Алс холын тив улс Австралид сагсан бөмбөгийн дасгалжуулагч хийж байгаа монгол залуутай холбогдсон юм.
-Азийн аваргуудын лигийн Зүүн бүсийн хэсгийн тоглолт эхлэх гэж байна. “Хасын хүлгүүд” баг шөвгийн дөрөвт Индонезийн Jaya багтай оноолт таарлаа. Тоглолт энэ сарын 30-31-ний өдрүүдэд Монголд болно. Энэ тоглолтын талаар юу хэлэх вэ?
-“Хасын Хүлгүүд” баг сая хэсгийн тоглолтондоо нэг ч хожигдолгүй, хэсэгтээ түрүүлж бахдам сайхан амжилт гаргалаа. Монголын сагсан бөмбөг Азидаа ямар өндөр түвшинд хүрсэнг харуулж чадлаа. Зүүн бүсийн хэсгийн тоглолтонд түрүүлэх, эсвэл дэд байранд шалгарах бүрэн боломжтой. Тийм түвшинд “Хасын Хүлгүүд” баг хүрчихсэн байна. Баг өөрөө олон жил тогтвортой оршин байхын давуу тал нь энэ. Үүний цаана багийн өөрийн гэсэн соёл, түүх, багийн философи, тоглолтын арга барил нь давхар харагддаг.
-Австралид дасгалжуулагч хийгээд 11 жил болсон хүний хувьд гаргасан амжилтаасаа дурдаач?
– Хамгийн том амжилт гэвэл 2021-2022 оны улиралд U18 насны хөвгүүдийн баг маань мужийн аварга болж, алтан медаль хүртсэн явдал. Бусад амжилтууд нь мужийн аварга шалгаруулах тэмцээнд U12баг маань 5-р байр,U14баг 7-8 байр, U16 насанд баг 7-р байр эзэлж байсан. Мужийн аварга бол эндээ хамгийн том тэмцээн. Манайхаар бол улсын аварга юм даа.
Мужийн аваргад нэг насанд нийтдээ 70 гаруй баг оролцдог. Насанд хүрэгчдийн багийн хувьд том амжилт маань 2021 онд мужийн лигийн аваргад 4-р байрт орж байлаа. Энэ тэмцээнд 15 баг оролцсон юм.
-Сагсан бөмбөгийн хөгжлөөрөө Австрали дэлхийд 4-6-р байрт жагсдаг. Сагсан бөмбөгийн спорт ийм өндөр хөгжсөн улсад монгол дасгалжуулагч ажиллаад амжилтад хүрээд байхад манайхан гадны дасгалжуулагчдыг өндөр үнээр эх орондоо авчирч байх жишээтэй. Үүн дээр ямар бодолтой явдаг тань сонин байна?
-Гадны дасгалжуулагчид, ялангуяа, европ дасгалжуулагчид Монголд ирж ажиллаад 4-5 жил болсон байна. Эхний жилүүдэд үнэхээр дэвшил авчирсан. Монгол багуудын бэлтгэл шууд европ стандартад шилжиж байлаа. Довтолгоонд олон хувилбартай тоглодог болсон, хамгаалалт ч дээшилсэн. Бэлтгэлжил өндөр түвшинд гарах эхлэл тавигдсан. Манай тамирчдын ур чадвар сайжирсан. Багуудыг өрсөлдөөн ч өндөр түвшинд гарсан нь үнэн.
Гэтэл 3-4 жилийн дараа сул талууд нь харагдаж эхэлж байна. Сүүлийн 2 жилд гадаад дасгалжуулагч нар зогсонги байдалд орчихлоо. Тэдний дасгалжуулж байгаа багууд ч зогсонги байдалд орчихсон. Одоо эд нараас юм гарахгүй ээ.
