Барилга бол улс орны түүх соёл, уламжлал, эдийн засгийн хөгжлийн чухал баримт гэж туршлагатай барилгачид ярих юм билээ. Тиймээс л барилгын салбар нь улс орны хамгийн түрүүнд анхааралдаа авч, байнга тордож, хөгжүүлж, мэргэжилтнүүдийг нь тасралтгүй бэлтгэж, байх ёстой мэргэжлийн салбар юм.
Харин өнөөдөр барилгын салбарын мэргэжилтний асуудал тулгамдсан асуудал болж, барилгын чанар, стандарт нэг л замбараагүй гэж Шинжлэх ухааны гавъяат зүтгэлтэн, академич, профессор Далайн Дашжамц Зууны мэдээ сонинд өгсөн ярилцлагадаа хэлдэг шиг “ӨНӨӨГИЙН УЛААНБААТАР ХОЛИМОГ ХУУРГА ШИГ ХОЛИЛДСОН ХОТ БОЛСОН” байна.
Нэг үе бол Монголчууд охиддоо мэргэжил эзэмшүүлнэ, хүү бол яах вэ болохгүй бол барилга дээр ажиллаад амиа зогоочихно гэж ярьдаг байсан. Барилгын салбар бол мэргэжлийн салбар. Гэвч нийтийн хандлага ийм байснаас энэ салбарт ажлын дөртэй, хүнд хүчир ажлаас халшраад байхгүй хүмүүсийг авч ажиллуулсаар, мэргэжлийн шаардлага тавихгүй явсаар хэн ч хамаагүй очоод хэд хоног дагалдаад сурчихдаг мэт ойлголт хоногшчихсон бололтой.
Нийслэлд байгаа 335,105 барилга байгууламжийн 6,140-н орон сууц, 719 нь сургууль, цэцэрлэг, эмнэлэг, 116,911 нь гэр хороолол, зуслангийн амины орон сууц гэсэн статистик тоо баримтыг зөвлөгөөний үеэр танилцуулсан.
Эдгээр барилга байгууламжийн насжилт, газар хөдлөлтөд тэсвэрлэх чадвар, чанар стандартын шаардлага хангаж байгаа эсэх талаар нийслэлийн зүгээс зайлшгүй анхаарч холбогдох мэргэжлийн байгууллагуудын төлөөллийг оролцуулсан өргөн хүрээний зөвлөлдөх уулзалтыг Нийслэлийн Засаг даргын санаачилгаар зохион байгуулсан.
Зөвлөгөөнд оролцогчдоос дээрх асуудлуудаар тодруулга авсан юм.
“2008 ОНООС ЭХЛЭН БАРИЛГЫН МАТЕРИАЛЫН ҮЙЛДВЭРЛЭЛ ЭРХЛЭХ, БАРИЛГЫН УГСРАЛТ, ЗУРАГ ТӨСЛИЙН ЗӨВШӨӨРЛИЙГ ТББ-Д ШИЛЖҮҮЛСЭН”
Барилгын материалын үйлдвэрлэл, ханган нийлүүлэлтийн өнөөгийн нөхцөл байдал, авч хэрэгжүүлж буй арга хэмжээ, чанар, аюулгүй байдлын талаар Барилга, хот байгуулалтын яамны барилгын материалын үйлвэрлэлийн дарга Д.Батзоригтой ярилцлаа.
-Барилгын чанар стандарт дээр ямар хяналт тавьж ажиллаж байгаа вэ?
Барилгын материал, чанар аюулгүй байдлыг нэмэгдүүлэх хүрээнд Замын-Үүд хилийн боомт дээр 2023 онд бүрэн ашиглалтад оруулахаар барилгын материалын түргэвчилсэн лаборатори байгуулж байна. Цаашдаа барилгын лабораториудыг өргөжүүлж, хөгжүүлэх хүрээнд тухайн барилга байгууламжид ашиглагдаж байгаа материалыг үе шат бүрт нь хянах бололцоог нэмэгдүүлэх тал дээр ажиллаж байна.
