“Эерэг хандлага – Эрүүл оюутан” уриатайгаар зохион байгуулж буй аяны хүрээнд 2022 оны 10 сараас эхлэн оюутан суралцагчдыг урьдчилан сэргийлэх, эрт илрүүлэх үзлэг, шинжилгээнд хамруулсан билээ. Тэгвэл энэхүү үзлэгийн талаарх оюутнуудын дундах ойлголт, үзлэгт хэр идэвхтэй хамрагдаж байгаа, оюутны эрүүл мэндийг даатгалын төлөлт гэх мэт асуудлаар сурвалжиллаа.
Улсын болон хувийн их дээд сургуулиудад суралцдаг 40 гаруй оюутнуудаас түүврийн аргаар тус илрүүлгийн талаар судалгаа авахад 80 гаруй хувь нь шинжилгээнд хамрагдаагүй гэж хариулсан юм. Учир шалтгааны талаар лавлахад эрт илрүүлэгтэй холбоотой мэдээлэл огт байхгүй гэх бөгөөд зарим нь мэдсэн ч илрүүлэгт ороогүй гэх хариултыг өгч байсан юм.
Оюутан Б.Солонго: Шинжилгээ авах орчин нөхцөлийг сайжруулах дээр анхаарах хэрэгтэй санагдсан
Ингээд юун түрүүнд сургуулийнхаа эмнэлэг дээр очиж шинжилгээнд хамрагдсан МУИС-ийн ХШУИС-ийн химийн инженерийн ангийн оюутан Б.Солонготой уулзаж эрт илрүүлгийн талаар тодруулга авсан юм.
-Оюутны эрт илрүүлгийн үзлэгийн талаар хаанаас анх мэдээлэл авсан бэ?
Сургуулийнхаа пэйж хуудаснаас харсан. Тэгээд МУИС-ийн эмнэлэг дээр очиж шинжилгээ өгсөн.
-Хэдэн сард хамрагдсан бэ? Яагаад хамрагдахаар шийдсэн бэ?
Би энэ үзлэгт 2022 оны 11 сард хамрагдсан. Аливаа өвчин эрсдлээс урьдчилан сэргийлэх зорилгоор... мөн үнэ төлбөргүй байсан болохоор хамрагдахаар шийдсэн
-Ямар ямар төрлийн шинжилгээ өгсөн бэ?
Цээжний рентген, зүрхний бичлэг, шээс болон цусны шинжилгээ гэх мэт шинжилгээнүүд авч байгаа гэж хэлсэн ч миний хувьд шээс болон цусны шинжилгээ л өгсөн.
-Хариу нь хэдий хугацааны гарсан бэ?
Шинжилгээний хариу нь ажлын долоо хоногийн дотор гарч, онлайнаар хариугаа авсан.
-Ямар давуу тал болон сул тал ажиглагдсан бэ?
Давуу тал бол мэдээж нэгт үнэ төлбөргүй байсан. Жишээ нь цусны шинжилгээ өгөхөд оюутны хувьд бол их үнэтэй байдаг. Мөн түргэн шуурхай ажиллаж байсан бөгөөд сургууль дээр ирж авсан болохоор их амар байсан. Сул тал гэвэл шинжилгээ авах орчин нөхцөлийг сайжруулах дээр анхаарах хэрэгтэй санагдсан. Бас оюутнуудын идэвх хамрагдалт сул байсан.
Одоогоор улсын хэмжээнд тус эрт илрүүлэгт нийт хичнээн оюутан хамрагдсан талаарх тоон мэдээллийг Эрүүл мэндийн яамнаас тодруулахад “Энэ тал дээрх тодорхой статистик, тоо манай дээр байхгүй” гэсэн юм.
Иймд МУИС-иас нийт хэдэн оюутан хамрагдсан талаар Сэтгэлзүйн зөвлөгөө эрүүл мэндийг дэмжих үйлчилгээ хариуцсан мэргэжилтэн Б.Ариунзаяагаас тодрууллаа.
-МУИС дээр оюутны эрт илрүүлэг үзлэг хэзээ явагдсан бэ?