Жишээ нь, “Бишрэлт Металл” баг 3 жил дараалж аваргын төлөө дайралт хийлээ. Энэ жил мөн л аварга болж чадсангүй. Гадаад дасгалжуулагч нь байна. 3 жилийн финалд үлдсэн туршлага нь байна. Туршлагатай тоглогчид нь байна. Яагаад чадсангүй вэ? Аварга болох баг болтол дасгалжуулж чадахгүй байна шүү дээ.. Апес баг байна. 2 жил дараалж хагас шигшээд шалгарлаа. Энэ жил аваргын төлөө тоглох маш том шанстай байлаа. “Бишрэлт металл” багийг дараалж 3 хожоод маш том давуу тал үүссэн байсан. Дахиад 1 хожил авахад л аваргын төлөө “Хасын хүлгүүд”-тэй тоглохоор тунаж байлаа ш дээ. Гэтэл дараалж 4 хожигдоод, аваргын төлөө өрсөлдөх боломжоо алдчихлаа.Тамирчид сүүлийн 4 тоглолтонд муу тоглосон байж болно, сэтгэл хөдлөлөө сайн удирдаж чадахгүй байсан байж болно. Энэ бол тамирчдын буруу. Тамирчдын буруу байгаа ч, үүний цаана нөгөө л, энэ бүгдийг цагт нь хянаж, зохицуулж, удирдаж чадаагүй дасгалжуулагчийн буруу байгаа юм. Дөрвөн тоглолтоос нэг ч хожил авч чадахгүй байна гэдэг дасгалжуулагч муугийнх. Дасгалжуулагч хүн ийм алдаа гаргана гэдэг байж болохгүй зүйл.
– Монголд байхдаа сагсан бөмбөгт хүчин зүтгэж болоогүй юм уу?
– Орчин үед хүмүүсийн ажил эрхлэлт, сонголт өмнөхтэйгээ харьцуулахад шал өөр болсныг Австралид ирээд ойлгосон. Хүн амьдралдаа 2-3 мэргэжил эзэмшдэг юм байна. Тэгээд нэгээсээ нөгөө рүүгээ шилжээд явчихдаг. Нэг ажил мэргэжилтэйгээ насан туршдаа зууралдах, түүнээсээ уйдах юмтай тулгарахгүй. Багаасаа л сагс тоглож, хүүхэд байхдаа сургууль, хотынхоо сагсны уралдаан тэмцээнд орж, тэр үеийн том тэмцээн үзэж өнгөрөөжээ. Өөрөө сагс тоглодог байсан. Сагсны тэмцээн, хотын аварга, улсыг аварга гэх мэтийн чансаатай тэмцээн их үздэг байсан. Үзэгчийн нүдээр харахаас илүүтэй дасгалжуулагч хүн шиг үздэг байсан. Аль баг сайн байна, хэн гэдэг тоглогч мундаг байна, ямар гоё техник хийж байна. Аль баг гоё довтолгоо хийж байна. Ямар гоё комбинац хийж байна гээд тэр бүгдийг харж тогтоож, тэгээд ойлгох гэж хичээж үздэг байсан. Тэрнийгээ дэвтэр дээр бичнэ. Довтолгоо, хамгаалалтын схемийг нь мартахаасаа өмнө зурна. Энэ бүгд маань л дасгалжуулагч хүнд байх чадваруудын үндэс байж дээ.
-Өөрөө яг ямар мэргэжилтэй хүн бэ? Сагсан бөмбөг өөрийн тань сонирхол уу?
– Миний хобби бол сагсаг бөмбөг. Хоббигоо хоёр дахь мэргэжлээ болгочихлоо. Уг нь эзэмшсэн мэргэжил эдийн засагч, санхүүч. Гэхдээ мэргэжил маань надад тусалсан. Байнга төлөвлөгөө хийнэ. Жилийн, улирлын, сарын гэх мэт. Улирлынхаа нэгдсэн төлөвлөгөө хийнэ. Улиралд бэлдэх. Улирлын тоглолтууд. Финалд гарвал тоглох хэсэг. Тэмцээн дууслаа. Улирлын дараах төлөвлөгөө. Дараа шинэ улиралд бэлдэх. Тоглолтын төлөвлөгөө боловсруулна. Довтолгоо, Хамгаалалтын төлөвлөгөө гэж задлаж бэлдэнэ.
