Эрүүл мэндийн салбар нэг л болохгүй байна. Эмч нь ч, иргэн нь ч гомдолтой байна. Тэгвэл алдаа оноо нь хаана байна вэ гэдэг эрэл хайгуулыг эхлүүлэх шаардлага тулгарчээ. Тал бүрд л шалтгаан нөхцлийг хайж, энэ салбарт ажиллаж байгаа, энэ салбарт элэгтэй хүн бүхэн энэ үүсээд байгаа нөхцөл байдлыг, бугшаад байгаа асуудлын гарцыг хайж буй.
Жил бүрийн гуравдугаар сарын 30-ны өдрийг дэлхийн эмч нарын өдөр болгон тэмдэглэдэг. Тэгвэл энэхүү өдрийг угтан “Эмч, эмнэлгийн мэргэжилтний дуу хоолой” холбооноос “Эмчээ сонсъё” хэлэлцүүлгийг зохион байгууллаа. Тус хэлэлцүүлгээс хийсэн сурвалжлагаа уншигч та бүхэнд хүргэе. Уншигч та бүхэн ч гэсэн эрүүл мэндийн салбарт тулгамдаж байгаа асуудлаар бидэнтэй үзэл бодлоо хуваалцахад бидний үүд хаалга нээлттэй гэдгийг дуулгая.
Хэлэлцүүлгийг санаачлан зохион байгуулж буй “”ЭЭМД” ТББ-ын үүсгэн байгуулагч, хүний эх эмч Б.Содномпил:
-“Эмчээ сонсоё” арга хэмжээний зорилго, чиглэлийн тухай товчхон яривал?
Энэхүү үйл ажиллагааны зорилго бол өнөөдөр эрүүл мэндийн салбарт тулгамдаж байгаа асуудлыг хэлэлцэх, эмч нарын дуу хоолойг иргэдэд нээлттэй хүргэх мөн хамгийн чухал нь эмчийг хамгаалдаг хуультай болгоё гэсэн үзэл санаа руу чиглэгдэж байна. Үүн дээр гүйцэтгэлийн санхүүжилт, эмч нарын хууль эрх зүй, тогтвортой ажлын байр, нийгмийн баталгаа, эмнэлэг хоорондын тулгамдсан асуудлыг тусгаж өгсөн. Гарц шийдлийн төлөө бид маш олон жил тэмцлээ. Талбай дээр жагсаж, өлсгөлөн зарлаж, баривчлагдлаа үр дүнд хүрсэнгүй. Бидний эрх зүйн орчин, цалин хангамж дээшлэх юм бол эмнэлгийн чадавхи, эрүүл мэндийн асуудал сайжирч иргэдэд хүртээмжтэй ажиллаж чадна.
-Эрүүл мэндийн салбарт ажиллагсдын дунд тулгамдаж байгаа чухал асуудал юу байна вэ?
Мэдээж цалин хангамжийн асуудал. Гүйцэтгэл нэртэй удааширсан үйл явц олон жил үргэлжилж байна. Сайжрах бүрэн боломжтой ч хэрэгжихгүй байна. Эрүүл мэндийн сайд маш олон удаа солигдлоо. Бодлогын багана нурахгүй байх ёстой бөгөөд тэрхүү бодлогын тогтолцоог бий болгох хэрэгтэй.
ЗАРИМ ЭМЧ НАР ХУДАЛДАГЧ ХИЙГЭЭД СУУЖ БАЙНА
УИХ-ын гишүүн Б.Бейсен эрүүл мэндийн ажилчдын хомсдол, тулгамдсан асуудлын талаар ийнхүү ярьсан юм.
-Эрүүл мэндийн салбарын эмч мэргэжилтнүүдийн тал дээр ямар асуудлуудыг нэн яаралтай шийдвэрлэх шаардлагатай байна вэ?
Эмч, эмнэлгийн ажилтны цалин бага байна гэдэг асуудлын хувьд гүйцэтгэлийн санхүүжилтээр нэмэх боломжтой хэдий ч орон нутагт хэрэгжихгүй байна. Сүүлийн 2 жил өргөн хэрэглээний барааны үнэ, татвар бүгд өссөн ч цалин нэмэгдээгүй. Хот хөдөөд ч ялгаагүй цалингийн зээлтэй байна. Хотын эмнэлгүүд үйлчлэгч, ажилчдын хомсдолд орсон, ажлын ачаалал ихтэй, эрүүл мэндийн салбарын ажилчдыг нормын ажил хийдэг мэтээр бодож болохгүй. Өдөр бүр цэвэрлэгээ, асаргаа хийнэ. Оочер дараалал их байна гэдэг нь тэнд ажил явагдаж байна гэсэн үг.
