Улсын Их хурлын гишүүн Ж.Баясгалантай ярилцлаа.
-Таны хувьд сүүлийн үед орон нутгаар их явж байгаа харагдсан. Яг ямар ажлаар явж, уулзалтууд хийж байна вэ?
-Юун түрүүнд танай уншигчдад энэ өдрийн мэндийг хүргэе. УИХ-ын гишүүн болсноосоо хойш 2024 онд 21 аймгаараа нэг тойрсон. Гишүүд тойргийн тухай ярьдаг бол би хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэд, 112 мянган өрхийн асуудлыг ярьдаг. Харин ингэхийн тулд тэр хүмүүстэй газар дээр нь очиж уулзахгүй бол Улаанбаатар хотод цуглуулж, уулзаад орон нутгийн асуудлыг шийднэ гэж байхгүй. Тийм болохоор 2024 онд нэг тойрсон. Ингэхдээ цуглуулсан уулзалт огт хийгээгүй. Дандаа иргэдтэйгээ очиж уулзсан. Ингэж явахад ирсэн хамгийн гол санал бол бидний асаргааны тэтгэмж, халамжийн мөнгийг нэмж өгөөч гэсэн асуудал байсан. Үүний дагуу сая 2026 оны төсөв хэлэлцэж байх үеэр тодорхой хувиар буюу 20 хувиар халамжийн тэтгэврийг нэмэгдүүлж чадлаа. Уг нь 30 гэж тооцоол хийгээд ярьсан боловч сайд нар маань ингэж нэмэх боломжгүй гээд 20 хувиар нэмсэн. Гэхдээ энэ бол нийт төлөөллийн л хүсэлт. Зөвхөн тэргэнцэртэй иргэд, Ж.Баясгалангийн асуудал биш. Нийт 21 аймагт байгаа хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэд, өндөр настнуудынхаа захиасыг биелүүлж байгаа маань л энэ. Аймгууд дээр очоод уулзахаар уулзалт хийж байгаа байрнаас эхлээд л хүртээмжийн асуудал шууд гарч ирж байна.
-Явган шатнаасаа л эхэлж байна уу?
-Өө, тэгэлгүй яах вэ. Дээр нь тайз руу гарах, Удирдлагын ордон руу орох гээд л эхэлнэ. Гэхдээ очсон газар бүрийнхээ Засаг дарга ИТХ-ын дарга, холбогдох байгууллагуудын удирдлага, мэргэжилтнүүдийг цуглуулж байгаад аймаг бүр дээр нэгтгэсэн асуудлуудыг шийдээд, гарц гаргалгааг нь олоод явъя гэсэн зорилготой явж байгаа. Энэ зорилго маань ч эхнээсээ сайхан биелж байгаад баяртай байна.
-Ямар, ямар асуудлуудыг газар дээр нь шийдэж чадаж байна вэ?
-Баян-Өлгий аймагт л гэхэд гурван хүн хөдөлмөр эрхлэлт дээр гомдолтой байсан.
Төрийн болон хувийн байгууллагад ажилд орж чадахгүй байсныг газар дээр нь шийдвэрлэж, аймгийн Засаг даргаас нь чиглэл өглөө. Хоёрдугаарт, хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдийн 87 хувь нь гэр хороолол, эсвэл орон нутагт амьдардаг. Тэгэхээр гэрээсээ гарах, харааны бэрхшээлтэй хүмүүс гал руугаа унах, түлэгдэх гээд маш хэцүү асуудлууд байдаг. Энэ асуудал дээр бас Баян-Өлгий аймгийнхантайгаа ярилцаад энэ он гарсаар тус аймаг хоёр хүнийг орон сууцны хөнгөлөлттэй зээлд хамруулж, аймгийн төсвөөсөө тодорхой хувийг нь гаргасан байна. Сая бас гурав дахь хүний асуудал шийдэгдлээ. Аймаг бүрд ямар ч байсан энэ мэт асуудлуудыг шийдвэрлэж байна. Ховд аймагт бас хүмүүсийн гаргасан санал, асуудлыг шийдэж өгсөн. Дээр нь ирэх 2026 онд хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдтэй холбоотой ямар асуудлыг ярих вэ гэдэг дээр санал асуулга авч байна. Одоогийн байдлаар таван аймагт очсон. Нийтдээ 670 орчим санал ирсэн. Үүнийг 21 аймгаар нь тооцвол 3000-аад санал ирэх байх. Тэр бүрийг эрэмбэлээд энэ салбарт юу тулгамдаж байна. Юуг түлхүү анхаарах вэ гэдэг дээр ажиллана даа.
-Та зарим асуудлыг газар дээр нь шийдэж өгч байгаа нь сайн ч гэсэн бодлого, хууль эрх зүйн орчинд тусгах нь л чухал биз дээ?
