Монголын нийт хүн амын 50 дээш хувь нь Улаанбаатар хотод төвлөрч, Нийслэлийн удирдлагууд дангаараас асуудлыг шийдэж чадахгүйд хүрч байгаа учраас цаашдаа бид яам хоорондын уялдааг холбож, нийслэлийн асуудлыг шийдвэрлэхэд анхааран ажиллаж, хот хөдөөгийн хөгжлийн тэнцвэрийг хангасан тусгайлсан яамгүй сайдыг 2023 оноос эхлэн томилно.
Цаашлаад хотод хэрэгжихгүй байгаа, мөн яам хоорондын уялдааг сайжруулахын тулд хотын хөгжлийг урагшлуулахтай холбоотой тусгайлсан хуулиуд батална. Эдгээрийн нэг бол “Улаанбаатар хотын амьдралын чанар, нэгдсэн стандартын тухай хууль” юм. Хотын дарга энэ хүрээнд НИТХТ, нийслэлээс сонгогдсон УИХ-ын гишүүдийг татан оролцуулаад нийслэлчүүдээрээ нэгдсэн стандартаа ярих хэрэгтэй. Жишээлбэл, 1000 өрх тутамд 100 хүүхдийн цэцэрлэг, 200 хүүхдийн сургууль байна гэсэн хотын стандарт байна. Энэ яагаад хэрэгжихгүй байна вэ, орон сууцны хороолол барьж байгаа ямар компаниуд яагаад үүнийг хэрэгжүүлэхгүй байна вэ. Үнээс болж өнгөрсөн 30 жилд юу болж өнгөрөв, энэ дээр ямар хариуцлага байх вэ, Мөн нийслэл хотод хаяггүй, бүртгэлгүй маш олон иргэд, автомашин байгаа. Энэ дээр ямар нэгдсэн стандарт барьж ажиллах вэ?
Ийм олон асуудал дээр дүрмээр зохицуулж чадахгүй болсон гэдэг нь ойлгомжтой боллоо. Тийм учраас энэ дээр хууль эрх зүйн нэгдсэн зохицуулалт хэрэгтэй. Үүн дээр бид олон улсын жишиг, тэр дундаа Сингапурын жишиг дээр тулгуурлаад энийг хуулчилна гэж ойлгож болно. Улаанбаатар хотын иргэд маань үүнд маш идэвхтэй оролцох хэрэгтэй, хуулийн хэлэлцүүлгийг нийслэл даяар өрнүүлэх хэрэгтэй.
Зарим хүнд шийдлүүд гарна. Хөдөө орон нутгаас Улаанбаатар хотод жил бүр шилжин ирж байгаа 60-70 мянган иргэдийн асуудлыг хэрхэн зогсоох вэ гээд асуудал үүснэ. Энэ дээр шууд ардчилалын аргаар нийслэлчүүд саналаа өгч шийдэж болно. Мөн буруу талдаа жолооны хүрдтэй автомашиныг хязгаарлана гээд олон жил ярьлаа, зөв буруу гээд байдаг. Тийм учраас энийг зөвхөн талбай дээр жагсаж байгаа хэдэн хүнийг нийслэлчүүдийн эрх ашгийг бүтэн чөлөөлж байна гэж үзэх боломжгүй. Цахим ертөнцөд шуугиж байгаа хэдэн хүнийг Улаанбаатар хотын иргэдийг бүтэн чөлөөлж байна гэж үзэх боломжгүй. Тэгээд хэсэг бүлэг цөөнхдөө хөтлөгдөөд чимээгүй, байр сууриа илэрхийлэхгүй байгаа иргэдийн эрх ашгийг зөрчиж болохгүй, тийм учраас энийг тооцоо судалгаатай, нэгдсэн стандартаар, түүврийн аргаар нь судалгааг нь хийгээд, яг сонгууль шиг санал асуулга зохион байгуулах хэрэгтэй. Ингэж байж Улаанбаатар хот аврагдах тухай асуудал яригдана.