-Оюутны эрүүл мэндийг дэмжих аяны хүрээнд Оюутан төгсөгчийн хэлтэс, МУИС-ийн эмнэлэг болон СБДЭМТ хамтран МУИС-ийн оюутнуудын эрүүл мэндийн урьдчилан сэргийлэх, эрт илрүүлэг үзлэгийг зохион байгуулсан. Эрт илрүүлэг үзлэгийг МУИС–ийн эмнэлэгт 2022.10.25-аас эхлэн 10 хоног зохион байгуулсан.
-Ямар ямар төрлийн шинжилгээ хийгдсэн бэ?
Тус үзлэгийн хүрээнд биохимийн шинжилгээ, цусны ерөнхий шинжилгээ, шээсний ерөнхий шинжилгээ, В С вирусын шинжилгээ, зүрхний цахилгаан бичлэг болон цээжний рентген шинжилгээ хийгдсэн
-Тус үзлэгт нийт хэдэн оюутан хамрагдсан бэ?
МУИС нь 18000 гаруй оюутан суралцдаг. Үүнээс нийт 398 оюутан үзлэгт хамрагдсан байна. Энэ мэт сургуулиуд дээр очиход үзүүлсэн оюутны тоо, өөрсдөө дүүрэг дээрээ очиж хамрагдсан тоог нийлүүлээд нэг тодорхой статистик гаргачихаж болохоор л санагдсан.
Хамгийн чухал ойлгох ёстой зүйл нь оюутнууд хэр барагтай өвдөхгүй гэсэн ойлголттой байдаг учраас эрүүл мэндийн даатгал төлөхгүй гэсэн хандлагатай байдаг
Эрүүл мэндийн даатгалын тухай хуульд зааснаар хүүхдийг 18 нас хүртэл нь төр даатгалыг нь төлдөг. Тиймээс насанд хүрсэн цаг мөчөөс эхлэн бид өөрсдөө Эрүүл мэндийн даатгалаа төлж, өөрийн өмнө хариуцлага хүлээж эхлэх нь байна. Эрт илрүүлэг үзлэгт эрүүл мэндийн даатгалыг сүүлийн гурван жил төлсөн иргэн хамрагдах боломжтой. Энэ талаарх дэлгэрэнгүй мэдээллийг ЭМДЕГ-ийн Даатгал хариуцсан холбогдох мэргэлжилтнээс тодрууллаа.
-Эрүүл мэндийн даатгалд оюутнууд хамрагдсанаар ямар ач холбогдолтой вэ?
Мэдээж ямар нэгэн эрсдэлээс урьдчилан сэргийлнэ. Мөн эрүүл мэндийн даатгалаас үзүүлэх 16 багц төрлийн тусламж үйлчилгээг эрүүл мэндийн даатгалын ерөнхий газартай гэрээтэй 2500 гаруй эрүүл мэндийн байгууллагаас 70-100 хувийн хөнгөлттэй үнээр авах боломж үүснэ.
-16 багц төрлийн тусламжид ямар төрлийн үйлчилгээнүүд багтах вэ?
-Амбулаторийн тусламж үйлчилгээ, хэвтэн үйлчлүүлэх, өндөр өртөгт, өдрийн үйлчилгээ бүгд орно. Үүний зэрэгцээ урьдчилан сэргийлэх багцад хамрагдах хөнгөлттэй эм бичүүлэн авч болно. Хамгийн чухал ойлгох ёстой зүйл нь оюутнууд хэр барагтай өвдөхгүй гэсэн ойлголттой байдаг учраас эрүүл мэндийн даатгал төлөхгүй гэсэн хандлагатай байдаг.
Гэтэл сард 5500, жилд 66 мянган төгрөг төлчихвөл хэдэн ч төрлийн тусламж үйлчилгээг эрүүл мэндийг даатгалаар хөнгөлүүлэн авах боломжтой гэдгийг ойлгох хэрэгтэй. Магадгүй нэг өдөр өвдлөө гэж бодоход зөвхөн нэг удаагийн эмнэлгийн яаралтай тусламж үйлчилгээ гэхэд 200-300 мянган төгрөг болно. Тэрний оронд даатгалаа төлчихвөл тухайн жилдээ хэдэн ч төгрөгийн тусламж үйлчилгээг ямар ч үед авч болно гэдэг нь өөрөө маш том давуу тал.
