Ш.Чимэдбалдир: Монголын Зохиолчдын эвлэлийн 6, 7, 8-р их хурлуудад оролцож байлаа

Архангай : Энэ хүнийг Шадавын Чимэдбалдир гэдэг. Эдүгээ 85 настай хэдий ч бичиж, сэтгэх нь "идэр" юм. Тэрээр Монголын Сэтгүүлчдийн Нэгдсэн эвлэлийн Архангай дахь "Сайн Оюут" салбар зөвлөлийн гишүүн ахмад сэтгүүлч, мөн Монголын Зохиолчдын эвлэлийн гишүүн зохиолч юм. Тэрээр хэдхэн хоногийн өмнө МЗЭ-ийн хүндтэй шагнал "Утга зохиолын төлөө" шагналыг гардан авсан юм. Шагналыг Д.Нацагдоржийн нэрэмжит зохиолч, яруу найрагч Бидэрийн Баярсайхан, ахмад сэтгүүлч Р.Вандандорж нар гэрт нь ирж гардуулж өглөө.

"Утга зохиолын төлөө" хэмээх зохиолчдын эвлэлийн нэр хүндтэй шагналыг аваад маш их хөөрч баярлаж буй энэ ахмад зохиолч, сэтгүүлчээс "Та төрдөө үнсүүлсэн үү" гэсэн сэтгүүлч миний асуултад царайгаа үл ялиг өөрчлөөд "үгүй" гэв. "Яагаад" гэж лавшруулбал "Би шагнал болгоноосоо хасагдчихдаг юм. Уг нь намайг тодорхойлоод л явуулдаг" гэх үг гомдолтой санагдаж байлаа. Үргэлжлүүлэн инээд баясалтайгаар ирсэн гийчдэд баярласнаа илэрхийлээд тэр үеийн зохиолч, сэтгүүлчдийн ажлаа хэрхэн хийдэг байсан тухай хууч дэлгэв.

Зохиолч, сэтгүүлч Ш.Чимэдбалдир гуай 2021 онд Монголын Зохиолчдын эвлэлд гишүүнээр оржээ.

Д.Нацагдоржийн нэрэмжит зохиолч, яруу найрагч Б.Баярсайхан:

"Монголын Зохиолчдын эвлэлийн 93 жилийн ой болж байна. Эвлэл 1949 онд анхныхаа их хурлыг хийсэн байдаг. Таван жил тутам их хурал хийдэг. 1974, 1979, 1989 онд Зохиолчдын эвлэлийн их хуралд сууж байсан зохиолч бол манай ахмад зохиолч Ш.Чимэдбалдир ах юм.

Миний мэдэж буйгаар 60 жил энэ утга, уран зохиолд зүтгэж, 60 жил бичсэн байна. Зөвхөн бичсэн нь 60 жил гэдэг бол маш урт хугацаа юм. Тэр үед зохиолчдын эвлэлд элсэнэ гэдэг нь маш өндөр шалгууртай. Мөн улсын хэвлэлийн комбинатаар номоо гаргуулах босго шалгуур өндөр байлаа. Номоо хэвлүүлэхийн тулд зохиолч нар 3-4 жил хүлээж, том зохиолчийн редакторласан, батлан даалттай, өмнөтгөл үгтэй байж хэвлэгдэх номын жагсаалтад ордог байлаа. Тэр үед Ш.Чимэдбалдир ахын "Тэрхийн голын хүүхэн" номыг 1984 онд хэвлэхээр тухайн оны хэвлэх номын жагсаалтад оруулж байв. Социализмын үе, хорьдугаар зууны наяад онд Ш.Чимэдбалдир ахын уран бүтээл Монголын уран зохиолын төрөлд өндөр түвшинд үнэлэгдсэн байсан гэж дүгнэж байгаа юм. Саяхан МЗЭ-ийн удирдах зөвлөл хуралдаж, утга зохиолын хөгжилд үнэтэй хувь нэмрээ оруулсан гурван ахмад зохиолчийг "Утга зохиолын төлөө" шагналаар шагнасны нэг нь Ш.Чимэдбалдир ах юм" хэмээн онцлон тэмдэглэж, шагналыг энгэрт нь зүүж өглөө.

Ахмад зохиолч, сэтгүүлч Ш.Чимэдбалдир гуай 1965 онд Эдийн засгийн дээд сургуулийг санхүүгийн эдийн засагч мэргэжлээр төгсөөд тухайн үеийн аймгийн Үйлдвэрчний эвлэлийн хэлтсийн эрхлэгчээр ажилд орж, 11 жил ажиллажээ. Дараа нь банкинд 3 жил, Намын хорооны санхүүгийн тасгийн эрхлэгчээр 10 жил, 1984 оноос "Архангайн үнэн" сонинд 10-аад жил ажилласан байна. Сүүлд нь "Даатгал" банкинд хоёр жил ажиллаад тэтгэвэртээ гарсан байна. Хэдий тэтгэвэртээ гарсан ч одоог хүртэл бичсээр л байна. Түүнд хэвлүүлэхэд бэлэн болсон дөрвөн ч номын эх байгааг яриан дундаа хэлж байв.