Шинэ сэргэлтийн бодлогын хүрээнд Улаанбаатар хотоос хөдөө орон нутагт очиж ажиллах иргэдийг дэмжинэ. Шинэ сэргэлтийн бодлогыг дэмжиж байгаа шинэ үеийн илгээлтийн эзэд хэмээн тэднийг нэрлэж, ипотекийн зээлийг бакц дэмжлэгийг үзүүлнэ. Улаанбаатар хотоос хөдөөг зорин очиж байгаа төрийн албан хаагчдын цалинг хоёрдахин нэмэгдүүлнэ. Мөн нэг удаагийн тэтгэмжийг өгнө. Нийслэл хотод ирж байгаа иргэд татвартай болно. Ингэж зохицуулалт хийхгүй бол цаг хугацаа явах тусам Улаанбаатар хот улам хүнд болно. Хүн ам өснө, машин тэрэг өснө, эдийн засаг тэлнэ, ажлын байр нэмэгдэнэ, нийт газар нутгийнхаа 0,3 хувьд олноороо төвлөрч ерөөсөө л нэг хот улс болно, алс хязгаар нутаг эзгүйрнэ, үндэсний аюулгүй байдлын асуудал үүснэ. Яваандаа малчид ч байхгүй болно, энэ юу вэ гэвэл identity гэж ярьдаг монгол хүний дотоод мөн чанарт нөлөөлнө. Хот хөдөөгийн ялгаа гүнзгийрч хэтэрхий тэгш бус байдал үүснэ. Хот хөдөөгийн сургууль цэцэрлэгийн чанар өөр болж эхэлнэ. Энэ тохиолдолд яахав гэхлээр нийгмийн хагарал бий болно. Давхаргын ялгаа бий болно, энэ нь өөрөө нийгмийн эмх замбараагүй байдал руу орох том суурь болно.
Тийм учраас эдгээр асуудалд Монгол Улсын Засгийн газар цогц бодлогоор анхаарахын тулд шинэ сэргэлтийн бодлогын зургаан сэргэлтийн нэг болох хот хөдөөгийн сэргэлт юм. Далайцтай том үйл ажиллагааны эхлэл болгож хотод 400 орчим тэрбум төгрөгийг нэг дор төвлөрүүлж байгаа гэж ойлгож болно. Нийслэлийн эрх зүйн байдлын тухай хуулийг өнгөрсөн онд шинэчилсэн, цаашлаад нийслэл өөрсдөө бонд гаргах, татвар тавих, санхүүгийн зохицуулалтаа хийх боломжтой менежментийг нэвтрүүлнэ гэж ойлгож болно.
Дээрээс нь цахимжуулалттай холбоотой том асуудлыг нийслэл хот зайлшгүй хийх шаардлагатай, энэ дээр цахим яам дэмжлэг үзүүлж ажиллах ёстой, нэг үгээр хэлбэл бүгдийг бүртгэлжүүлэх хэрэгтэй, газрын харилцааг бүрэн цахимжуулах, ил тод байлгах хэрэгтэй, заавал хөдөө орон нутгаас иргэд хотру уорж ирэх биш, орон нутгаасаа интернэтээр төрийн үйлчилгээг авдаг болох хэрэгтэй. Гэх мэт цогц асуудлуудыг шийдэж байж Улаанбаатар иргэд хотруу орж ирэх биш, орон нутгаасаа интернэтээр төрийн үйлчилгээг авдаг болох хэрэгтэй. Гэх мэт цогц асуудлуудыг шийдэж байж Улаанбаатар хотын хэт төвлөрлийн асуудлыг шийдэх юм. Тийм учраас өнөөдөр амралтын өдрөөр зарим нэг бүтээн байгууллатын ажлуудтай газар дээр нь танилцаж холбогдох үүрэг даалгавруудыг өглөө.
