Эдийн засагч Д.Ангар эдийн засгийн нөхцөл байдлын талаар мэдээлэл өглөө. Тэрбээр Zarig.mn сайтад өгсөн ярилцлагадаа өнөөдрийн нийгэмд тулгамдаад байгаа эдийн засгийн асуудлууд нь Монголбанкны урт хугацааны маш буруу мөнгөний бодлоготой холбоотой гэж талйбарлалаа. Мөн энэ хямрал нь 2023 оны нэгдүгээр сараас эхлэн иргэдийн санхүүд маш хүндээр тусч улмаар өлсгөлөнд нэрвэгдэх хүртэл хямрал нүүрлэнэ гэж харж байна.
Өнөөдрийн байдлаар төгрөгийн ханш суларсан нөхцөл байдалтай байна. Энэ нөхцөл байдлыг эдийн засагчийн хувьд та юу гэж харж байна?
-Амны билэггүй юм ярих гээд байна. Эдийн засаг өдөр ирэх тусам муудаж байна. Хамгийн харамсалтай нь энэ зураг ойрын хэдэн сардаа магадгүй ойрын хэдэн жилдээ засагдахгүй гэж харж байна. Төгрөг унаж байна. Гурилын үйлдвэрүүд аргагүй эрхэнд гурилынхаа үнийг 30-50 хувмар нэмэхээ зарлалаа. Монгол өөрөө хэрэглэгч улс. Бүх зүйлээ гаднаас импортоор авдаг. Тэгэхээр долларын ханш нь өсчихөөр гаднаас орж ирж байгаа бүх зүйл автоматаар өсчихөөд байна. Энэ дарамтыг ард түмэн дийлэх боломжгүй гэж хараад байна. Би 6 сарын өмнө ярилцлага өгч байсан. Оны эцсээр Монголд бараг өлсгөлөн болох гээд байна. Ард түмний амьдрал хүндрэх гээд байна. Анх удаа өлсгөлөн гэдэг зүйл болох гээд байна гэж ярилцлага өгч байсан. Тэгэхэд түүнийг иргэд амны билэггүй юм ярилаа. Хэзээ ч Монголд өлсгөлөн болохгүй гэж хүлээж авч байсан бол оны эцэсд энэ дүр зураг бодитой хэрэгжих гээд байна. Яагаад гэвэл ард түмэн өдөр тутам хэрэглэдэг гурилынхаа үнийг хүртэл дийлэхгүй болж байна. 2023 оны нэгдүгээр сараас асуудал бүр хүндрэнэ. Яагаад гэвэл иргэд аж ахуй нэгжүүд 2 жил гаруй төлөөгүй байсан ипотекийн зээлээ төлж эхэлнэ. Харамсалтай нь иргэдийн дансанд нь мөнгө байхгүй. Учир нь сар болгон ипотекийн зээлдээ төлдөг байсан мөнгө нь хүнсний үнийн өсөлт рүү явчихсан. Одоо иргэдэд сар бүр данснаасаа 700,000 төгрөгийг банкандаа төлөх эх үүсвэр байхгүй болчихсон байна. 2023 оны нэгдүгээр сарын 01 нээс эдийн засаг бүр илүү хүндрэнэ гэсэн дүр зураг ажиглагдаж байна. Уг нь бол Монгол хүн амны билэгээр гэдэг шиг сайхан зүйл яримаар байна гэхдээ эдийн засагч хүний нүдээр бол таагүй дүр зураг, тооцоо гарч ирээд байна.
Монголбанкны мөнгөний бодлого ямар байна вэ?
- Сүүлийн 20 жилийн байдлаар авч үзэх юм бол хамгийн буруу эргэчихсэн зүйл бол Монголын төв банкны мөнгөний бодлого юм. Өнөөдрийг ийм байдалд хүргэсэн нь Монголбанк. Яагаад гэвэл хориод жилийн өмнө бодлогын хүүгээ өсгөж инфляцийг дарна гэдэг маш буруу бодлого хэрэгжүүлсэн. Энэ үр дүнд нь хадгаламжийн хүү өсөж, зээлийн хүү өссөн. Монгол дэлхий дээр хамгийн өндөр зээлийн хүүтэй болсон нь Монголбанкны хэрэгжүүлсэн бодлогын үр дүн. Монголбанк зээлийн хүүгээ өсгөөд, хадгаламжийн хүүг өсгөчих юм бол инфляцаа барих юм байна гэсэн “МУЙХАР” бодлого хэрэгжүүлсэн. Гэтэл энэ нь нөгөө талаасаа үйлдвэрлэлээ нухчин дарж, үйлдвэрлэл явуулах эх үүсвэр байхгүй болгодог. Хамгийн гол нь энэ засагдахгүй байна. Зарим УИХ-ын гишүүд инфляцаа дарахын тулд бодлогын хүүгээ өсгөхөөс өөр арга байхгүй гэж ярьж байна. Тэрийг нь Монголбанк хүлээж аваад сая бодлогын хүүг өсгөж байна. Энэ бол маш буруу. Энэ бол богино хугацаандаа зохицуулалт хийж байгаа боловч урт хугацаандаа дотоодынхоо үйлдвэрлэлийг нухчин дардаг. Монголд улс шинэ эдийн засгийн тогтолцоонд шилжээд 30 жил өнгөрлөө. Хуурай сүүгээ хүртэл гаднаас авч байна. Дараагийн 30 жилд өнгөрсөн 30 жилд явуулсан шиг мөнгөний бодлогоо явуулах юм бол Монгол улс байх, байхгүйн хэмжээнд асуудал яригдана. Энийг засах ёстой.
Та сая хэллээ. Он гараад өлсгөлөнд нэрвэгдэнэ гэж байна. Иргэд энэ хямралыг яаж давж, туулах ёстой вэ? Эдийн засагчийн хувьд зөвлөхгүй юу?
-Урт хугацааны буруу бодлогын үр дүнд гарчихсан нөлөөг богино хугацаанд шийдэх арга байхгүй. 20,30 жилийн турш хэрэгжсэн бодлогыг үр дүнг хоёр гуравхан сарын дотор шийдэж амжихгүй. Харамсалтай нь ямарч шийдэл байхгүй. Жишээлбэл иргэдийг ажилтай болгоод, орлогтой болгоод гурилын үнийн өсөлтийг, долларын өсөлтийг давах ямар ч боломж байхгүй. Тэгэхээр би боломж олж харахгүй байна.