-Эрүүл мэндийн даатгалын талаарх оюутан залуусын дундах ойлголт хэр хэмжээнд байгаа гэж харж байна вэ? Энэ тал дээр оюутнууд руу чиглэсэн ямар нэгэн үйл ажиллагааг авч хэрэгжүүлсэн үү?
Манайхаас сэтгэл ханамжийн судалгааг оюутнуудаас авсан. Тэгэхэд өнгөрсөн онтой харьцуулахад эрүүл мэндийн даатгалтай холбоотой ойлголтууд бол нэмэгдсэн. Эрүүл мэндийн яамнаас хэрэгжүүлж буй урьдчилан сэргийлэх аянтай холбоотой оюутныг дэмжих сарын хүрээнд оюутныг урьдчилан сэргийлэх үзлэгт хамруулан ЭМД-ыг хэрхэн төлөх, хаанаас шалгах, яаж хурдан цаг алдалгүй баталгаажуулах гэх мэт энэ тал дээрх мэдлэг мэдээллийг өгөх зорилгоор их сургуулиуд дээр өдөрлөг зохион байгуулж ажилласан. Иймд оюутнуудын энэ тал дээрх мэдлэг сайжирсан гэж үзэж байгаа.
-Даатгалаа төлсөн гэдгээ хэрхэн шалгах вэ?
Эрүүл мэндийн дааатгалын вэб сайт болох emd.gov.mn руу регистрийн дугаараа оруулан шалгаж болно. Мөн E-Mongolia, эсвэл 1800-1363 руу холбогдоод регистрийн дугаараа хэлээд шалгуулж болно. E-barimt-аар төлвөл 10 минутын дотор баталгаажна. Сараар, хагас жилээр эсвэл бүтэн жилээр төлж болно. Түүнчлэн регистрийн дугаараа солиод өөр хүний даатгалыг төлж болно.
Дээр дурдснаар оюутан залуучууд эрүүл мэндийн даатгалаа жил бүр төлөөд явбал болзошгүй эрсдэл, өвчин тохиолдох үед эрүүл мэндийн тусламж үйлчилгээг цаг алдалгүй авч өөрийгөө болон бусдыг гэнэтийн санхүүгийн дарамтанд оруулахгүй байх боломж бид бүхэнд нээлттэй байна гэдгийг онцлон хэлмээр байна.
Эрт илрүүлэг, үзлэг шинжилгээнд хамрагдахгүй байгаагийн нэг шалтгаан ЭМД бүрэн хийгдээгүйтэй холбоотой
Мэдээллийн тэнцвэртэй байдлыг хангах, олон талын байр суурийг сонсох үүргээ ухамсарлан бүтэн долоо хоног хүлээсний эцэст оюутны эрүүл мэндийн урьдчилан сэргийлэх, эрт илрүүлэх үзлэг зохион байгуулах санаачлагыг дэвшүүлэн ажиллаж буй Эрүүл мэндийн яамнаас энэ талаар тодрууллаа.
НЭМГ-ын Халдварт бус өвчний хэлтсийн дарга Г.Ганхуяг: Эрт илрүүлэг, үелэгт 3 дугаар сарын 09-ний байдлаар улсын хэмжээнд 885 761 иргэд хамрагдсан байна
-Эрт илрүүлгийн шинжилгээг яагаад хийж эхлүүлэхээр болсон бэ?
Монгол Улсын засгийн газар, Эрүүл мэндийн яамнаас Хүн амын нас, хүйс, эрүүл мэндийн эрсдэлд суурилсан зонхилон тохиолдох халдварт болон халдварт бус өвчнөөс урьдчилан сэргийлэх, эрт илрүүлэг, үзлэг, шинжилгээ оношилгоог 2022 оны 05 дугаар сарын 01-ний өдрөөс эхлэн улс орон даяар зохион байгуулан ажиллаж байна. 2023 оны 03 дугаар сарын 09-ний өдрийн байдлаар улсын хэмжээнд 885 761 иргэд хамрагдсан байна.
-Оюутнуудын дундах эрт илрүүлгийн хамрагдалтын түвшин хэр зэрэг байна вэ?