-Яг зөв. УИХ-ын гишүүний хувьд тэр индэр дээрээс хүний эрх, хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэний асуудлыг шийдвэрлэх талаар л асуудал явж байгаа. Түүнээс биш хувь хүний эм тариаг шийдэх нь чухал биш. Хоёрдугаарт, Асрах үйлчилгээний эрх зүйн орчныг сайжруулах, Саадгүй байдал, хүртээмжийн тухай хуульд иргэдээсээ саналыг нь авч байгаа.
-Төсөв дээр анх 30 хувиар нэмэгдүүлэхээр асуудал оруулсан гэж хэлсэн. Та бүхний тооцоогоор ингэж нэмэгдүүлэх боломж бололцоо уг нь байсан уу?
-Байгаа л даа, ингэж 30 хувиар нэмэгдүүлэх боломж байсан. Энэ чинь хүний эрх шүү дээ. Үндсэн хуулиар хүн амьд явах эрхтэй. Тэгэхээр тулгуур эрх зөрчигдөөд байгаа юм. Хөгжлийн бэрхшээлтэй хүн 397 мянган төгрөгийн тэтгэмж авдаг. Харин тэр байнгын асаргаатай хүнийг 24 цагаар асран хамгаалж байгаа хүн 302 мянган төгрөгийн тэтгэмж авдаг. Гэтэл өнөөдөр Монгол Улсад амьжиргааны доод түвшний хэмжээ төсвийн дунджаар 488 мянган төгрөг байгаа. Энэ хэмжээнээс хамаагүй дор, хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээнээс нэг дахин доор байна шүү дээ. Тэр байтугай Монгол Улсын ядуурлын түвшний доод зураас нь 418 мянган төгрөг байгаа. Ядуурлын түвшнээсээ дор түвшинд хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдийг амьдруулж байгаа нь өөрөө болохгүй зүйл. Барилга байшин өвдөхгүй, уйлахгүй. Гэтэл хөгжлийн бэрхшээлтэй хүмүүст хугацаа гэдэг маш чухал байдаг. Сая төсөв батлахад сайд нар 2027 оны төсөв дээр энэ асуудалд онцгой анхааръя. Дахиад нэмэгдүүлэх байдлыг суурь судалгаанууддаа оруулаад явъя гэсэн.
-Намрын чуулганы төгсгөл, хаврын чуулганы хугацаанд энэ талын ямар хуулийн төсөл боловсруулж, өргөн барихаар таны хувьд ажиллаж байгаа вэ?
-Намрын чуулган энэ сарын 31 гээд дуусна. Үүнээс өмнө арванхоёрдугаар сарын 19 болтол би 21 аймгаа тойрч дуусгаад, саналууд эрэмбэлэгдэж байх хооронд Ж.Чинбүрэн сайд тэргүүтэй гишүүдийн өргөн барьсан Цусны донорын тухай хууль УИХ-аар орно. Энэ хуулийн ажлын хэсгийн ахлагчаар нь би ажиллаж байгаа. Мөн Эд, эрхтний тухай хуулийн ажлын хэсэгт мөн ажиллаж байна. Мөн Саадгүй байдал, хүртээмжийн тухай хууль, Хөгжлийн бэрхшээлтэй хүний эрхийн тухай хууль хаврын чуулганы хугацаанд өргөн баригдана. Хүний амь аварсан эмч хүн хуулийн буруу тогтолцооноос болоод шоронд суусныг бид мэднэ. Тийм болохоор энэ байдлыг байхгүй болгохын тулд эдгээр хуулийн төслүүдийг өргөн барьж байгаа.
-Таны санаачилсан хуулийн төсөл, ахалж байгаа ажлын хэсгийн ажилд тань бусад гишүүд, салбар яамдуудын оролцоо, дэмжлэг хэр байдаг вэ?
-Маш сайн байгаа. Ялангуяа хүний эрхийн мэдрэмжтэй маш олон гишүүн дэмждэг. Хамтарч хуулийн төсөл өргөн барих, түүн дээр ажиллах, ажлын хэсэгт орох тал дээр маш давуу байгаа. Үүнийг би бүр онцолж хэлмээр байна. Ажлын хэсэгт багтаагүй гишүүд хүртэл өөрсдийн хүсэлтээр нэмж орж ирж байгаа. Гэтэл бусад ажлын хэсгээс хүмүүс гарч байгаа тохиолдол байдаг. Тийм болохоор энэ тал дээр би маш их талархалтай байгаа.
ТЭРБИШИЙН ДАРХАНХӨВСГӨЛ
Эх сурвалж: Өдрийн сонин