Бүх сумдаар явахад сувилагч нар дунджаар 700-800, зарим нэг хувийн эмнэлгүүд 1 сая 200 мянга хүртэл авч байна. 30 жил ажилласан ч, дөнгөж төгсөж ирсэн эмч ялгаагүй цалин авч байна. Ийм цалин авч амьдрахад өнөөгийн нөхцөлд бол тун хэцүү. Иймд цалинг 2 дахин нэмэх, даатгалын сангийн шалгуур үзүүлэлтийг мөн адил нэмэх хэрэгтэй. Би эрүүл мэндийн салбарт 30 жил ажилласны хувьд, УИХ-ын гишүүн болсноосоо хойш эмч, эмнэлгийн салбарт ажиллагсдын цалинг нэмэгдүүлэх асуудлыг ярьсаар ирсэн. Мөн тоног төхөөрөмжийн асуудал байна. Нэг сум дээр гэхэд ганцхан судас биохимийн аппараттай байна.
-Эдгээр асуудлыг шийдвэрлэхийн тулд засгийн газраас ямар арга хэмжээг авч хэрэгжүүлэх хэрэгтэй байна вэ?
Манай эмч нар чадвартай, мэдлэгтэй байна. Олон улсад хийх хагалгааг эх орондоо хийж байна. Дараагийнх нь эм ханган нийлүүлэлтийн асуудал. Чанаргүй, хуурамч эм нийлүүлэх, эмийн дутагдал үүссэн, өндөр үнэтэй буюу эмийн бодлого алдагдсан байдалтай. Гаднаас орж ирж байгаа эм үйлдвэрлэгчээс нийлүүлэгчид очиход гаалийн татвар, НӨАТ нэмэгдээд маш өндөр үнээр очиж байна. Зарим эмч нар худалдагч хийгээд сууж байна.
Ковидын үеэр 1 тэрбум 700 сая төгрөгөөр эмч нарыг гадагш нь сургана гэж төсөвлөсөн ч маш цөөхөн эмч явсан байна. Орон нутгийн эмч нарыг дотооддоо сургах хэрэгтэй. Зарим аймагт дурангийн төхөөрөмж тавигдсан ч сайн ажиллуулж чадахгүй байна. Гагцхүү удирдлага, зохион байгуулалтын алдаатай бодлогоос ийм байдал үүсч байна. Эрүүл мэндийн салбарт 23 сайд солигдсоны 6 нь мэргэжлийн бус сайд байсан. Нэг нь ажил хийх гэдэг дахиад л солигддог. Энэ тал дээр ЭМЯ, нийгэм бодлогын байнгын хороо хамтарч ажиллаж байна.
ЭМЧ НАРЫГ ОРОН НУТАГТ АЖИЛЛАХ ГЭЭД ЗОРИОД ОЧИХОД АМЬДРАХ БАЙРНААС ЭХЛЭЭД ОРЧИН НӨХЦӨЛ МУУ, ЦАЛИН БАГА БАЙНА
Энэхүү арга хэмжээнд оролцохоор нийт 300 гаруй эмнэлгийн салбарынхан иржээ. Орон нутгийн төлөөлөлтэй уулзаж байр суурийг нь сонслоо.
-Тус зөвлөгөөнийг зорин ирсэн шалтгааны талаар яривал?
Энэ уулзалтаас хүлээж байсан гол зүйл нь эмч нарт тулгамдаж байгаа асуудлыг төр засаг болон эрүүл мэндийн яам, салбар байгууллагад хүргэх, шийдвэрлэх асуудлын хариултыг авах гэж ирсэн.
-Өнөөдөр хөдөө орон нутгийн эрүүл мэндийн салбарт тулгамдаж байгаа ямар асуудлууд байна вэ?
