Дэлхийн эдийн засгийн сэргэлтийн “гол хөдөлгүүр” болох Хятад улсын талаарх өөдрөг үзэл олон улсын хэмжээнд бүдгэрч буй бололтой. Цар тахлын тархалтаас сэргийлэх “Тэг Ковид” бодлогыг үе шаттайгаар сулруулж хэвийн амьдралдаа эргэн орсноос хойш бүтэн 5 сар өнгөрч байгаа ч тус улсын эдийн засаг цар тахлын өмнөх үе шигээ сэргэхгүй байгаа бөгөөд үүнийг олон жилийн турш хуримтлагдсан суурь болон бүтцийн асуудлууд ил гарч буйтай холбоотой хэмээн тайлбарлаж байна.
АНУ-ын Wall Street Journal сонины орон нутгийн цагаар 30-ны өдөр интернет орчинд нийтэлсэн нийтлэлд “Хятадын эдийн засаг бүтцийн хувьд ноцтой асуудалтай тулгарч байна” хэмээн уг үзэгдэл болон шалтгааны талаар онцолсон байна. Тус нийтлэлд Хятад улсын эдийн засаг жилд 6-8 хувийн өсөлтийг үзүүлж байсан тэр цаг аль хэдийн ард хоцорч, цаашид дөнгөж 2-3 хувийн өсөлт буюу тун бага хурдаар өсөх болно гэж онцлон тэмдэглээд, засгийн газрын өрийн өсөлт, хэрэглээ удаашралтай сэргэж буй явдал, АНУ болон тус улсын хооронд өрнөж буй “худалдааны дайн” зэргийг үүний гол шалтгаан болгон дурджээ.
АНУ-ын хамтаар дэлхийн эдийн засгийн хоёр гол тулгуур болж байдаг Хятадын засгийн газрын өр 2012-2022 оны хооронд буюу өнгөрөгч 10 жилийн хугацаанд 37 их наяд ам.доллараар нэмэгдсэн байх юм. Энэ нь мөн хугацаан дахь АНУ-ын холбооны засгийн газрын өрийн өсөлтөөс (25 их наяд ам.доллар) хол давсан үзүүлэлт болсон байна.
Олон улсын төлбөр тооцооны банкны статистик мэдээгээр, өнгөрсөн оны 9-р сарын эцсийн байдлаар, БНХАУ-ын засгийн газрын өрийн дотоодын нийт бүтээгдэхүүнд (ДНБ) эзлэх хувь 295 хувьтай байгаа нь АНУ-ынхаас (257 хувь) өндөр байгаа юм. Seafair Capital Partners компанийн Хятадыг хариуцсан эдийн засагч Николас Вост "2022 оны 6-р сарын эцсийн байдлаар Хятадын засгийн газрын өр 52 их наяд ам.доллар болсон нь хөгжиж буй зах зээлийн бүх өрийг нийлүүлснээс ч их байна" хэмээн цохон тэмдэглэжээ.
АНУ, БНХАУ-ын хоорондын хурцадмал байдал даамжирч эхэлснээс хойш үндэстэн дамнасан корпорациуд Хятадаас ангижрах бодлогыг баримталж буй нь тус улсын эдийн засгийн өсөлтийг сааруулж байгаа нь дамжиггүй. Өнгөрсөн жил болон энэ жил АНУ-ын компаниудын ярианы хамгийн гол сэдэв нь Хятадын зах зээлд байр сууриа олсон компаниудыг (үйлдвэрүүдийг) эх орондоо авчрах “reshoring” болон АНУ-БНХАУ хоорондын сөргөлдөөн даамжирч буйтай холбоотойгоор холбоотон орнуудтай хүчээ улам зузаатгах төлөвлөгөө бүхий “friendshoring” зэрэг үзлүүд байв.
Ялангуяа нийлүүлэлтийн сүлжээ зэрэг худалдааны асуудлыг шийдвэрлэхийн тулд хагас дамжуулагч, ашигт малтмал зэрэг салбарт АНУ-ын санаачлагаар “Энэтхэг-Номхон далайн эдийн засгийн тогтолцоо (IPEF)" болон "Эрдэс баялгийн аюулгүй байдлын үндсэн түншлэл (MS)" зэрэг зөвлөлдөх байгууллагыг байгуулах зэргээр арга хэмжээ эрчимтэй авч эхлээд байгаа билээ.
Түүнчлэн гадаадын хөрөнгө оруулалт болон гадаад гүйлгээний хэмжээ ч багасч буй шинж тэмдэг ажиглагдаж эхэлжээ. Өнгөрсөн онд Хятадад оруулсан гадаадын шууд хөрөнгө оруулалтын хэмжээ 180 тэрбум ам.доллар болсон нь өмнөх оныхоос 48 хувиар буурсан үзүүлэлт болов. Үүний үр дүнд гадаадын шууд хөрөнгө оруулалтын ДНБ-д эзлэх хувь хэмжээ дөнгөж 2 хувьд ч хүрэхгүй болтлоо буурсан байна.
Үүнээс гадна хүн амын хөгшрөлтөөс шалтгаалж ажиллах хүчний тоо буурч байгаа нь Хятадын эдийн засгийн бүтцийн асуудлыг гүнзгийрүүлж буй суурь шалтгаан яалтачгүй мөн хэмээн онцолжээ. Хятадын Үндэсний статистикийн товчооны мэдээлснээр, өнгөрсөн онд Хятадын хүн ам 1961 оноос хойш анх удаа бууралттай гарснаас гадна цар тахлын дараах залуучуудын ажилгүйдлийн түвшин ноцтой байдалд хүрээд буйг дурджээ. Өнгөрөгч 4-р сард Хятадын залуучуудын (16-24 насны) ажилгүйдлийн түвшин 2018 онд холбогдох статистик мэдээ гаргаж эхэлснээс хойш анх удаа 20 хувиас давсан ба энэ нь 5 залуу тутмын 1 нь ажилгүй байна гэсэн үг аж.
Alibaba, Jingdong.com зэрэг Хятадын томоохон компаниуд бүгд энэ оны эхний улиралд тааруу гүйцэтгэлтэй байсан бөгөөд үүний үр дүнд Хятадын компаниудаар тэргүүлсэн Хонг Конгийн хөрөнгийн биржийн гол индекс болох Ханг Сэнг энэ оны эхэн үетэй харьцуулаххд 5.2 хувиар буурсан үзүүлэлттэй байгаа юм. Тэрчлэн юанийн ханш ч цаашид буурах хандлага үргэлжлэх бололтой. Юанийн ам.доллартай харьцах ханш өнгөрсөн оны эцсээс бараг 3 хувиар өсч, нэг ам.доллар 7 юаниас (30-ны өдрийн хаалтын ханшаар 7.08 ам. доллар) давлаа. HSBC-ийн Ази тивийн ахлах эдийн засагч Фредерик Нейманн "Сүүлийн үед эдийн засгийн үзүүлэлтүүд ийнхүү тун тааруухан гарч буй нь Хятадын эдийн засагт бүтцийн хэмжээний томоохон бэрхшээл аль хэдийн үүссэний гэрч болж байна” хэмээн өгүүлжээ.
Эх сурвалж: Asiae