-Сүүлийн үед барилгын зөвшөөрлийг хаанаас өгч байгаа вэ?
Засгийн газрын холбогдох шийдвэрийн хүрээнд 2008 оноос эхлэн барилгын материалын үйлдвэрлэл эрхлэх, барилгын угсралт, зураг төслийн зөвшөөрлийг ТББ-д шилжүүлсэн. ТББ нь тухайн тусгай зөвшөөрлийн хүсэлтийг цахимаар хүлээн авч, хөндлөнгийн ямар нэгэн олны эрх ашгаас ангид хэлбэрээр шийдвэрлэж байна. Юун түрүүнд тухайн барилгыг барих гэж байгаа аж ахуй нэгж байгууллага нь тусгай зөвшөөрөлтэй байх хэрэгтэй. Үүний дараа тухайн төслийг хэрэгжүүлж эхэлдэг. Тухайн эрх бүхий тусгай зөвшөөрөлтэй аж ахуй нэгжүүдийн эрх үүргийг барилгын тухай хуулиараа заагаад өгчихсөн байдаг. Үүнд захиалагч, зохиогч, гүйцэтгэгчийн эрх үүргийн, хариуцлага гэх мэт зүйлүүд багтдаг.
Улаанбаатар хот орчмын бүсэд 1995-2009 оны хооронд 600 гаруй сул хүчтэй газар хөдлөлт бүртгэгдэн бол 2005 оноос хойших жилүүдэд мэдэгдэхүйц өссөн. Тухайлбал, 2021 онд 1,123 удаа, 2022 онд 1,024 удаагийн газар хөдөлт болсон байна. Улаанбаатар хотын нутаг дэвсгэрийн 98% нь газар хөдлөлтийн 7-9 баллын бүсэд хамаардаг.
Улаанбаатар хотын барилга байгууламжийн газар хөдлөлтийг тэсвэрлэх чадавхийн үнэлгээ, дүгнэлт, цаашид хэрэгжүүлэх арга хэмжээний талаар Нийслэлийн ерөнхий архитектур, хот байгуулалт хөгжлийн газрын дарга Ц.Тулгатай ярилцлаа.
-Газар хөдлөлтийн үнэлгээг хэрхэн хийдэг вэ?
Нийт 1,844 барилгаас 944 барилга дээр газар хөдлөлтөд тэсвэрлэх чадварын үнэлгээ хийсэн. Үнэлгээнээс харахад газар хөдлөлтөд тэсвэрлэх чадвартай, тэсвэрлэх чадваргүй, хүчитгэх шаардлагатай гэсэн дүгнэлт гарч байгаа. Энэхүү үнэлгээний дагуу тодорхой ажлуудыг зохион байгуулж байна. Газар хөдлөлтөд тэсвэргүй барилга дээр гэхэд тухайн барилгыг буулган шинэчлэн барилгажуулах төсөл хэрэгжүүлж байна. Одоогоор 61 барилга буугдсан ба 25 нь шинээр ашиглалтад орсон, бусад нь барилга угсралтын үйл ажиллагааг хэрэгжүүлээд явж байна. Цаашдаа үе шаттайгаар ашиглалтын шаардлага хангахгүй болсон болон газар хөдлөлтөд тэсвэргүй барилгыг шинэчлэх төсөл үргэлжлэн хийгдэх болно.
-Барилгын паспортжуулалтын тухай дэлгэрэнгүй мэдээлэл өгвөл?
