
Иргэд ойрын өдрүүдэд өвлийн бэлтгэлээ ханган дулаан гадуур хувцас, гутал сураглан явах болжээ. Валютын ханш өссөнтэй холбогдуулан өргөн хэрэглээний барааны үнийн өсөлт нэмэгдсэнээр худалдаа эрхлэгчид ч бараа бүтээгдэхүүнээ татан авахад каргоны үнэ хэд дахин өссөн бэрхшээл тулгараад байгаа тухай цахим орчинд нийтэлсээр байна. ингээд хүмүүс өвлийн бэлтгэлээ хэрхэн хангаж байгаа болон хувцас хэрэглэлийн үнэ ханш, иргэдийн худалдан авалт ямар байгааг сурвалжлахаар “Нарантуул” худалдааны төвийг зорилоо. Тус төвийн хаалгаар ороход гартаа тортой бараа барьсан иргэд цөөхөн харагдана. Ихэнх нь бараа сонирхон энэ тэрүүгээр холхилдон байлаа.
Өвөл хамгийн эхлээд хүмүүс куртикээ худалдан авдаг. Тэгвэл куртикны үнэ ханш ямар байгааг мэдэхээр өвлийн хувцасны тасаг руу шуудхан очлоо. Лангуу бүрээр куртик өмсөж үзэх иргэд олон ч худалдан авах нь бага, тайлж өгөөд эргээд ирье гэх хүмүүс олон байв. Тус төвийн худалдаа эрхлэгч Н.Долгор ярихдаа “Манай лангуунд эмэгтэй куртик одоохондоо ирээгүй байна. Эрэгтэй куртикны үнэ 120-180 мянган төгрөгийн хооронд байна. Түүнээс дээш үнэтэй болвол иргэд худалдан авдаггүй. БНХАУ-аас гоё куртик авчиръя гэхээр үнэ нь өссөн. Аль болох дундаж үнэтэй залуучуудын куртик борлуулж байгаа. Каргоны үнэ их нэмэгдсэн.
200 мянган төгрөгөөр ирдэг ачаа одоо 600 мянган төгрөгөөр ирж байна
Өмнө нь 200 мянган төгрөгөөр ирж байсан ачаа одоо 600 мянган төгрөгөөр ирдэг болсон. Гурван пресс буюу том гурван боодол ачаа 200-300 мянган төгрөгт ирдэг байсан бол одоо 900-гаас 1 сая төгрөгийн хооронд ирдэг боллоо. Арай дэндүү нэмэгдэж байна. Дээр нь би ачаагаа захиалаад 20 гаруй хонож байгаа ч хил дээрх ачаа гацчихсан. Бид өвлийн барааг одоо нэг аваад өвлийн улирал дуусахаас өмнө дахиж захиалж амжихгүй. Өнгөрсөн онд хил хаагаад бидний өвөл захиалсан бараа Цагаан сарын дараа ирсэн. Энэ жил арай хурдан ирэх болов уу гэж горьдсон ч 20 гаруй хоноход бараа ирээгүй л байна. Бээжингээс энэ куртикнүүдтэй хамт захиалсан бараа одоо хүртэл ирээгүй, хаана байгаа нь мэдэгдэхгүй, хаанаас асууж сураглахаа ч мэдэхгүй гацчихаад байна. Хуучин ийм байгаагүй шүү дээ. Сардаа хоёр удаа юмуу ганц л удаа бараагаа татдаг байлаа. Хил гаалийн асуудал яачихаад байгаа юм бүү мэд. Ингэж хүмүүсийг хүндрүүлж болохгүй, бид түрээс, зээлээ хэрхэн төлөх вэ гээд бүх зүйл хөл толгойгоо алдаж байна. Энэ жилийн хувьд дандаа шинэ загварын куртикнүүд ирсэн. Өнгөрсөн жил хил хаалттай байсан учраас ачаа бараа орж ирээгүй. Бид хуучин бараагаа бүгдийг нь зараад дуусгасан. Энэ жилийн хувьд ерөнхийдөө хүмүүс их өнгөлөг куртик сонирхож байна. Манайх энэ лангуунаас гадна “Шөнийн зах”, “Peace mall” худалдааны төвд хоёр лангуутай. Арай чанартай бараагаа “Peace mall” худалдааны төвд, дундаж бараагаа “Шөнийн зах”, “Нарантуул” худалдааны төвийн лангуундаа борлуулдаг. Тэгэхэд л хүмүүс үнэтэй барааг ер нь худалдан авч чадахгүй болчихож.
