Нийслэлчүүд газар хөдлөлтийн идэвхтэй бүст амьдардаг. Барилгын чанар, стандартын асуудал аюул дагуулж байна гэдгийг барилгын инженер Ж.Баяраа олон жилийн өмнөөс ярьсаар, хэлсээр өнөөдрийг хүрч байна. “Сүх далайтал үхэр амар” гэгчээр нийслэлчүүд бид түүний үгийг тоохгүй, бидэнд аюул учрахгүй юм шиг тайван байсан.
Туркэд газар хөдөлж, олон мянган барилга нурж, үй олноороо хүмүүс амь нас эрсдсэн мэдээлэл нийслэлчүүдийн нүдийг нээж, чихийг онгойлгож байх шиг байна. Тиймээс барилгын инженер Ж.Баяраагийн шат шатанд нь хэлж, олон нийтэд танилцуулж байсан барилгын чанарын асуудлаар бичсэн нэгэн нийтлэлийг та бүхэндээ хүргэж байна.
МОНГОЛЫН БАРИЛГАЧИД ҮХЛИЙН ЦАМХАГУУДАА ӨӨРСДӨӨ СҮНДЭРЛҮҮЛЖ БАЙНА
Миний бие барилга барилгын материалын үйлдвэрлэлийн салбарт өдгөө 34 ажиллаж байна. Энэ хугацаанд юу эсийг сурч мэдэж, дадлагажиж туршлагажиж, харийн орноор хэсэж, эрдэмтэн мэргэд, мэргэжлийн хүмүүстэй уулзаж нүдээр үзэж санал зөвөлгөө авч явлаа. Хүн төрөлхтөн Менделевийн үелэх системд захирагдаж түүний химийн найрлагыг амьдралд чанга мөрдөж хэрэглээгүйгээс тухайн орны иргэдийн орчны аюулгүй байдал, Үл хөдлөх хөрөнгийн аюулгүй байдал, дэд бүтэц, бүтээн байгуулалтын аюулгүй байдал бүхэлдээ бат бэхийн насжилтгүй, Үл хөдлөх хөрөнгийн үнэ цэнэгүй, урт удаан хугацааны эдийн засгийн үр ашиггүй,
10, 20, 30 жилийн дараа барилга орон сууцууд зам, гүүр инженерийн барилга байгууламжууд нь ашиглалтын шаардлага хангахгүй, нурааж шинээр барих, эсвэл газар хөдлөлтийн 5-7 баллын чичирхийлэлд дотор нь амьдарч байгаа иргэд нь амь насаа аврах боломж олгохгүйгээр сүйдэж үгүй болох гамшгийн цамхагуудаа 1995 оноос хойш сүндэрлүүлэн босгосоор өнөөг хүрлээ. Энэ талаар Барилгын яам, Стандарт хэмжил зүйн төв, Мэргэжлийн хяналтын газрууд удаа дараа хэлж, ярьж, мэдэгдэж албан тоот хүргүүлж байсан боловч оюуны болон мэргэжлийн ядууралд орсон миний ард түмэн даанч хүлээж авах чадваргүй болжээ.
Улс орны үндэсний аюулгүй байдлын гол анхаарах зүйл нь Хүнсний аюулгүй байдал боловч хоол унд, эм тариандаа хордсон хүмүүс нийгэм дэхь хохирол хөнөөл нь харьцангуй бага, орон сууц эд хөрөнгө түүнийг санхүүжүүлэгч банк санхүүгийн байгууллага, хөрөнгө оруулагч, даатгагч даатгалын компаниуд юунд хөрөнгө оруулж, ямар эрсдэлтэй тулгарч байгаагаа мэддэгүй өдийг хүрлээ.
Үндэсний аюулгүй байдлын өдөр тутмын хараа хяналтанд байдаг гол салбар нь барилга, барилгын материалын үйлдвэрлэл түүний дотор цементийн үйлдвэрлэл, арматурын үйлдвэрлэл, элс, хайрга дайрганы үйлдвэрлэл зэрэг 3 үйлдвэрийн гаргаж байгаа бүтээгдэхүүнээс хот суурин газрын иргэдийн үндэсний аюулгүй байдалд шууд хамаарна.
Жишээ нь: Барилга, орон сууцны нийт объемны буюу нийт массын 80%-ийг элс, хайрга, дайрга эзэлдэг. Элс хайрга дайрганы нийгэмд эзлэх байр суурийг хэн ч ойлгодоггүй. Тэрч байтугай одоогийн барилгын инженерүүд хайрга дайрга хоёроо ялгаж чаддаггүй. Хатуулаг нь 400-600 марктай голын гольдрол дагаж тогтсон геологийн хувирлын явцад гол усанд угаагдаж, гадаргуу нь мөлгөржсөн голын гольдрол дагаж тогтсон охин чулуу гэж монголчууд дээр үеэс нэрлэж заншсан. Хатуулаг нь 800-1400 марктай диктоник хагарлын үед газрын гүнээс гарч тогтсон уулын чулуу буюу дайргыг эр чулуу гэж нэрлэдэг. Учир нь хатуулаг өндөртэй учир олон зуун жилийн настай Үл хөдлөх хөрөнгөндөө дээрх чулууг голчлон хэрэглэдэг.