Тус ажил нь 2010 оноос хэрэгжиж эхэлсэн бөгөөд Монгол улсын Үндэсний аюулгүй байдлын зөвлөмж, барилгын тухай хуулин дээр тодорхой тусгагдсан ажил. Паспортжуулах журам нь өөрөө батлагдсан хууль эрх зүйн орчны хүрээнд зохион байгуулагдаж байгаа. Үүнд 2002 оноос өмнө баригдсан нийтийн зориулалттай орон сууц, төрийн өмчийн сургууль, цэцэрлэг гэх мэт нийт 1,844 барилга дээр паспортжуулах ажлыг хэрэгжүүлж байна. Одоогийн байдлаар тус барилгуудын 51 хувьд нь паспортжуулалт хийгдсэн.
-2010 оноос хойш 13 жилийн хугацаанд 50 гаруй хувьтай байна гэхээр нэлээд удаашралттай байна гэж харагдаж байна?
Энэ тал дээр тухайн ажлыг хийж гүйцэтгэхэд шаардагдах төсөв, хөрөнгийн асуудал байна. Улсын хөрөнгө оруулалтаар жилд дунджаар 200-250 сая төгрөг тусгагддаг. Энэхүү хөрөнгөөр тухайн жилдээ ойролцоогоор 50-70 барилгын паспортжуулалтын ажлыг хийдэг. Үлдсэн 900 орчим барилга дээр ажиллахын тулд дундажаар 9 тэрбум төгрөг шаардлагатай гэж үзэж байгаа.
БАРИЛГЫН САЛБАР ДАХЬ ТЕХНОЛОГИ ИННОВАЦИ ШИНЭЧЛЭЛИЙН АСУУДЛЫГ ДУРДСАНГҮЙ
“Артум” барилгын ажил үйлчилгээ явуулдаг платформын үүсгэн байгуулагч Д.Санжсүрэнтэй хэсэг хором ярилцлаа.
-Өнгөрсөн долоо хоногт барилгынхан зөвлөлдсөн. Тус зөвлөгөөнөөр хэлэлцэж буй асуудлууд болон хэрэгжүүлэх арга хэмжээ хэр зэрэг ач холбогдолтой гэж харж байна вэ?
Зөвлөгөөнийг харахад төрийн байгууллагууд нь илтгэл тавьж өмнө нь хийгдэж байсан болон цаашдаа хийгдэх ажлуудын талаар л ярьж байна. Тэрнээс яг онцолж авч хэрэгжүүүлэхээр ажлууд харагдахгүй байна гэж дүгнэлээ. Миний хувьд энэхүү зөвлөгөөнөөс хүлээж байсан зүйл бол хамтарч ажиллах шийдэл мөн шийдвэрээс гарах үр дүнгийн талаар хэлэлцэж илүү бодитой зүйлийг тусгаж ярих болов уу гэсэн найдлага байлаа.
Тухайлбал хувийн хэвшил, бизнесийн байгууллагын ажиллах хүч, оролцоог дэмжих, талуудын аль алиных нь байр суурийг сонсож дорвитой арга хэмжээ авч, нэгдмэл шийдэлд хүрэх гэх мэт. Өөрсдийн үйл ажиллагааны тайлангийн талаар л ер нь ярих шиг боллоо. Барилгын салбар дахь технологи инноваци шинэчлэлийн асуудлыг дурдсангүй.
-Барилгын салбарт тулгамдаж буй нэн шаардлагатай шийдвэрлэх ёстой асуудал юу байна вэ?
Барилга барихад хамгийн чухал зүйл нь материал, чанар гэж ярьдаг. Энэ бол мэдээжийн хэрэг. Өнөөдөр том, жижиг гэлтгүй ямар ч барилгын компанид мэргэшсэн ажиллах хүчин тулгамдсан асуудал болоод байна. Үүний улмаас өдрийн хөлсний ажилчдыг авч ажиллуулдаг. Ийм байхад барилгын чанар, стандартыг нэхэж шаардах хэрэг байна уу? Өнөөдөр барилга дээр арматурыг 18 настай охин боогоод зогсож байна.