Иргэд загвар сайтай, өнгөлөг, дундаж үнэтэй барааг худалдан авч байна
Өмнө нь хар бараан өнгийн гадуур хувцас сонирхдог байсан бол гэгээлэг хувцас авах гэдэг болсон байна. Дээр үед үнэтэй, чанартай бараа гэдэг байсан бол одоо хүмүүс загвар сайтай өнгөлөг, дундаж үнэтэй барааг л сонирхож байна.
Хүмүүсийн худалдан авалтын хувьд тааруу байна. Аргагүй шүү дээ, идэж уух хүнсний бүтээгдэхүүний үнэ ингэж өсч байхад яаж худалдан авалт өндөр байх вэ дээ. Манай эгнээ өнгөрсөн наймдугаар сард хичээлийн хувцас борлуулсан. Хичээлийн хувцсыг эцэг эхчүүд хүүхдээ хуучин хувцастай явуулахгүйн тулд худалдаж авч байсан. Одоо бол хүн хүйтэнд даарахгүйн тулд л өвлийн куртик авна шүү дээ. Ийм хоёр нөхцөлд л бид хэдэн бараа борлуулж байна. Төр засгийн бодлого үнэхээр хэцүү, буруу байна. Өөрсдийнхөө бор зүрхээр болгоод явж буй бидэнд зээлийн бодлого ч байхгүй маш хатуу чанга, түрээсийн хөнгөлөлт ч гэж үгүй, нийгмийн даатгалд ч хамруулахгүй орхигдсон л хүмүүс байна” хэмээв.
“Нарантуул” худалдааны төвд эмэгтэй өвлийн куртик 90-250 мянган төгрөгийн ханштай байсан бол эрэгтэй өвлийн куртик 80-350 мянган төгрөгийн ханштай байлаа.
Энэ үеэр хажуу лангуунд худалдан авалт хийн зогсох ахимаг насны эмэгтэйгээс ямар бараа худалдан авах гэж буй талаар сонирхоход “Эгч нь сургуулийн насны гурван хүүхэдтэй. Хүйтэрч байгаа болохоор куртик болон хоёр жижигдээ гутал авахаар явж байна. Юмны үнэ тэнгэрт хаджээ. Өвлийн хувцас, хэдхэн сар өмсөх хүүхдийн куртик нэг нь л 80 мянган төгрөгөөс дээш байна. Ард иргэдийн авч байгаа цалин хэд билээ. Хэдэн саяар нь авдаг бол хамаа алга л даа. Худалдагч нар амны зоргоороо үнээ нэмж байгаа юм шиг л санагдах юм. Гэхдээ аль аль талдаа л хэцүү байгаа байх” гэв.
Тус худалдааны төвийн гутлын лангууны хэсгээр явахад худалдаа эрхлэгчид “Ямар гутал сонирхож байна”, “Эмэгтэй төрөл бүрийн загвартай гутал байна шүү” хэмээн бараагаа борлуулахаар ам уралдан үнээ хэлж байв. Өвлийн гутлын үнэ ханшны хувьд эмэгтэй гутал 120-180 мянган төгрөг, эрэгтэй гутал 120-280 мянган төгрөгийн хооронд загвараасаа хамааран хэлбэлзэж байна.
Ингээд бид дараагийн худалдааны төв болох “Баялаг Ундраа” худалдааны төвийг зорьсон юм. Худалдааны төвийн нэг давхраар худалдан авагчид хүнс, гэр ахуйн бараа худалдан авч буй ч урсдаг шатаар дээш гаран хувцасны лангууны хэсгээр явах үед ганц хоёрхон л хүн үйлчлүүлж байгаа нь харагдана. Тус төвд эмэгтэй өвлийн куртик 60-380 мянган төгрөгийн хооронд борлуулагдаж байсан бол эрэгтэй өвлийн куртик 120-180 мянган төгрөгийн үнэ ханштай байсан юм. Харин өвлийн эмэгтэй гутлын хувьд 120-250 мянган төгрөг, эрэгтэй өвлийн гутал 130-280 мянган төгрөгийн ханштай байсан юм. “Сандэй плаза” (Sunday plaza) худалдаа төвд эмэгтэй өвлийн куртик материалаасаа хамааран 90-380 мянган төгрөгийн хооронд, эрэгтэй өвлийн куртик 120-280 мянган төгрөгийн ханштайгаар худалдаалагдаж байв. Өвлийн эмэгтэй гутлын хувьд 130-250 мянган төгрөг, эрэгтэй өвлийн гутал 130-280 мянган төгрөгийн ханштайгаар борлуулагдаж байв.

