Цаг үе, нөхцөл байдлыг аваад үзэхэд цалин хөлсний асуудал Монгол даяар трэнд сэдэв болж байна. Болохоос ч аргагүй нөхцөл байдлыг хөдөлмөр эрхлэгчид туулаад өнөөдрийг хүрсэн л дээ. Өмнө нь багш, эмч нар цалингийн асуудлаар төр засагт шаардлага тавьдаг байсан бол өнөөдөр урлагийнхан жагсагчдын эгнээнд албан ёсоор хүч түрэн орж ирлээ.
Соёл урлагийн төрийн байгууллагад хоёр арваны туршид ажилласан туршлагатай уран бүтээлчийн хагас сард авч байгаа урьдчилгаа цалин 300-гаад л мянган төгрөг байгааг та бид өнгөрсөн өдрүүдэд сошиалаас харсан. Яг түүнтэй ижил хэмжээний цалинтай уран бүтээлчид Монголд мянга мянгаараа байна. Гэтэл өнгөрсөн хоёр жилд нийгэм, эдийн засгийн байдал яаж өөрчлөгдлөө, бараа бүтээгдэхүүний үнэ хэд дахин нугалж өслөө дөө. Гол нь худал үнэнд гүйцэгдэнэ гэдэг шиг тэр их үнийн өсөлтийг урлагийнхан гар дээрээ авдаг цөөн хэдэн төгрөгийн цалингаараа цаашид даван туулж чадашгүй байгаагаа ил тодоор хэлж яриад гараад ирцгээчихлээ.
Харин салбар хариуцсан сайд Ч.Номингийн хувьд өөрийгөө өмгөөлсөн байр суурийг илэрхийлж байна.
Тэрбээр, салбарын сайд болсон цагаасаа эхлэн энэ салбарт ажиллаж буй долоо мянга гаруй уран бүтээлчдийн цалинг нэмэх талаар саналыг Засгийн газарт өгсөн гэжээ. Тэгвэл сайд аа, та угаасаа энэ талаар саналаа өгөх шаардлагатай, үүрэгтэй. Энэ яамыг удирдаж байгаа л бол соёл урлагийн төрийн байгууллагад ч хувийн хэвшилд ч ажиллаж буй бүхий л уран бүтээлчдийн эрх ашгийн асуудал таны ажил үүргийн хувьд хамаарах л сэдэв юм л даа. Тиймээс би хүсэлт өгсөн гээд өөрийгөө өмөөрөх үгийг эхэнд хэлмээргүй байна.
Мөн та Соёлын яамгүй 20 жил бугшсан алдааг хоёр жилийн дотор бүрэн засах боломжгүй гэж хэлсэн байна. Тийм ээ, мэдээж энэ бол амар асуудал биш. Гэхдээ Засгийн газар яах гэж Соёлын яам гэж байгуулаад, таныг сайдаар авчирсныг умартаж болохгүй, эргэн санаарай. Өнгөрсөн 20 жилд энэ салбарт хуримтлагдсан асуудлуудыг шийдвэрлэх гэж л арга зам эрэлхийлсэн бодлогын шийдвэр шүү дээ. Тэр ч утгаараа танд би алдаа засаж амжихгүй, чадахгүй гэж хэлээд суух эрх бол байхгүй л харагдаад байна.
Өнгөрсөн хугацаанд бид салбарын хууль, эрх зүйн орчныг сайжруулсан. Ингэснээр цаашид цалин нэмэгдэх боломж бүрдэж эхэлсэн гэж та хэлж байна. Тийм байх. Гэхдээ нөхцөл байдлыг харахаар та болон танай яам өнгөрсөн хоёр жилд Соёлын бүтээлч үйлдвэрлэлийг дэмжих тухай хуулийн төсөлтэйгөө зууралдаад ерөнхийдөө таарах шиг боллоо. Өнгөрсөн дөрөвдүгээр сард та төслөө өргөн барихдаа, энэхүү хуулийн төслийг сүүлийн хоёр жилийн турш судлаад, салбарын төлөөллүүдээр хэлэлцүүлсэн гэдгээ хэлнэ лээ. Яахав, тийм л биз.
Гол нь таныг хуулийн төсөлтэй зууралдаад, “ЮНЕСКО”-гоос хийсэн судалгаа яриад, макро түвшинд анхаарч байх зуур чинь танай урлагийнхны ахуй амьдрал бүр хэцүүдээд, ядуурлын шугамд хэдийнэ тулчихжээ.
Танай яамны боловсруулсан хуулийн төслийг харахад, Монгол Улсын соёлын бүтээлч үйлдвэрлэлийн суурь судалгаагаар соёлын бүтээлч үйлдвэрлэлийн ДНБ-д оруулж буй хувь нэмэр 481.4 тэрбум төгрөг буюу улсын дүнд 1.4 хувийг эзэлж байгааг тогтоожээ. Энэ салбарт 11,697 аж ахуйн нэгж, байгууллага бүртгэлтэй байгаагаас 5,665 нь идэвхтэй үйл ажиллагаа эрхэлж байгаа гэсэн байна. Тэгэхээр энэ болгоны цаана байгаа уран бүтээлчдийн хөдөлмөр өнөөдөр бодитоор үнэлүүлж чадахгүй байгаа тухай асуудлыг та албан ёсоор гарган тавьж ярих ёстой шүү дээ. Таны өргөн барьсан төсөлд гоё үгс их байна. Гэвч соёлын бүтээлч үйлдвэрлэлийг хөгжүүлэх суурь нь үнэ цэнт капитал нь хүний нөөц гэдгээ санаж, сэхээрмээр байна.
Н.ЧИНЗОРИГ