Хөдөө орон нутаг гэлтгүй Монгол улсын хэмжээнд эрүүл мэндийн салбарт хүний нөөцийн дутагдалд орчихсон байна. Сувилагч, эмч, асрагч, үйлчлэгчийн орон тоо дутагдалтай байна. Үүний шалтгаан нь нийгмийн дэмжлэг муу байгаагаас үүдэлтэй. Эмч нарыг орон нутагт ажиллах гээд зориод очиход амьдрах байрнаас эхлээд орчин нөхцөл муу, цалин бага байна. Гэхдээ цалингаас гадна ажиллах тухтай орчин, ямар тоног төхөөрөмж ашиглан тусламж үйлчилгээ үзүүлэх вэ гэдгийг илүү их анхаардаг. Хамгийн чухал нь эмч, эмнэлгийн ажилтнууд өдөр бүр шинээр суралцах ёстой. Гэтэл наад зах нь интернетийн хурд болон хүчин чадал муу. Бага цалинтай хүн өдөр болгон дата авах хэцүү шүү дээ. Гэтэл байнга шинэ мэдээллээр хангагдах ёстой. Хүнд эм бичиж өглөө гэхэд сүүлийн үед ямар эмний үйлчлэл илүү сайн байгаа вэ гэдгийг мэдэх хэрэгцээ үүсч байдаг. Нэг үгээр хэлбэл судалгаан дээр суурилсан, баталгаатай мэдээлэл авах хэрэгтэй байна гэсэн үг. Дэлхийн жишиг яриад байдаг монгол улсад ямар түвшинд судлагдаж, батлагдсан гэдэг мэдээллийг авах боломжгүй учраас иргэдэд өгч байгаа мэдээлэлдээ итгэлтэй байх, хариуцлагатай хандах талаасаа дутагдалтай байдаг. Ажил их, хүний нөөц дутагдалтай учраас сургалтад хамрагдах боломж тэр бүр олддоггүй.
ӨНӨӨДӨР БИДНИЙ ХЭРЭГЛЭЖ БАЙГАА ЭМ ҮНЭХЭЭР ЧАНАРТАЙ БАЙНА УУ? ГЭЖ ЭМЧ НАРААС АСУУВАЛ БҮГД ҮГҮЙ ГЭЖ ХЭЛНЭ
Эрүүл мэндийн салбарын шинэчлэлийн талаар тус зөвлөгөөнд уригдан ирсэн УИХ-ын гишүүн Ж.Чинбүрэн ярилаа.
МУ-ын их хурлын даргын 2022.01.19-ний өдрийн 08 дугаар захирамжаар 2024 он хүртэл эрүүл мэндийн салбарын эрх зүйн шинэчлэлийн хүрээнд эрүүл мэндийн тухай, ЭМД-ын тухай, эм, эмийн хэрэгслийн тухай хууль болон донорын тухай хуулиуд дээр шинэчлэл хийж ажилласан. Үүнд ЭМД-ын тухай хуулин дээр нэг газраас санхүүжилт авдаг тогтолцоо руу оруулсан.
Эмийн тогтолцоонд хямд үнэ гэдэг марафонд эм ханган нийлүүлдэг байгууллагуудаа мордуулчихсан байна. Өнөөдөр бидний хэрэглэж байгаа эм үнэхээр чанартай байна уу? гэж эмч нараас асуувал бүгд үгүй гэж хэлнэ. Зайлшгүй шаардлагатай эмийн жагсаалтад 800 гаруй нэр төрлийн эм байсныг 600 болгосон. Нэг үгээр хэлбэл, эмийн компаниудыг шахааны эмнүүдийг болиулж илүү олон нэр төрөлтэй эмнүүдийг оруулж ирсэн. Мөн донорын тухай хуулинд Монгол улсын 21 нас хүрсэн иргэн сайн дурын үндсэн дээр эрхтнээ бусдад шилжүүлэн суулгах эрх зүйн орчин бүрдсэн. Донорууд жилд нэг удаа дотоодын итгэмжлэгдсэн рашаан сувилалд үнэ төлбөргүй сувилуулах эрхтэй болсон.
Жил бүрийн 3.30-нд дэлхийн эмч нарын өдөр болдог. Энэ өдөр эмч нар маань баяр ёслолын шинжтэй үйл ажиллагаа зохион байгуулахаас илүүтэйгээр эмч нарын дуу хоолой, санал бодлыг сонсдог байх нь чухал.
ЭРҮҮЛ МЭНДИЙН САЛБАРААС ИРГЭНИЙ ЭРҮҮЛ МЭНДИЙН БОЛОВСРОЛЫГ ДЭМЖИХТЭЙ ХОЛБООТОЙ АЖЛУУДЫГ ХИЙХ ХЭРЭГТЭЙ
Эрүүл мэндийн салбарын өнөөгийн нөхцөл байдлын талаар Эрүүл мэндийн сайд С.Чинзоригтой ярилцлаа.
- Эрүүл мэндийн салбарын хууль эрх зүйн орчны хүрээнд хийж хэрэгжүүлж буй ямар ажлууд байна вэ?