Тоглолтын дараа багийнхаа тоглолтыг задлан шинжилнэ. Сайн тоглосон ч, муу байсан ч учир шалтгааныг нь олно. Түүнийг засах арга хэмжээ авна. Дараагийн тоглолтонд тэр арилсан байхаар бэлтгэлээ бэлдэнэ.
-Австралид дасгалжуулагч болохын тулд ямар шалгуур давах ёстой байдаг вэ?
– Хичээсэн хүнд Австралид дасгалжуулагч болох нь нээлттэй. Гол шалгуур нь мэдээж, англи хэлтэй, сагсан бөмбөг мэддэг байх хэрэгтэй. Сагсны техникүүдийг мэддэг, хүнд биеэр үлгэрлэж зааж чаддаг байх. Хамгийн чухал зүйл бол ёс суртахуун, зан чанарын хувьд ямар нэгэн доголдолгүй байх. Жишээ нь, түргэн огцом ууртай, уурлахаараа биеэ барьж чаддаггүй хүн дасгалжуулагч болохгүй. Гэмт хэрэгт орж байсан хүн болохгүй. Хүүхдүүдтэй ажиллах бол тусгай зөвшөөрөл авдаг. Австралид дасгалжуулагч нар нь 5 зэрэглэлтэй. Анхан шат, Клубын шат, Нийгэмлэг, Мужийн шигшээ баг,Улсын шигшээ баг гэсэн шаталбартай.
Анхан шатанд ажиллахад гайгүй ээ. Дээшлэх тусам шалгуур өндөртэй. Амаргүй шүү. Клубт ажиллахад шаардлага өндөрсөж ирнэ. Дор хаяж өмнөх шатандаа 2-3 жил ажилласан байх. Нийгэмлэгт бол илүү өндөр босго тавьдаг. Клубын дасгалжуулагчаар дор хаяж 3 -5 жил ажилласан байх. Миний хувьд нийгэмлэгийн дасгалжуулагчийн зэрэгт хүрсэн. Нилээн өндөр түвшинд хүрсэн гэсэн үг. Таван жил болж байж, энэ зэрэгт хүрсэн. Шалгалтандаа хоёр ч удаа бүдэрч, унаж байсан. Нилээн их хөдөлмөр зарцуулж байж, энэ түвшинд хүрсэн болохоор зэрэгтээ илүү хайртай. Энэ зэрэг нь NBL1 лигт мөн State League буюу Мужийн Лигийн тэмцээнд нийгэмлэгийнхээ оролцох багийг дасгалжуулж орох эрхтэй. Мөн залуучуудын лигт залуучуудын багийг дасгалжуулж орох эрхтэй. Одоо нийгэмлэгийнхээ лигт оролцож байгаа насанд хүрэгчдийн багтаа дасгалжуулагчаар ажиллаж байна.
-Монголын сагсан бөмбөг нэг хэсэг хоёр салж, нэлээдгүй жилүүдийг туулсан. Одооноос зүг чигээ олж байх шиг байна?
–Арваад жил Монголын сагсан бөмбөг 2 хуваагдаж явсан нь үнэн. Түүний горыг бүх нийтээрээ амссан. 10 жилээр Монголын сагсан бөмбөг ухарсан. Чанарын хувьд бол 15-20 жилээр Монголын сагсан бөмбөг ухарсан гэж боддог. Энэ үед ид тоглож байсан тоглогчид болох Б.Билгүүн, Т.Санчир нар олон улсын тэмцээнд оролцож чадахгүй өнжсөн. Тамирчин хүний спортын амжилтын цаг богино байдаг. Яг ид оргил үе нь 10-12 жил байдаг. Азийнхаа уралдаан тэмцээнд манай шигшээ баг оролцоод явж байсан бол рейтингээ нэмээд л явах байсан. Харин хоёр холбоо маань нэгдээд, нэг лигээ хийгээд богино хугацаанд алдсан он жилүүдээ хурдан нөхөөд авлаа. Жижиг улсын давуу тал үүн дээр байгаа юм. Богино хугацаанд өөрчлөлт хийх бүрэн боломжтой.
