Монголын хуульчдын холбоог 2019 оноос хойш удирдан ажиллаж байгаа Б.Өнөмөнх өнгөрсөн хугацаанд юу хийв, мэргэжлийн байгууллагыг хэрхэн удирдсан бэ гэдэгт дүн тавих цаг нэгэнт болжээ.
Монголын хуульчдын холбооны тавдугаар их хурал хугацаандаа хуралдалгүй нэг жилийн хугацааг үдлээ. Одоогийн удирдлагууд нь холбоог хууль бусаар удирдаж байна. Мэргэжлийн холбоо хууль, дүрмээ хэрэгжүүлж ажиллахгүй улс төрийн нам эвсэл шиг хүссэн үедээ хурлаа хийдэг байвал хууль ёсыг хэн сахих болж байна вэ.
Монголын хуульчдын холбоо нь 2019 оноос хойш Гадаад хамтын ажиллагаа, хуульчдыг мэргэшүүлэх, туршлага судлуулах чиглэлд дорвитой ажил огт хийсэнгүй. Тухайлбал Хуульчийн эрх зүйн байдлын тухай хуулийн хэрэгжээгүй чиг үүргүүдийг хэрэгжүүлэх, холбооны үйл ажиллагааг бэхжүүлэх ажил огт хийсэнгүй. Энэ байдал нь холбоог зөвхөн лиценз олгодог төдий байгууллага болголоо. Цаашид энэ янзаар байвал улс төрөөс хараат бус байх бодлого чиглэл алдагдах нь цаг хугацааны асуудал болж хувирлаа.
Хууль зүйн салбарын боловсон хүчин бэлтгэх, хуульчид нэг цонхоор эрх зүйн хөгжлийг тольдох боломж нээлттэй байгаа ч энэ чиглэлээр боловсон хүчин бэлтгэдэг их, дээд сургуулиудын хөтөлбөрийг магадлан итгэмжилж, нэгдсэн стандарттай болгох ажилд өнөөдрийг хүртэл холбоо анхаарал хандуулсангүй.
Хуульчдын холбооны хуульчийн мэргэжлийн шалгалтад оролцох эрх зүйчдийн эрх ашиг хөндөгдөж нэгэнт магадлан итгэмжлэгдээгүй их дээд сургууль төгссөн бол шалгалтад орох эрхгүй байхаар хуульчилсан нь төгсөгчдийн эрх ашгийг ноцтой зөрчигдөж байгааг анхаарах ёстой байх, нөгөө талдаа Их сургуулийн өдөр, орой ангийн хичээлийн хөтөлбөр адил хэр нь суралцах хугацаа нь харилцан өөр өөр бакалаврын зэрэг нэг стандартаар олгож ирсэн цаашдаа ч олгохоор Монгол улсын Их сургуулийн хууль зүйн сургууль хэрэгжүүлж байна.
Үүнээс үүдэн төгсөгч нар нь нэг хөтөлбөрөөр суралцсан өдрийн ангийн эрх зүйн бакалаврын зэрэгтэй адил статустай дипломтой төгсдөг. Гэтэл хуульчдын холбооноос шалгалтад ялгамжтайгаар хандаж байгаа нь нэг статустай адил хөтөлбөрөөр төгссөн төгсөгчдөд ялгаварлан гадуурхал үүсгэн оройн ангийн төгсөгчдөд хойд эцгийн гар харуулж байгаатай агаар нэг юм.
Хуульчдын холбоо өдгөө хөтөлбөрөө магадлан итгэмжилж чадаагүй, нэг стандарттай болоогүй хэр нь хуульчдын холбоо 2022 оны шалгалтад оролцогчдод шударга бус хандаж ялгаварлан гадуурхал явсанд шалгалтад оролцож чадаагүй эрх зүйчид туйлын гомдолтой өдгөө шүүхээр явж байгаа бололтой. Энэ маргаан хэрхэн шийдэгдэхээс үүдээд 2020 оноос хойш хойш оройн ангийг төгссөн төгсөгч нар Үндсэн хуулиар олгосон ажил мэргэжлээ чөлөөтэй сонгох эрхээ эдэлж чадахгүй хохирч үлдэх нь. Эцэст нь хуульчийн лиценз авч чадахгүй бол энэ хөтөлбөрийг их сургууль зогсоож, суралцан төгсөгч нарыг хохироож ирээдүйгээр нь тоглож болохгүй.
Хууль зүйн их дээд сургуулиуд өөр өөрсдийн хөтөлбөрийн магадлан итгэмжлэлийг төрийн байгууллагаар хийлгэж байгаа нь хууль зүйн салбарын өөрөө удирдах байгууллага хүчирхэг төрөөс хараат бусаар өөрийн зүй тогтлоор хөгжих, эрх зүйн хөгжил, нэг стандарт, ижил тэгш боловсролын хүртээмж, эрх зүй судлаачдын хөгжил дэлхийн эрх зүйн тогтолцоонд нийтээр нэг алхах боломжийг алдсаар ирлээ. Хуульчдын эрх ашиг уландаа гишгэгдэж байна. Хуульчдын холбооны гишүүнчлэлтэй хуульч бүрийн эрх ашгийг хамгаалдаг, өмгөөлдөг байх чиг үүрэг хэрэгжихгүй олон арван хуульчид хохирч, хоригчдын тоо өссөөр байна.
Хууль зүйн салбарт хараат бус бие даасан байдлаар ажиллах нөхцөл маш хүнд бөгөөд улс төр, эрх мэдэл, зохисгүй сэтгүүл зүйн нөлөөлөл маш их байдаг. Үүнээс болж олон нийтэд маш олон хуульчид буруу ташаа ойлгогдож хийгээгүй хэрэгтээ хэрэгтэн болж хэвлэлээр цоллуулах, нийгмээрээ жихүүцэн зэвүүцэх, хүчирхийлэлд ажил мэргэжлээ хэрэгжүүлснийхээ төлөө өртдөг. Одоо ч хэд хэдэн шүүгч, прокурор, өмгөөлөгч нар өртсөөр байхад тэдний эрх ашгийн төлөө Хуульчдын холбоог удирдаж буй нөхөд үг дуугарах нь битгий хэл өөгшүүлсээр дуугүй хүлээн зөвшөөрсөөр ирлээ.
Уг нь энэ мэт зөрчлүүдийг дор бүр нь арилгаж, хуульчдын нэр хүндийг хамгаалах нь холбооны ажил. Гэтэл удирдлага нь төрийн ордонд улс төрчдийг даган хөвөрч явна. Тэдэнд хуульчийн эрхийг зөрчлөө гэж хууль хяналтын байгууллагад хандах, хүний эрхийн байгууллагад хандах сэтгэл алга. Эцэст нь хэлэхэд Хуульчдын холбоонд удирдлага бүтцийн бүрэн шинэчлэл хийх шаардлагатай байна.
