УИХ-ын Байгаль орчин, хүнс, хөдөө аж ахуйн байнгын хороо, Монголын бэлчээр ашиглагчдын нэгдсэн холбооноос Цөлжилтийн Олон Улсын өдөрт зориулан 2023 оны 6 сарын 15-16-нд “Бэлчээрийн цөлжилт ба Монгол орны унаган экосистем- хээрийн экосистемийн үйлчлэлийн доголдол” сэдвийн дор Бэлчээрийн Үндэсний VI Форумыг төрийн ордны их танхимд зохион байгуулна. Монгол орон Сибирийн тайга болон Төв Азийн цөлийн заагт, умардын сэрүүн чийглэг уур амьсгалаас дулаан хуурай амьсгал руу шилжсэн бүст оршдог. Эх газрын хуурай эрс тэс уур амьсгал, жилд унах хур тунадасны хэмжээ, газрын гадарга, нарны тусгал, салхины хурд, ургамал ургалтын хугацаа, жилийн дөрвөн улирал ээлжилдэг байгалийн хүчин зүйлүүдтэй зохицсон хээрийн экосистем газар нутгийн 80 хувийг бүрдүүлдэг юм. Дотор нь уулын хээр, ойт хээр, жинхэнэ хээр, цөлөрхөг хээр, цөлийн хээр гэж ангилдаг. Энэ хээр нутгийн 70 гаруй хувийг малын бэлчээрийн зориулалтаар ашигласаар ирсэн. Сүүлийн 30 жилийн турш малын тоо толгой хэт өсч бэлчээрийн экологийн чадавхийг хэтрүүлэн ашиглаж байгаа нь хээрийн экосистемийн доройтол улмаар цөлжилтийн үндсэн шалтгаан болж байна гэж эрдэмтэн судлаачид анхааруулсаар байна. Монгол Улсын Хөдөлмөрийн баатар, Төрийн шагналт С.Цогтгэрэл гуайн нэгэнтээ хэлснээр “Манай орны бэлчээр уудам дэлгэр, олон төрлийн өвс ургамалтай. Ингэхлээр бэлчээр бол бидний гарт байгаа шавхагдашгүй их нөөц баялаг. Гэхдээ энэ их нөөц баялгаа хайрлан, зөв зохистой ашиглах явдал их чухал. Хамгийн эхлээд бэлчээрийг зөв ашиглах төлөвлөгөө боловсруулж, отор нүүдлийн зам гаргаж, хуваарь хийнэ. Тэгснээрээ бэлчээрийг тодорхой судалгаатай ашиглах боломж бүрддэг. Бэлчээрийг зөв ашиглаж сурна гэдэг нь, газар ус, өвс ургамлаа хайрлан хямгадах, эх орныхоо нөөц баялгийг ариг гамтай ашиглаж, малаа жилийн дөрвөн улиралд идэш тэжээлтэй байлгана гэсэн үг” гэж захиж үлдээжээ. НҮБ-ын 2005 онд хэрэгжүүлсэн Мянганы экосистемийн үнэлгээгээр байгалийн нөөц баялаг хүн төрөлхтний амьдралд дөрвөн чиглэлээр үйлчилж байдаг гэж тодорхойлжээ. Үүнд, ханган нийлүүлэх, зохицуулах, соёлын, дэмжих үйлчилгээ багтана. Ханган нийлүүлэх үйлчилгээнд хоол хүнс, орон байр барих түүхий эд материал, үйлдвэрлэлийн түүхий эд материал, ундны ус, эмийн түүхий эд гэх мэт хүн төрөлхтний өдөр тутмын амьдралын хэрэгцээг хангадаг зүйлс орно. Зохицуулах үйлчилгээнд хүний амьдрах таатай орчныг бүрдүүлж байгаа цэвэр агаар, хүчилтөрөгчийн үйлдвэрлэл, үер, салхи зэрэг байгалийн гамшигт өртөхөөс, тоосжилт үүсэхээс сэргийлэх зэрэг уур амьсгалыг зохицуулах үүргүүд багтана. Нүүдлийн өв соёлыг бүтээгчид нь малчид Соёлын үйлчилгээнд тухайн улс орны байгалийн тогтоц, хүчин зүйлс уламжлалт соёл бүрэлдэн бий болоход нөлөөлдөг гэж эрдэмтэд үздэг. Тухайн үндэсний соёлын бусдаас ялгарах өвөрмөц онцлог байгалийн тогтцоос урган гарсан гэдгийг батлах нэг жишээгээр Монголын уртын дуу нэрлэгддэг. Энэ их зах хязгааргүй нүд алдам тал нутагтаа таван хошуу малаа адгуулан амьдран суухдаа өдөр тутмын ахуй амьдралын туршлага, баяр хөөр, жаргал зовлон бэрхшээлээ хуваалцан илэрхийлэхдээ нүүдлийн олон сайхан соёлын өвийг бүтээжээ. Дэлхий дахин биднийг тал нутгийн хүмүүс, нүүдлийн соёл, өргөн уудам нүдэнд бүртийх ч дов үл харагдах газрын тэнгис мэт нутгаар нь “Талын монголчууд” гэж нэрлэдэг. Дэмжих үйлчилгээ буюу экосистемийн суурь энэ үйлчилгээнд хөрс бүрдэлдэн тогтох, тэжээлийн эргэлт, ус цэнгэгшүүлэх, ургамлын ургаж төлжих таатай орчин бүрдэх, агаар мандлаас нүүрстөрөгчийн хийг шингээн авч хүчилтөрөгчийг ялгаруулах зэрэг хүчин зүйлс орно.