-Багийн спорт Монголд хөгжихгүй гэж ярьдаг байсан үе бий. Тэгвэл эсрэгээрээ чаддаг юм байна гэдгийг сүүлийн үед сагсчид харуулж байна. Нотолж байна. Үүнээс цааш ирээдүй хэр харагдаж байх юм?
– Багийн спорт Монголд хөгжихгүй гэж ярьдаг бол буруу. Сагсан бөмбөг ямар хурдацтай хөгжиж байна вэ. Гайхалтай. Манай сагсан бөмбөгийн хөгжил ирээдүйтэй гэгээлэг сайхан харагдаж байна. Тун удахгүй, Азидаа эхний 16 багт, цаашлаад эхний 10-12 багт орж чадна. Сагсан бөмбөгөөр дамжуулж бас залуу үе, залуучууд, хүүхэд багачуудаа хөгжүүлж, спортоор хичээллүүлж, мөн багийн гишүүн байх, багийн гишүүдээ хүндлэх, өрсөлдөгчөө хүндлэх, багш -дасгалжуулагчаа хүндлэх, шүүгчээ хүндлэх, үзэгчидээ хүндлэх гэх мэт олон зүйлийн хүмүүжил олгож байгаа юм.
-3×3 сагсан бөмбөгчид бүр тивдээ алдаршлаа. Энэ талаар?
– Манайд Азийн бусад орнуудаас илүү 3×3 сагсанд илүү их анхаарч, илүү хөгжиж байна. Энэ бол маш сайн. Манай тоглогчид Ази, Европын өндөр чансаатай тэмцээнд тогтмол орж байна. Тэднээс суралцаж байна. Манай тоглогчдын ур чадвар, чансаа сайжирч байна. 2024 оны олимпод манай 3×3 эрэгтэй баг маань оролцох эрхээ авч чадаагүй алдчихсан. Хэрэв олимпод оролцсон бол медаль авах боломжтой байсан нь сүүлд харагдсан даа. Сайхан боломжоо алдсан. Тэр баг гар нийлсэн, яг том амжилт гаргах баг байсан. Тэрэнд одоо ч хүртэл харамсдаг. Одоо Монголд 6 сард болох дэлхийн аваргад манай баг 3×3 сайн тоглоно оо. Аз нь гийвэл медальд хүрэхийг хэн байг гэхэв.
3×3 болон 5×5 сагс хоорондоо маш их ялгаатай. Техник болон тактик нь өөр байдаг. 3×3 -д богино зайд маш их хүч гаргаж тоглох болдог. Гэмтэл авах эрсдэл нь их. Манай 3×3-нхан дагнасан нь маш зөв алхам.
-Өнөө жил “Сэлэнгийн бодонгууд” баг NBA-гийн тоглогчийг сарын 600 мянган ам.доллараар цалинжуулж багтаа тоглуулж, спорт сонирхогчдын нүдийг хужирласан. Ийм боломж байхад Монголынхоо дасгалжуулагчдад цалинг нь ахиухан өгөөд ажиллуулж болдоггүй юм уу. Тэд ядаж монгол тамирчдынхаа биеийн онцлогийг мэднэ шүү дээ?