Мөн барилгын салбарын экосистемийг авч үзэх хэрэгцээ шаардлага тулгарч байна. Өнгөрсөн хугацаанд бид хуучин системээр явж ирсэн. Өөрөөр хэлбэл, барилга эхлэх болон тусгай зөвшөөрөл олголтын байдал нэг л стандартаар явж байна. Гэхдээ бид үүн дээр илүү их мэдээллийн технологийг оруулж ирэх, ил тод болгож олон системтэй уялдуулан өгөх хэрэгтэй.
БАРИЛГЫН САЛБАРТ ГАНЦХАН ДУТАГДАЖ БУЙ ЗҮЙЛ НЬ ХАРИУЦЛАГА
Барилга байгууламжийн байнгын ашиглалтад оруулах үйл ажиллагааны өнөөгийн байдал, тулгамдаж буй асуудал, цаашид хэрэгжүүлэх арга хэмжээний талаар Хотын стандарт, хяналтын газрын дарга С.Төмөрдуламаас тодруулахад:
-Иргэдийн аюулгүй байдлыг хангуулах тал дээр ямар үйл ажиллагаа авч хэрэгжүүлж байгаа вэ?
Өнөөдөр УБ хотод 669 барилга баригдаж байна. Иргэдийн аюулгүй байдлыг хангуулахын тулд 2022 онд барилгын аюулгүй байдлын стандарт батлагдсан. Энэ хүрээнд барилгын орчин аюулгүй байдлыг хангуулах ажилд хяналт шалгалт хийж байна. Хотын стандарт дээр онцлох зүйл нь иргэдэд эрүүл аюулгүй орчинг бүрдүүлэхэд чиглэсэн баримт бичиг бий. Барилга барихдаа аж ахуй нэгж байгууллагууд хашаа болон орчны стандартыг бүрдүүлэх, барилгууд заавар зөвлөгөө өгч ажиллах ёстой.
-Хүлээн авагч байгууллагууд ямар чиг үүрэгтэй ажиллаж байна вэ?
Манай стандарт, хяналтын газар бол комиссын үйл ажиллагааг зохион байгуулах үүрэгтэй. Энэ бүрэлдэхүүнд 16 байгууллагын, 18 төлөөлөл багтдаг. НОБЕГ, Хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдийн төлөөлөл, ААН байгууллагуудын захиалагч нь гүйцэтгэгч бүрэлдэхүүнд харьяалагддаг. Энэ хүмүүсийн ажил хийх зохион байгуулалтыг хийж өгдөг. Нэг газар дээр л гэхэд дунджаар 3-4 цагийг зарцуулдаг. Хамгийн түрүүнд бичиг баримтын бүрдүүлэлтийг шалгана. 100% гүйцэтгэсний дараагаар комисст хүлээлгэн өгнө. Мэдээж жижиг засварлах зүйлүүд байна. Тэрийг ажлын 14 хоногт гүйцэтгэнэ. Үүний дараа баталгаажуулалтын ажил хийгдэнэ.
-Хяналт шалгалтын явцад ямар зөрчил илэрч байна вэ?
Барилга угсрахын тулд талбайг томруулан хашаагаа өргөсгөөд нийтийн эзэмшлийн талбай руу ахиулаад орчихсон тохиолдлууд маш их байгаа. Ийм зөрчилтэй газруудыг тухай бүрт нь талбайг нь татуулаад явж байгаа. Ер нь зөвхөн өөрсдийн эрх ашгийн төлөө бус нийслэлийн 1,5 сая иргэний төлөөө ажиллах хэрэгтэй.
-Өнөөдөр барилгын салбарт ямар эрх зүйн орчин үйлчилж байна вэ?
