Эртнээс үе дамжин тэмдэглэж ирсэн Монгол түмний уламжлалт баяр болох цагаан сарын өнгө хуучирчээ. Хаврын тэнгэр ч өнөөх л ааш нь олдохгүй зангаараа өглөө нь жаахан жиндүүлж, өдөр нь халуун нар элчээрээ төөнөнө. Яг энэ үеэр хаалга тогшиж, хаяанд ирсэн бас нэгэн баяр бол бидний хэлж заншсан Мартын 8-н буюу Эмэгтэйчүүдийн эрхийг хамгаалах өдөр билээ. Хаа сайгүй цэцгийн баглаа, чихмэл тоглоом, дарс набор өрөөстэй харагдах ба баярын уур амьсгал нэгэнтээ бүрэлджээ.
Үдийн нар хэвийхтэй уралдан МҮЭСТО руу яаран алхална. Өнөөдөр /2023.03.06/ ОУ-ын эмэгтэйчүүдийн эрхийг хамгаалах өдрийг тохиолдуулан МҮЭ-ийн холбооноос “Эмэгтэйчүүдийн хөгжил, хөдөлмөр эрхлэлтэд ҮЭ-ийн оролцоо” үндэсний чуулга уулзалтыг зохион байгууллаа.
Ингээд чуулга уулзалтаас хийсэн сурвалжлагаа та бүхэнд хүргэе.
Юуны түрүүнд тус үйл ажиллагааны зохион байгуулагч, МҮЭ-ийн холбооны орон тооны бус дэд ерөнхийлөгч Я.Алтантуяатай уулзаж чуулганы талаарх ерөнхий асуудлыг тодрууллаа.
-Өнөөдрийн чуулга уулзалтад ямар зочид төлөөлөгчид уригдсан бэ?, Мөн дэвшүүлэн тавьж буй асуудал, зорилго?
21 аймаг, нийслэл УБ хотын нийт 308 төлөөлөгч оролцож байна. Чуулганы гол зорилго бол өнөөгийн нийгэмд хөдөлмөр эрхэлж байгаа эмэгтэйчүүдийн цалин хөлс, нийгмийн хамгаалал мөн эмэгтэйчүүдийн эрүүл мэндийн асуудлыг хөндөж байна. Энэхүү чуулганаар үндсэн таван зорилтыг хэлэлцүүлэгт дэвшүүллээ. Үүнд:
- Тус чуулганаас гарсан санал, зөвлөмж, уриалгыг УИХ-д өргүүлэх
- Дарамт хүчирхийллийн эсрэг 190-р конвенцид нэгдэн орох асуудлыг ЗГ-т өргөн барьж , ҮЭ санаачлан хэрэгжүүлэх
- Цалинтай ээжийн 50 мянган төгрөгийг арав дахин нэмэгдүүлж хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээтэй тэнцэхүйц болгох
- Засгийн газрын зарласан авлигын эсрэг аянд МҮЭ холбоо бүх шатны байгууллагуудаар дамжуулан идэвхтэй оролцох
- Өрх толгойлсон ээжүүдийн нийгмийн хамгааллын асуудлыг хөндөх гэх мэт.
-Салбар хуралдааны үндсэн чиглэлүүдийг авч үзвэл?
Эмэгтэйчүүдийн хөгжлийн асуудлаар, 190-р конвенцид нэгдэн орох талаар, мөн залуу ээжүүдийн хөдөлмөр эрхлэлтэй холбоотой асуудлаар тус тус зохион байгуулж байна.
Чуулганы нээлтийн ажиллагаа өндөрлөсний дараа илтгэлтэй холбоотой санал хүсэлтийг сонсож хэлэлцэх чухал асуудал өрнөнө.
Нэлээд удаан хүлээсний дараа МҮЭ-ийн холбооны ерөнхийлөгч С.Эрдэнэбат хэмээх эрхэмтэй цөөн хором ярилцлаа.
-Энэ удаагийн чуулга уулзалтад эмэгтэйчүүдийн хөдөлмөр эрхлэлтийн тал дээр тулгамдаж буй ямар асуудлыг тодорхойлж, шийдвэрт хүрэхээр зорьж байна вэ?
Ажлын байран дээрх эмэгтэйчүүдийн хөдөлмөрлөх эрхийн зөрчлийн талаарх асуудал. Хэдийгээр яригддаг ч далд хэлбэртэй, төдийлөн арга хэмжээ авдаггүй сэдэв юм. Жишээ нь, ажлын байран дээрх бэлгийн дарамтанд өртсөн эмэгтэйчүүд хаана, хэнд хандахаа мэдэхгүйгээс болж сэтгэл санаагаар хохирох цаашилбал ажлын байраа орхих хүртэл сонголтонд хүрдэг. Түүнчлэн үйлчилгээний байгууллагад ажилладаг эмэгтэйчүүд санаатай болон санамсарсаргүй байдлаар дарамт шахалтад өртсөөр байдаг. Тэдэнтэй зүй бус харьцах, янз бүрийн хүчирхийллийн шинж агуулсан үйлдэл гаргадаг ч үйлчлүүлэгч хаан гэсэн нэрийн дор ажил олгогч дараад өнгөрдөг. Энэ тал дээр МҮЭ хороо нь 190-р конвенцид элсэх, хууль эрх зүйн хувьд орчныг сайжруулах талаар асуудлуудыг дэвшүүлж байна.
Тэрээр “Мартын 8 гэдэг бол эмэгтэйчүүд хөдөлмөрлөх эрхийнхээ төлөө тэмцсэн ҮЭ-ийн хөдөлгөөнөөс үүсэлтэй баяр юм”. Иймд энэ баярыг утга төгөлдөр илүү их ач холбогдолтой тэмдэглээсэй гэж хүсч байна хэмээн ярьсныг нь онцлохыг хүслээ.
