Үндсэн хуульд оруулсан энэ удаагийн өөрчлөлтөөр ирэх сонгуулиар бүрдэх парламент 126 гишүүнтэй болсноор, Ерөнхий сайдын хэлээд байгаачлан үнэхээр эрх мэдлийн хэт төвлөрлийг задалж чадах уу гэдэг асуудал хүлээлт дагуулж эхэллээ. Өчигдөр чуулганы нэгдсэн хуралдаанд 68 гишүүн оролцож, 66 нь дэмжсэнээр 97 хувийн саналаар Үндсэн хуульд оруулах өөрчлөлтийн төсөл батлагдав.
Төслийн гурав дахь хэлэлцүүлгийг Төрийн байгуулалтын байнгын хороогоор хийх үеэр Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ “Өдгөө парламентын 76 гишүүнийг эрх мэдлийн оргил дээр байдаг гэж ойлгодог болсон. Гишүүд гүйцэтгэх засаглалын ажил руу орж, Монгол Улс бүхэлдээ 76 Ерөнхий сайдтай болж хувирсан. Энэ бүх зүйлээс болж улс төрийн томоохон асуудал шийдэхдээ барьцаанд ордог, бойкот хийдэг нөхцөл байдал 30 жилийн хугацаанд бий болсон. Зоригтой шийдэл гарган, эрх мэдлийн хэт төвлөрлийг задлах шийдвэр гаргах гэж буй гишүүддээ баярлаж байна. Үндсэн хуулийн өөрчлөлт батлагдсанаар цаашдаа УИХ-ын гишүүн байх нь сонирхолтой зүйл биш болж хувирна. Бизнесийн зарчмаар энд орж ирэх ямар ч ашиггүй болж хувирна. Үндсэн хуулийн өөрчлөлт батлагдсанаар зөвшилцлийн ардчилал руу орно гэсэн үг" гэж байсан.
Тэгвэл 76 дээр нэмэгдэж 50 гишүүн орж ирснээр 126 Ерөнхий сайдтай мэт нөхцөл байдал эргээд үүссэн хэвээрээ байх вий. Үнэхээр зөвшилцлийн ардчиллыг нутагшуулах эрмэлзэл МАН-д байгаа юм уу гэдэг эргэлзээ нийгмийн тодорхой хэсэгт байна.
Засгаас оруулж ирсэн төсөлд гишүүдийн тоог 152 болгохоор тусгасан байсан ч эцсийн дүндээ 126 болгож бууруулах нь зөв гэж МАН олонхоороо үзсэний ард эрх мэдлийн төвлөрлийг задлах үнэн сонирхол алга байна гэж харж байгаа хэсэг ч бий.
МУИС-ийн Улс төр судлалын тэнхимийн багш доктор, дэд профессор Д.Бумдарь Үндсэн хуулийн өөрчлөлт батлагдахын өмнөхөн байр сууриа илэрхийлснээс эшлэхэд, “Математикийнх ч тэр, манай улс төр судлалынхан ч 150-иас дээш гишүүнтэй байх ёстой гэсэн маш олон үндэслэлийг гаргаж өгч байгаа. Хамгийн алдартай нь куб язгуурын арга. Улс орон бүхэн, жил бүхэн гишүүдийнхээ тоог нэмэх боломжгүй. Үүнээс манайд боломжит хэмжээ нь 76 нь тойргоос, 76 нь жагсаалтаар сонгох боломжтой гэж үзэж хууль санаачлагчид оруулсан. Харамсалтай нь, эхний хэлэлцүүлгийн дараа гишүүд тойрогтоо ажиллахдаа иргэдэд ойлгомжтой тайлбарлаагүй байх.
Гэхдээ энэ зөвшилцлөөр шийдэх асуудал учраас хоёрдугаар хэлэлцүүлгийн үеэр 126 болгож бууруулсан. Харин үүнээс доошоо оруулбал өөрчлөлт ямар ч үр дүнгүй болно. Шинэчлэл хийж байгаа утга учир нь алдагдана. 126-гаас бууруулж, энэ төслөөсөө ухарч болохгүй. Хэрвээ бид энэ шинэчлэлийг хийж чадвал дараа дараагийн үед гарч ирж байгаа улстөрчид парламентын засаглал гэж юу юм, гишүүд яаж мэтгэлцэх, яаж эрх ашгаа хамгаалах юм, асуудалд яаж үнэн зөв шинжлэх ухаанчаар хандах вэ гэдэг зүйлүүд тогтож эхэлнэ. Суур нь тавигдана гэсэн үг. Энэ утгаараа улс төрийн шинэ өнгө төрхийг авчрах томоохон өөрчлөлтүүд явж байгаа учраас энэ удаагийн парламент энэ үүргээ маш сайн ухамсарлах хэрэгтэй” гэсэн байсан. Ерөнхийдөө судлаачдын зүгээс бол гишүүдийн тоог үндэслэлтэйгээр хэлж ярьж буй бол эрх баригчдын тактик эхнээсээ 50 гишүүнээр нэмэгдүүлэх байсан нь тодорхой боллоо.
А.МӨНХ