Дараа нь “Бөмбөгөр” худалдааны төв рүү явлаа. Захын үүдээр оронгуут өнгө өнгийн эрээн хувцас, урсдаг шат, лангуу бүрээр хар цагаан өнгийн хувцас зонхилж байв. Лангуу нь үйлчлүүлэгч цөөхөн, худалдагч нар нь утсаа ухан уйдаж суух нь олонтаа харагдана.
Худалдаа эрхлэгч Х.Санчир өгүүлэхдээ “Куртик, бараа бүтээгдэхүүнүүдээ урдаас л оруулж ирж байгаа. Ханш огцом өсөж, юань ч мөн адил нэмэгдчихээд байна. Иргэдийн худалдан авалт улам л буурч байна. Та бүхэн хүмүүс бага явж байгааг харж байгаа байх. Куртикны хувьд туркээс оруулж ирсэн бараа илүү үнэтэй зарагддаг” хэмээв.
Худалдаа эрхлэгчдээс иргэдийн худалдан авалтын талаар асуухад “Каргоны үнэ 5-6 дахин өссөн. Эрэгтэй куртик 70-220 мянган төгрөг хүртэл хэлбэлзэж байна. Өнгөрсөн жилийнхтэй харьцуулахад ачаа, зардал хэд дахин өссөн. Энэ нь жижиг бизнес эрхэлж байгаа бидэнд долоо хэмжиж нэг огтлохтой л адил болж байна. Өндөр түрээсээ сар тутамд төлөөд цаана нь үлдсэн хэдэн цаасаа яаж хүргэх вэ гэж толгой гашилгаж байна” гэв.
Үргэлжлүүлэн гуталны тасаг руу очих үед гадуур хувцас, куртикны тасгаас илүү их хүн бужигнаж үйлчлүүлж байгаа харагдана. Худалдаачид нь дуу шуутайгаар сонирхсоноо асуугаарай хэмээн угтана.
Гутлын худалдаа эрхлэгч “Энэ жилийн хувьд эрэгтэй гуталнаас пүүзэн загвартай гутлыг хүмүүс ихээр худалдан авч байна. Ес эхлэхэд яахыг мэдэхгүй ч, өвөл өмсөнө гэж авахдаа хиймэл үстэй гуталнаас илүү хайрдаггүй, ус чийг даадаг, арзгар ултай пүүзэн гутал эрэгтэй хүмүүсийн худалдан авалтад зонхилж байна. Одоогоор өвлийн бараануудаа эхнээс нь татаж л байна. Эрэгтэй гуталнаас өвлийн ботинкнууд 130 мянган төгрөг, бусад гуталнууд 220 мянган төгрөг хүртэлх ханшаар борлуулагдаж байна” гэв.
Энэ үеэр худалдан авагч Н.Гансүхтэй ярилцахад “Миний хувьд өвөл өмсчихмөөр дулаахан загварлаг куртик хайж байгаа ч нүдэнд туссан зүйл одоохондоо харагдахгүй байна. Өмнө нь өвлийн гутал, куртикээ нийлүүлээд 200 гаруй мянган төгрөгөнд авчихдаг байсан санагдаж байна. Одоо нэг гутал гэхэд 150 мянган төгрөгөөс дээш үнэтэй болчихож. Захаар их нэлээн явж үзсэн ч гутлаа бодвол куртикны сонголт маш муу байна.Гэхдээ гайгүй гэсэн нь үнэтэй байна. Мөнгөндөө тааруулаад авая гэхээр дэндүү чанаргүй бараа байгаад болж өгөхгүй юм. Ер нь юмны үнэ өсөөд хоёр гурван зүйл авах биш ганцхан бараа л авч байна” хэмээн зөрөн одов.
Энэ бүхнээс үзэхэд иргэд халаасны хэмжээгээрээ өөрийн хэрэгцээгээ хангаж эхэлжээ. Харин үнийн хөөрөгдөл, валютын ханш нь бараа бүтээгдэхүүнийг улам л сонголтгүй, үнэтэй байлгах болж. Нөгөөтэйгүүр өвлийн бэлтгэлээ ч базааж чадахгүйд хүрч байгаа иргэд олон байна. Эрээн-Замын-Үүд боомт хаагдаж, валютын ханш огцом өссөн гээд олон хүндрэлүүд иргэдийн амьдралд саад тотгор болж байна.
Ц.Уянга