Элс буюу кварцын элс нь хүн төрөлхтний бүтээн байгуулалтын гол байр суурийг эзэлж ирсэн. Одоо ч эзэлж байна, цаашдаа ч эзлэх болно. Олон Улсын Бетон зуурмагийн үйлдвэрт хэрэглэгдэж байгаа элсний химийн найрлага: (ГОСТ 8736-93) байгалийн хорт бичил элемент ба радионуклидуудын агууламж ГОСТ 2874-82-т заасан нормоос хэтрэхгүй байна.
SiO2-88,2; TiO2-0.058; Al2O3-6.18; F2O3общ-0,261; MnO-0.0037; MgO-0.15; CaO-0.110; Ma2O-0.25; K2O-4.23; P2O5-0.077; Г/т: -Ba-700:Cs-2.6: Cu-11: Ga-6: Li-8: Pb-18: Rb-132; Sr-72; Zn-14 200-600 маркийн бетон зуурмагт орох кварцын элсний химийн найрлага нь: Цахиурын давхар исэл: SiO2-98,7% чийглэг нь 0,1%-иас доошгүй Хатуулаг Мооссын шаталбараар-7 Ширхэгшлийн хэмжээний модуль 1,88мм, Хуурай элсний асгасан нягтрал кг/м3 1450,Тоосонцор ба шаварлаг бодисын агууламж 0,1%-иас ихгүй
Элсний фракц 0-0,63 мм, Кварцан элс фр 0-1,25 мм, Кварцан элс фр 0-2,0 мм, Кварцан элс фр 2,5-5,0 ммКварцын элсэн дэхь SiO2-ын агууламж 80%-иас доош байвал тухайн элсний орд газарт элс баяжуулах үйлдвэр барих шаардлагагүй гэж үздэг. Учир нь тоосонцор шаварлаг бодисын агууламжийг 0,1%-д хүртэл баяжуулах технологи асар өндөр өртөгтэй тул, өөрийн өртгийг нөхөж үйлдвэр ашигтай ажиллах боломж байхгүй. Тоосонцор ба шаварлаг бодис, хөрсний ялзмаг, хээрийн жонш, муксавит, өгөршилд орсон боржин чулууны үйрмэг зэрэг нь хортой бодисынхоо ангирлалд багтана.
1. Тоосонцор буюу шаварлаг хөрсний ялзмаг, ургамалын үндэс зэрэг нь органик хольцонд орно. Усанд бэхждэг партолант цемент нь органик бус учраас 15-25 жилийн хугацаанд органик хольц нь органик бустайгаа урвалд орж цементний барьцалдуулах чадварыг эрс муутгаж тухайн барилга байгууламж өөрийн массаа даахгүй газар хөдлөлтийн 5-7 баллын чичирхийлэлд өгөршилд орсон боржин чулууны үйрмэг буюу хээрийн жонш гялтгануур зэрэг бат бэхийн үзүүлэлт муутай бодисуудад эхний ээлжинд микро хагаралтууд өгч улмаар макро хагарлт болж цутгамал төмөр бетон хийц эдэлхүүний насжилтыг богиносгодог.
CaO-0.110; Ma2O-0.25; K2O-4.23; Эдгээр химийн найрлагууд нь бетон зуурмагт орж байгаа элсэнд зөвшөөрөгдөх хэмжээнээс илүү гарсан тохиолдолд ажлын арматур буюу монтажийн арматураа мөн 15-25 жилийн хугацаанд идэмхий шүлтүүд учраас химийн урвалд оруулж гангийн чанарыг эрс муутгаж мөн барилга массаа даахгүй эвдрэлд орох үндсэн шалтгаан болдог. Партолант цементийн химийн найрлага, арматурын химийн найрлага, элсний химийн найрлага гурвыг Монгол улсын Үндэсний аюулгүй байдал, Барилгын яам, Мэргэжлийн хяналтын газар, Стандарт хэмжилзүйн үндэсний төв,
Геологийн төв лаборатори зэргүүдийн үүрэг хариуцлагуудыг хуульчилж өгөхгүй бол хэн дуртай нэг нь хөрөнгө мөнгөтэй Солонгос, Хятадуудын хэр баргийн хүн мэдээд байдаггүй химийн шинжлэх ухаан, инженерийн шинжлэх ухаан хоёрын золиос болсоор өдий хүрлээ. Иймд Засгийн газрын шадар сайд, Барилгын яамны сайд, Мэргэжлийн хяналтын ерөнхий газрын дарга, Мэргэжлийн хүмүүсийн үгэнд орж, элс хайрга дайрганы үйлдвэрлэлийн чанар аюулгүй байдлыг хангуулах тал дээр дорвитой арга хэмжээ авахгүй бол Монгол улсын Үндэсний аюулгүй байдалд аюул учирч байна.
Нийтлэл бичсэн: КАРЬЕР ХХК-ИЙН ЗӨВЛӨХ Ж.БАЯРАА Утас: 99999060