-Урьд өмнөх жилүүдэд хэлэлцэж дэвшүүлсэн асуудлуудаас хэрэгжиж биелэлээ олсон ямар санал шийдвэрүүд байна вэ?
Эмэгтэйчүүд хүүхдээ төрүүлээд ихэнхдээ 3-5 нас хүртэл нь гэртээ хардаг. Ингэснээр хамгийн багаар нийгмийн даатгалын шимтгэл төлдөг учраас тэтгэвэр нь бага тогтох магадлал өндөр болдог. Үүнийг нийгмийн даатгалын шинэчилсэн төсөлд оруулснаар ямар цалин авч байснаар нь нийгмийн даатгал тооцогддог болсон. Энэ бол ҮЭ-ийн дуу хоолой тодорхой хэмжээнд нөлөөлж чадсаны илрэл.
Мөн МҮЭ-ийн шийдвэр гаргах түвшний эмэгтэйчүүдийн удирдлагын түвшин нь 15% байсныг 35% болгосон. Энэ нь их хурал, ЗГ-ын жендерийн харьцааг харвал 2 дахин их байна.
Өнөөгийн нийгэм дэх эмэгтэйчүүдийн эрх ашиг, хөдөлмөр эрхлэлт, ажиллах орчин, нийгмийн хамгаалал болон тулгамдаж буй бүхий л асуудлаар өөрсдийн дуу хоолой, үзэл бодлыг хүргэж үр дүнд хүрэхийн төлөө хоймор нутаг, дорнодын их тал, алс баруун хязгаараас олон мянган эмэгтэйчүүдийн төлөөлөл болон зорин ирсэн зуу зуун эмэгтэйчүүд, ээжүүдийг харах туйлын бахархууштай байлаа.
Ингэж явахдаа Сүхбаатар аймгийн ҮЭ-ийн холбооны дэд дарга Б.Эрдэнэцэцэгтэй хэдэн хором ярилцлаа.
-Энэхүү уулзалтыг зорин ирэх болсон шалтгаан тань юу вэ?
Аймгийнхаа хэмжээнд гүйцэтгэх зөвлөлийн хурлаас гарсан саналыг энэ чуулганд нэгдсэн байдлаар дэвшүүлж, эмэгтэйчүүдийн дуу хоолойг хүргэх, ажил эрхлэлтийг дэмжих зорилгоор ирсэн. Түүнчлэн цэцэрлэгийн туслах багш, тогооч нарын цалинг нэмэгдүүлэх, СӨБ болон бага ангийн багш нарын ажиллах нөхцөлийг сайжруулах гэсэн санал дэвшүүлэхээр оролцож байна.
-МҮЭ-ийн холбооны хувьд хийж хэрэгжүүлсэн ажлуудаас дурьдвал?
Би энэ чуулга уулзалтад 2 дахь удаагаа оролцож байна. Өмнөхөөсөө илүү туршлагажиж зохион байгуулалтын хувьд ач холбогдол өгч ажиллаж байгаа төдийгүй олон салбарын зочид төлөөлөгчдийг урьж оролцуулсан байна. ҮЭ-ийн хувьд өнгөрсөн жил үйлчилгээний ажилчдын цалин болон хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээг нэмэгдүүлсэн. Мөн төрийн үйлчилгээний ажиллагсдын цалинг тодорхой хувиар нэмэгдүүлсэн. Гэхдээ энэ нь ганцхан ҮЭ-ийн ажил биш ба ЗГ, ажил олгогч эздийн холбоо, УИХ, төрийн дээд өндөрлөгүүдийн хамтарсан бодлогоор хэрэгжүүлэх ёстой зүйл.
-Эмэгтэйчүүдийн хөдөлмөр эрхлэлтийн тал дээр тулгамдаж буй хөндөх ёстой асуудал?
Эмэгтэйчүүд төрийн хэвшил гэлтгүй хувийн байгууллагуудад ч илүү цагаар ажилладаг. Энэ үед илүү цагийн нэмэгдлээ авч чадахгүй байх тохиолдол их байдаг. Үүн дээр төрийн байгууллагуудын өгдөг тайлбар нь төсөв хүрэлцээгүй, санхүүгийн боломж муу гэдэг. Мөн гэр бүлдээ зарцуулах цаг маш бага. Эмэгтэйчүүд төрмөгцөө хүүхдээ 2-3 нас хүртэл хамт байх боломжгүй байдаг. Учир нь амьдралын чанар, цалингийн хүрэлцээнээс шалтгаалан шууд ажилдаа ордог. Энэ нь нөгөө талаасаа хүүхэд ээжтэйгээ хамт байх, хөхөөр хооллох, хүүхдийн эрүүл өсч торних эрх хүртэл зөрчигдөхөд хүргэж байна хэмээн ярилаа.
Өнөөдөр хүн бүр үг хэлэх, үзэл бодлоо чөлөөтэй илэрхийлэх эрхтэй нийгэмд бид амьдарч байна. Энэ бол бидэнд байгаа маш том эрх чөлөөний илрэл билээ. Иймд хорвоо ертөнцийн гэрэл гэгээ болсон нэг ч эмэгтэй хүний халдашгүй дархан эрх, хувь хүний үнэт зүйл нь зөрчигдөх ёсгүй. Нэн ялангуяа эмэгтэйчүүд эмэгтэйчүүдийнхээ эрхэнд халддаг үйлдэл бүү давтагдаасай гэж өөрийн зүгээс хүснэ. Цэнхэр гариг дээрх бүх эмэгтэйчүүд өдөр бүр хайраар дүүрэн жаргалтай байг.
Сурвалжлагыг бэлтгэсэн:М.Өлзийхишиг