Нийтдээ 16 хууль мөн норм норматив, стандартын 1067 дүрэм, журмын зохицуулалт байна. Ганцхан дутагдаж буй зүйл нь хариуцлагын асуудал. Бүх бурууг төрийн байгууллага руу чихэх бус зохиогч, гүйцэтгэгч, захиалагч 3 хяналтаа өөрсдөө сул тавьснаас үүдэн тухайн барилга, объектын чанар, аюулгүй байдалд сөргөөр нөлөөлж байна гэдгийг ойлгох нь зүйтэй. Захиалга авч ашиглалтад оруулсны дараа ашиглалтын явцад гарах хүндрэлийг 3 жилийн хугацаанд захиалагч компани хариуцаж ажилладаг. Иймд хуулиараа хүлээсэн үүргээ биелүүлэх хэрэгтэй.
-Чанарт нийцээгүй барилгыг улсын комисс хүлээж авч байна гэсэн зүйл дээр тайлбар өгөөч?
“Тийм барилга хүлээж аваагүй. 98 хувьтай болж байж улсын комисст хүлээлгэж өгнө. Манай захиалагч компаниуд тэрийг мэдэж байгаа. Хариуцлагыг хяналт тавьж байгаа газар өөрсдөө хүлээнэ. Барилга байгууламжийг хүлээгээд авсны дараа иргэд ААН-үүд өөрсдөө нэг давхрын зориулалтыг өөрчилж байна. Ингэснээр тухайн барилгын чанар, аюулгүй байдалд нөлөөлөх учраас зориулалтынх нь дагуу ашиглах хэрэгтэй. Ингэж өөрчилж болохгүй гэж хяналт шалгалт тавьдаг ч энэ тал дээр гомдол их ирж байна. Манай ханыг өрөмдөж байна, нураагаад байна гэх мэт. Төрийн байгууллагууд 100% гүйцэтгэлтэй баталгааны үндсэн дээр хүлээж авдаг учраас бид ч хариуцлагаа хүлээнэ.
Түүнчлэн Монгол улсын гамшгаас хамгаалах чадавхыг бэхжүүлэх төслийн үр дүн, баригын салбарын чанарын хяналтын тогтолцоо, хуулийн хэрэгжилт, хэрэгжүүлж буй бодлого, Улаанбаатар хотын нийтийн зориулалттай орон сууцны чанар, нийтлэг гарч буй зөрчил, өргөтгөлийн өнөөгийн байдал гэх мэт дээр дурдагдаагүй олон асуудлыг хэлэлцэв. Зөвлөгөөнөөс гарсан эдгээр нөхцөл байдлын үнэлэлт дүгнэлт цаашдаа ажил хэрэг болж, улс оронд баригдах бүхий л барилга байгууламж чанар стандартын дагуу баригдаж, хаана хаанаа хариуцлагатайгаар ажиллана гэдэгт итгэж байна”гэв.
Болдогсон бол энэ салбарт ажиллаж байсан туршлагатай хууччуулаасаа үг сонсож, алдаа оноогоо дүгнэж, залуу үеийнхээ санал санаачлагыг ярьж, барилгын салбартаа салхи оруулахсан. Материал байлаа гээд өөрөө барилга болчихдоггүй. Мэргэжлийн боловсон хүчин байж байж л барилгын салбарын хөгжил яригддаг.
Харин өнөөдөр нийгэмд барилгын салбарт хэн дуртай нь очоод барилга барьчихдаг гэх ойлголт хавтгайрсан байх шиг. Салбарын хөдөлмөрийн үнэлэмж ч бодит өртөгтөө хүрч чадахгүй. Салбар тэр чигтээ уналтанд орох нөхцөл байдал бүрдчихээд байна.
Түркийн газар хөдлөлт манай эрх барьж буй эрхмүүдэд нэгийг бодуулж, зөвлөгөөн хийж, барилгын салбартын ажлыг сайжруулах эхлэлийг тавив. Гэхдээ зөвлөгөөнөөр “ажил хийсэн” нэр зүүгээд өнгөрөх үү дорвитой ажил хийх үү гэдгийг цаг хугацаа харуулна биз.
Сурвалжлагыг бэлтгэсэн М.Өлзийхишиг