Тэрээр зөвхөн тоо бодолгүй, 1961 оноос хойш сурагч байхаасаа эхлээд "Архангайн үнэн" сонинд мэдээ өгч эхэлснээс хойш 61 жил бичиж байна. "Намын үнэн", "Хөдөлмөр", "Залуучуудын үнэн", "Урлаг, утга зохиол" сонинууд, "Тоншуул", "Соёл" сэтгүүлүүдэд олон мэдээ, ярилцлага, нийтлэл, сурвалжилга бэлтгэн өгч байв. Мөн Монголын радиод цаг үеийн шинж чанартай мэдээнүүд болон аймгийн хөдөлмөрийн аварга, сайчуудынхаа нийтлэл, ярилцлагуудыг цаг алдалгүй, шуурхай явуулж байжээ.

Надтай хууч хөөрөх дундаа өөрийн ажиллаж байсан газруудын үнэмлэхүүдийг үзүүлж байлаа. Дээр үеийн бололтой дунд зэргийн шаргал өнгөтэй төмөр хайрцагт Монголын зохиолчдын эвлэлийн их хуралд сууж байсныг гэрчлэх энгэрийн жижиг тэмдгүүд, нямбайлан эвхсэн бор цааснууд /доторхыг нь үзээгүй/, тэгээд цэвэрхэн хадгалсан ажлын үнэмлэхүүд харагдана. Дунд нь Л.Түдэв гуайн гарын үсэгтэй Монголын Сэтгүүлчдийн хорооны гишүүний үнэмлэх ч хадгалаатай байв. Ингээд түүний сэтгэгдлийг сийрүүлье.

-МЗЭ-ээс сайхан шагнал авлаа. Баяр хүргэе ээ?

-Баярлалаа. Миний хүү.

-МЗЭ-д гишүүнээр элсэх гэж гурван удаа хүсэлтээ тавьж байж. Гурав дахь дээр нь таныг 2021 онд элсүүлсэн байна?

- Тийм ээ. Эвлэлдээ элссэн нь Баяраагийн /Б.Баярсайхан/ маань ач юм. 2000 онд анхны хүсэлт явж байлаа. Тэр үед Доржсүрэн элсээд би хоцорсон байсан. Дараа нь Архангай аймгийн 80 жилийн ойгоор Б.Бараанасан, Г.Жамц хоёр батлан даагаад элсүүлэхээр явсан чинь "хэтэрхий өндөр настай байна" гээд хассан байсан. Тэгээд өнгөрсөн жил буюу 2021 онд элслээ. Эвлэлээсээ "Утга зохиолын төлөө" шагнал авсандаа баяртай байна. Би Монголын Зохиолчдын эвлэлийн 6, 7, 8-р их хуралд оролцож байлаа. Яагаад гэхээр Архангай аймгийн залуу зохиолдын нэгдлийн эрхлэгчийг би 10 гаруй жил хийсэн байдаг юм. Архангай аймгийн зохиолчдын дугуйлан бол 1953 онд байгуулагдаж байсан. Бид Умбаа л гэдэг юм даа, Уламбаяр гуай нээж байлаа. Түүнээс хойш зохиолч Мягмар гуай, О.Цэнд ах, Д.Дэнсамбуу, хүүхдийн зохиолч Т.Жамъянсүрэн, зохиолч н.Ренчин гуай нар дараалан авч ажиллаж байгаад би аваад 10-аад жил ажилласан байдаг юм. Энэ хугацаанд их дуу хийсэн дээ. Миний дараа Ренчинхорлоо, Ганбаатар нар авч ажиллуулж байгаад л ажил нь зогссон. Архангайн зохиолчдын дугуйлан уг нь маш олон жил болсон юм шүү дээ.

-Таны анхны ном "Тэрхийн голын хүүхэн" юм байна. Та хэдэн ном гаргасан бэ?

-Хэвлэгдсэн нь хоёр байна. "Гэмгүй хүн" гэж 1989 онд хэвлэгдсэн ном бий. Миний өгүүллэгүүд "Тоншуул" сэтгүүл дээр их нийтлэгддэг байлаа. Монголын радиод мөн адил олон өгүүллэг уншуулж, нэг бүлэгт жүжгээ хүртэл уншуулж байлаа. Одоо надад дөрвөн номын материал байна. "Ирвэсийн эрэлд", "Аавын ташуур" гэдэг нэртэй. Нэг нь хүүхдийн ном. Тэгээд дөрвөн тууж байна даа.