Эдгээр насны ангиллаас хамгийн бага буюу 11.9 хувийн хамрагдалттай байгаа нь 18-30 насны залуучууд байна. Энэ насны ангилалд багтаж байгаа иргэдийн дийлэнх нь оюутнууд байгаа. Тиймээс энэ насныхан эрт илрүүлэг, үзлэг шинжилгээнд хамрагдахгүй байгаагийн нэг шалтгаан бол эрүүл мэндийн даатгалын төлөлт бүрэн хийгдээгүйтэй холбоотой байгаа.
-Тус үзлэгт хэрхэн хамрагдах вэ?
Эрүүл мэндийн даатгалын төлөлт бүрэн хийгдсэн 18-30 насны залуучууд харьяа дүүрэгт эрүүл мэндийн урьдчилан сэргийлэх эрт үзлэг, шинжилгээ, оношилгоо хийхээр Эрүүл мэндийн даатгалын ерөнхий газартай гэрээ байгуулсан төрийн болон хувийн хэвшлийн эрүүл мэндийн байгууллагад хамрагдах боломжтой.
-Шинжилгээнд хамрагдсан оюутнуудын дунд дийлэнхэд нь зонхилох өвчлөл? Ямар төрлийн шинжилгээнүүд авсан бэ?
Энэхүү эрт илрүүлгийн багцыг 0-5 нас, 6-17 нас, 18-30 нас, 31-45 нас, 45-60 нас, 61-ээс дээш нас 6 бүлэгт ангилсан байгаа. Оюутнуудын дийлэнх хамаарч буй 18-30 насны ангилалд Сүрьегийн асуумжийг жилд 1 удаа, Сэтгэцийн эрүүл мэндийн эрсдлийн үнэлгээг 21 насанд хийхээр, эрүүл мэнд бие бялдрын бүрдмэл үнэлгээ, артерийн даралт хэмжих үзлэгийг жилд 1 удаа, Биохимийн шинжилгээ, цусны ерөнхий шинжилгээ, шээсний ерөнхий шинжилгээ, гепатит С илрүүлэх хурдавчилсан сорилыг жилд 1 удаа хийхээр, Зүрхний цахилгаан бичлэг, Цээжний рентген шинжилгээ, Хэвлийн ЭХО (элэг, цөс, нойр булчирхай, дэлүү, 2 бөөр, түрүү булчирхай) шинжилгээг тус бүр жилд нэг удаа хийж ерөнхий эмчийн дүгнэлт зөвлөгөө өгөхөөр ЭМС-ын 139 тоот тушаалд тусгасан байгаа.
-Шинжилгээний хариуг нь ямар байдлаар өгч байгаа вэ?
Шинжилгээний хариу иргэн бүрийн Е-mongolia цахим системээр хүргэгдэж байгаа.
-Тус илрүүлэгт хамрагдснаар оюутнуудад ямар ямар ач холбогдолтой вэ?
Халдварт болон халдварт бус өвчний эрсдэлийг үнэлж өвчнийг эрт үед нь илрүүлэх, цаашид гарч болох хүндрэлээс урьдчилан сэргийлэх, амьдралын чанарыг сайжруулах ач холбогдолтой
Эрүүл мэнд эрхэм баян гэдэг. Залуучууд бидний дунд хэзээ ч өвдөхгүй юм шиг санаж явдаг хэвшмэл ойлголт бий. Эрүүл мэндийн яамнаас өгсөн мэдээллээс харвал эрт илрүүлгийн үзлэгт хамгийн бага хамрагдалттай нь 18-30 насны залуучууд байна.
Мөн энэ тал дээрх ойлголт дутмаг, эрүүл мэндийн даатгал төлөөгүйн улмаас үзлэгт ороогүй гэх асуудал ч байсаар байна. Түүнчлэн тус арга хэмжээг хэрэгжүүлж буй газрууд ч бас мэдээллийн ил тод байдал дээр анхаарч, хамрагдалтын түвшинг цаг тухайд нь тайлагнаж, илүү өргөн цар хүрээтэйгээр хамтарч ажиллах нь зүйн хэрэг юм.
Хэвлэл мэдээллийн хэрэгслүүд ч мөн адил энэхүү асуудал дээр гүүр болж өгснөөр энэ тал дээрх ойлголт, идэвх улам сайжрах юм шиг. Эерэг хандлагатай эрүүл иргэнийг бүтээхэд хүн бүрийн оролцоо чухал.
Сурвалжлагыг бэлтгэсэн: дадлагажигч М.Өлзийхишиг