, 43.8 хувь нь хувийн хэвшлийнх, 0.6 хувь нь төрийн байгууллага, 0.7 хувь санхүүгийн болон бусад байгууллагынх аж.
Инфляц 10,6 хувьтай гарсан бөгөөд өмнөх оны мөн үеэс хүнсний бараа нийт бүлгийн дүнгээр 18.2, хувцас барааны үнэ 11.7 хувиар, хоол, зочид буудал, дотуур байрны үйлчилгээний үнэ 16.1 хувиар өссөн гэнэ.
Өнгөрсөн оны мөн үед 16.9 хувьд хүрч байсан инфляц өнөөдөр 10.6 хувьтай гарсанд баярлах ёстой юу гэвэл үгүй. Инфляцын түвшин хоёр оронтой тоонд хэвээр байна.
Хүнсний барааны үнэ 2022 оны мөн үед өмнөх жилтэйгээ харьцуулахад 20 хувиар өссөн бол 2023 онд 2022 оны мөн үетэй харьцуулахад 17.8 хувиар өссөн байна. Өсөлтийн хурд буурлаа хэмээн эерэгжүүлж бичсэн ч хоёр жилийн дотор бидний өдөр тутмын хэрэгцээт хүнс 37 хувиар нэмэгдээд байгаа юм.
Зөвхөн махны үнэ гэхэд өмнөх жилтэй харьцуулахад 25 хувиар өсчээ. Үхрийн ястай мах 2023 оны 6 дугаар сард кг нь 20 мянган төгрөг давж, өмнөх оны мөн үеэс 30 хувиар өссөн аж. Хүнс, бараагаар зогсохгүй, үйлчилгээний үнэ ч өссөн нь бидний өдөр тутмын амьдралд хамгийн ихээр мэдрэгдэж буй.
2.
Долдугаар сарын эхний долоо хоногт АТГ-аас төрийн өндөр албан тушаалтнуудын 2022 оны Хөрөнгө орлогын мэдүүлгийн олон нийтэд ил болгосон. Уг нь, Хөрөнгө орлогын мэдүүлгийг хоёрдугаар сарын 15-ны дотор авчихдаг ч боловсруулж цэгцлэхэд хагас жил шаардлагатай байдаг бололтой. Ямартай ч олон нийтэд ил болов. “ Ажлаа хий” хэмээн 2022 онд багагүй баалуулсан манай Засгийн газрын 21 гишүүний 18 нь тэрбум төгрөгөөс дээш хөрөнгөтэй юм. Ч. Номин сайд Засгийн газрын гишүүдээ хөрөнгөөрөө тэргүүлдэг. 11 тэрбумаар үнэлэгдэх орон сууц барилга байгууламжтай 5 тэрбумын хадгаламж гээд нийт хөрөнгийн хэмжээ нь 50 гаруй тэрбум төгрөг. Түүний ард Шадар сайд С.Амарсайхан 14.4 тэрбум, ЗГХЭГ-ын дарга Д.Амарбаясгалан 14 тэрбум төгрөгийн хөрөнгөөр зуузай холбожээ. За тэгээд гахай зөөж, галуу шувууны мах зах зээлтэй зэрэгцээд эргүүлж явсан БШУ-ы сайд Л.Энх-Амгалан, ЗТХ-ийн сайд С.Бямбацогт нар 10 гаруй тэрбум төгрөгийн хөрөнгөөр удаалжээ. ЦХХХ-ы сайд Н.Учрал 7.8 тэрбум, УУХҮ-ийн сайд /оргилын/ Ж.Ганбаатар 5.4 тэрбум, ЭХ-ны сайд/ хурдын/ Б.Чойжилсүрэн 3,9 тэрбум, ХХААХҮ-ийн сайд Х.Болорчулуун 3.4 тэрбум, Сангийн сайд Б.Жавхлан 2.8 тэрбумын хөрөнгөтэй гэж мэдүүлжээ. Харин Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ, ХЗДХ-ийн сайд Х.Нямбаатар, Хотын сайд Ж.Сүхбаатар, Спортын сайд Б.Бат-Эрдэнэ, Батлан хамгаалын сайд Г.Сайханбаяр, ГХ-ы сайд Б.Батцэцэг, Барилгын сайд Ц. Даваасүрэн, ЭХ-ийн сайд Ч.Хүрэлбаатар нар 1 тэрбумаас- 1.6 тэрбум хүртэл төгрөгийн хөрөнгө аж. Боомтын сайд Х.Булгантуяа, БОАЖ-ын сайд Б.Бат-Эрдэнэ, ХНХ-ийн сайд С.Чинзориг нар хагас тэрбум гаруй төгрөгийн хөрөнгөтэй гэж мэдүүлгээ бөглөжээ.
Засгийн газрын гишүүдийн хөрөнгө 2022 онд өссөн нь ч байна, буурсан нь ч байна. Гэхдээ бүхэл дүнгээрээ өссөн харагдав. Засгийн газрын их ажлын хажуугаар ямар ч байсан хувийн ажлаа ч цалгардуулаагүй тэдэнд алга таших уу.
3.
Монгол Улсын Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүх 2019 онд Засгийн газрын тэргүүнээр ажиллаж байхдаа “Ард түмэн чинь ядуу байна” хэмээн хэлж байсан. Үнэхээр ядуу байлаа. Одоо ч ядуу байна.
Их Д.Нацагдоржийн “Цагаан сар ба хар нулимс”-ын “Энэ завсар Дагдангийн эхнэрийн таргалсан, Цэрмаагийн турсан хоёр яг тэнцэнэ” гэх зүйрлэл өнөөдөр ч бидний амьдралд бодитоор оршсоор...
2022 оны дөрөвдүгээр улиралд нэг өрхийн сарын дундаж бодит орлогын хэмжээ 1.2 сая төгрөг болж, өмнөх оны мөн үеэс 8.4 мянган төгрөгөөр буурсан дүн гарч байсан. Бодит зарлага нь мөн л 1.2 сая төгрөг. Өөрөөр хэлбэл, өрхийн орлого өнөөдрөө дөнгөн данган аргацаасаар байна.
Манай Засгийн газрын гишүүдийн хувьд энэ бол хэзээ ч төсөөлшгүй амьдрал. Төрийн ордноос Зайсан зүгт жимтэй тэдэнд Таваншар, Шархад хавиар явах шаардлага огт гарахгүй.
Энэ жилийн хувьд сонгууль дөхсөн, нүүрсний үнэ тогтвортой байсны хүчинд ч гэх үү эсвэл манай Засгийн газар “ Ажлаа хийгээд” гэх үү төрийн албаны цалин болоод тэтгэвэр тэтгэмжийг нэмлээ, нэмлээ.
Сангийн сайд буруу харж уйлж, зөв харж инээнэ гэгч болж байж, олны өмнө “цалин, тэтгэвэр нэмлээ” гэж зарласан ч сонгууль хүртэл яаж аргалах вэ хэмээн толгой нь гашилсан хэвээр байгаа нь лав.
Гэлээ гээд үнийн өсөлтдөө цалингийн нэмэгдэл нь дүндээ дүн. Ердөө л өчигдрийн бухимдлыг баллуурдсан төдий. Харин маргааш “ Засгийн газар ажлаа хийсэн” гээд хээв нэг индэрт заларна...