Эрүүл мэндийн салбарын хууль эрх зүйн орчин 2011-2012 онд бүрдсэн гэж үздэг. Үүнээс хойш 10 гаруй жилийн хугацаанд шинэчилсэн найруулга хэлбэрээр өөрчлөлт ороогүй ба 60-70% нь нэмэлт өөрчлөлт маягаар оруулж байсан. Анх батлагдаж байсан хуулийн зарчим, конвенцийг өөрчлөх шаардлагатай гэж үзсэн учраас 2023 онд шинэчлэл хийхээр ажиллаж байгаа. Гүйцэтгэлийн санхүүжилтийн аргад шилжээд 2 жил болсон байна. Өндөр өртэгтэй оношилгооны зардлын 70%-ийг даатгалын сангаас олгодог. Тийм учраас сүүлийн үед өндөр өртөгтэй оношилгоо, хагалгааг маш их хийсэн байна.
Хүн ам цөөтэй сумдын эрүүл мэндийн байгууллагууд үйл ажиллагаа хэвийн явуулах нөхцөл маш их алдагдсан байдаг. Төсвийнхөө 15 хувийг даатгалын сангаас үлдсэн хувийг төсвөөс авдаг учраас эрүүл мэндийн тусламж үйлчилгээ явуулахад хүндрэлтэй болсон. Үүнтэй холбоотой эрүүл мэндийн хууль, төсвийн тухай хуулинд өөрчлөлт оруулах зайлшгүй шаардлага үүсч байна.
-Эрүүл мэндийн салбарт ажиллаж байгаа эмч эмнэлгийн ажилтнуудын нийгмийн хамгаалалтай холбоотой асуудалд анхаарал хандуулах, цалин хөлсийг нэмэгдүүлэх тал дээр хэрхэн ажиллаж байна вэ?
Нийгмийн баталгаатай холбоотой асуудалд арилжааны даатгалын шинэ хэлбэрүүдийг бий болгох, эмч эмнэлгийн ажилчдыг эрсдэлийг даатгалд хамруулах энэ чиглэлээр хууль тогтоомжид шинээр зохицуулалт хийх, тусгай сангийн хуулинд өөрчлөлт оруулах замаар эрүүл мэндийг дэмжих сангаас дотоодод эмчилж, оношилж чадахгүй байгаа өвчнийг эмчлэх технологи нэвтрүүлэх энэ хүрээнд нийгмийн эрүүл мэндийн тусламж үйлчилгээний тухай анхдагч хуультай болохоор зорьж байна. Хөдөө орон нутагт ажиллах орчин бий болгох хүрээнд Азийн хөгжлийн банк, НҮБ-ын хүн амын сантай хамтран энэ жил сумдын эрүүл мэндийн төвүүдийг цэвэр усны нөөц болоод бохирын цэвэр байгууламжтай болгох, иргэдийн үйлчилгээ авах тав тухыг сайжруулах арга хэмжээ авах тал дээр ажиллаж байна. Түүнчлэн үйлчилгээний стандартыг шинээр боловсруулж 4 сараас хэрэгжүүлэхээр ажиллаж байна.
Эрүүл мэндийн салбараас иргэний эрүүл мэндийн боловсролыг дэмжихтэй холбоотой ажлуудыг хийх хэрэгтэй. Өнөөдөр эмчийн хариуцлагын тухай хуулинд эмчийг хамгаалах зүйл заалт дутмаг байгааг ярьж байна. Энэ тал дээр анхаарч ажиллах шаардлага тулгарч байгааг зөвлөгөөнд оролцож байгаа эрх бүхий хүмүүс мөн онцолж байна. Цаашлаад боловсон хүчний нөөцийн асуудалд анхаарал хандуулж, тогтолцоонд өөрчлөлт оруулах нь чухал юм. Нөгөө талаас гүйцэтгэлийн санхүүжилтийн аргад өөрчлөлт оруулахгүй бол сумдын анхан шатны эмнэлгүүд хүртэл үйл ажиллагаа явуулах боломж хумигдахад хүрч байна. Ард олныхоо эрүүл энхийн манаанд цаг ямагт бэлэн зогсож байдаг алтан гарт эмч нартаа удахгүй болох “Эмч нарын баярын мэнд”-ийг дэвшүүлье. Эрүүл мэндийн салбар цаашдаа иргэд олон нийт болон энэхүү салбарт хүчин зүтгэж буй бүхий л мэргэжилтнүүдээ дэмжиж ажиллана гэдэгт найдаж байна.
Сурвалжлагыг бэлтгэсэн: М.Өлзийхишиг
