Шведийн генетикч Сванте Паабо анагаах ухаан, физиологийн салбарт Нобелийн 2022 оны шагнал хүртжээ. Түүний устаж үгүй болсон гоминины геном болон хүний хувьслын судалгаанд зориулсан бүтээлд энэхүү шагналыг олгосон гэж Нобелийн хорооноос мэдэгдэв.
Өнгөрсөн онд Дэвид Жулиус, Ардем Патапутиан нар Анагаах ухааны салбарын Нобелийн шагнал хүртэж байв. Тэд хүртэхүй нь мэдрэлийн импульсийг хэрхэн эхлүүлж, хүний мэдрэмж болж хувирдагийг тодорхойлсон. Жишээлбэл, гадна орчны темпратур гэхчлэн.
Физиологи, анагаах ухааны салбарын Нобелийн шагналууд
1901 оноос хойш физиологи, анагаах ухааны салбарт нийт 112 жилд нь Нобелийн шагнал олгож, эндээс 224 шагналтан тодорчээ. Шагналыг 1915-1918, 1921, 1925, 1940-1942 онуудад есөн удаа олгоогүй.
Нобелийн сангийн дүрэмд: "Хэрэв нэр дэвшсэн бүтээлүүдийн аль нь ч дүрэмд заасан үнэ цэнтэй нь нотлогдоогүй бол шагналын мөнгийг дараа жил хүртэл хадгална" гэж заасан байдаг.
2022 оны Нобелийн шагналын бүрэн хэмжээний хэмжээг 10 сая швед крон (ойролцоогоор 900,000 доллар) гэж тогтоожээ.
Анагаах ухааны салбарын 39 Нобелийн шагналыг дан ганц судлаачид хүртжээ. Харин 34 шагналыг хамтарсан хоёр хүн, 39 шагналыг гурван шагналтан хуваан хүртжээ.
Нобелийн сангийн дүрэмд: Шагнал гардуулах бүтээлийг хоёр, гурван хүн бүтээсэн бол шагналыг нь хамтран олгоно. Гурваас дээш хүнд нэгэн зэрэг шагнал олгохгүй гэж заажээ.
Физиологи, анагаах ухааны салбарын Нобелийн шагналтнуудын дунд 12 эмэгтэй бий. Эдгээрээс зөвхөн Барбара Мак Клинток 1983 онд ганцаараа, хамтран зохиогчгүйгээр шагнал хүртжээ.
Өнөөдрийг хүртэл физиологи, анагаах ухааны салбарт Нобелийн шагнал хүртсэн хамгийн залуу хүн бол 1923 онд 32 настайдаа авсан Фредерик Г.Бантинг юм.
Хамгийн өндөр настай хүн нь 1966 онд шагнал авах үед 87 настай байсан Пейтон Роуз байв
Нобелийн хорооны мэдээллийн сангаас та нэр дэвшүүлэх сонирхолтой баримтуудыг олж болно.
Жишээлбэл, Австрийн мэдрэлийн эмч, психоанализыг үндэслэгч Зигмунд Фрейд (1856-1939) Физиологи, Анагаах ухааны салбарын Нобелийн шагналд 32 удаа нэр дэвшсэн боловч хэзээ ч авч чадаагүй. 1929 онд Нобелийн Анагаах Ухааны Хороо Фрейдийн ажил нь шинжлэх ухааны хувьд нотлогдсон үнэ цэнэгүй тул Фрейдийн нэр дэвшигчийн асуудлыг цаашид авч үзэх шаардлагагүй гэсэн дүгнэлтэд хүрчээ.
Фрейд 1936 онд Нобелийн утга зохиолын шагналд хүртэл нэр дэвшсэн. Үүнийг Фрейдийн найз, Нобелийн шагналт Ромен Ролландзохион байгуулжээ.
Тус хорооны дүрмийн дагуу нэр дэвшсэн хүмүүсийн нэрсийг 50 жил нууцалдаг тул энэ жилийн шагналтнуудын өрсөлдөгч хэн байсныг хагас зуун жилийн дараа л мэдэх боломжтой.
Нобелийн гэрээслэлд өмнөх жилийн хугацаанд хүн төрөлхтөнд хамгийн их ашиг тусаа өгсөн хүмүүст шагнал олгох ёстой гэж заасан байдаг.
Альфред Нобель хөрөнгийнхөө ихэнх хэсгийг эдгээр зорилгоор үлдээсэн. Түүний гэрээсэлсэн хөрөнгө 31 сая гаруй Швед крон (өнөөдөр энэ нь 1.7 тэрбум крон, 153 сая орчим доллар) бөгөөд тэдгээрийг сан болгон хөрвүүлж, найдвартай үнэт цаасанд хөрөнгө оруулалт хийсэн. Хөрөнгө оруулалтаас олсон орлогыг хүн төрөлхтөнд хамгийн их ашиг тустэй судалгаа нээлт хийсэн хүмүүст жил бүр шагнал хэлбэрээр хуваарилах ёстой.
Эх сурвалж: ВВС