– Тантай санал нэг байна. NBA-гийн од байсан тоглогч “Сэлэнгэ Бодонс”-т ирж тоглолоо. Үзэгч олны нүдийг хужирлалаа. Нэг талаар сайхан юм. Нөгөө талаар, ид тоглож яваа од тоглогч байсан бол яахав, гэтэл тэтгэвэртээ гарсан хөгширсөн тоглогчид тийм их мөнгө төлөх бол хайран байлаа. Энэ мөнгө бол зүгээр элс рүү хийсэн ус л байхгүй юу. Үр шимгүй, ууршаад л алга болчихлоо.
Таны хэлдгээр монгол дасгалжуулагчдадаа өгөөд, багийг маань аварга болгох гээд үүрэг өгөх хэрэгтэй байхгүй юу. Тэгвэл тэр мөнгөний үр шим Монголдоо үлдэнэ. Монгол тамирчдадаа үлдэнэ. Тэдний ур чадвар бусдаас илүү ахина, тэд аварга болно. Тэр баг хожно. Тэр клуб хожно.
Манайд ажиллаж байгаа гадаад дасгалжуулагч нарт бас бэрхшээл байна. Ази хүмүүсийг зүсээр ялгах, нэг бүрчлэн нэрийг нь тогтоож чадахгүй нийтлэг тал байна. Тэдний нийтлэг дутагдалтай тал гэвэл багийн сайн 5-6 тоглогч нар дээр л тулгуурлаж тоглох юм. Нэг багт 12-14 тоглогч бий гэж үзвэл, үлдсэн 7- 8 тоглогч сэлгээнд хий суучихаж байна. Сэлгээнд суусан тоглогч тоглох ур чадвар нь муудна, тоглолт мэдрэх чадваргүй болно. Хааяа нэг алдаг оног тоглолтонд гаргалаа, сайн тоглохгүй ш дээ. Бөмбөгөө алдана, талбайд сандарна, шидсэнээ муу оруулна. Үзэгчид муу гэж харна. Сүүлдээ, өөртэй итгэх итгэлээ алдана. Муу дасгалжуулагчид л ингэж гарааны 5-6 тоглогчдоор тувт тоглуулдаг хандлагатай байдаг. Сайн дасгалжуулагч хүн бол сэлгээний тоглогчдоо гарааны сайн тоглогчидтой эн зэрэгцүүлэх, чадахгүй бол ойртож очуулдаг. Сайн дасгалжуулагч бол улирлын турш багийн бүх тоглогчдоор тоглодог. Тэгж байж, финалд баг амжилттай тоглож чадна.
– “Хасын хүлгүүд”-ийг ялах дараагийн баг ямар баг байх бол?
– Өнөөдрийн байдлаар “Хасын хүлгүүд” 3 дахь аваргаа ч авч чадна. Тэд хамгийн сайн баг. Бүрэлдэхүүн нь жигд. Гарааны тоглогчид, сэлгээний тоглогчид бүгд оноо авах чадвартай. Манай монголчууд ярьдаг даа. Аваргыг давж аварга болдог гэж. Аварга багийг ялах баг бий болгох хэрэгтэй. Дараа жил шинэ аварга баг төрнө.
“Бишрэлт металл” баг, “Апес” баг, “Сэлэнгэ Бодонс”, “BCH Knights баг” гэсэн 4 багаас төрнө. Аль вэ гэдгийг дараа жил харцгаая.
–Хэрэв танд Дээд лигийн багуудаас манай багийг ирж дасгалжуулаач гэж санал тавьбал хүлээж авах уу?
– Хэрэв ийм санал ирвэл бодно оо, гадаад дасгалжуулагчид өгч байгаа цалин хөлс, хангамжаа өгвөл очиж дасгалжуулна. Яагаад болохгүй гэж. Гадаадад ажиллаж буй монгол дасгалжуулагч надад амбиц байна. Гадаад дасгалжуулагч нараас илүү дасгалжуулж чадна гэдгээ харуулмаар байна. Багаа аварга болгож, үзүүлмээр байна. Монгол хүн тэднээс илүү монгол тамирчдаа сайн мэднэ, мэдэрнэ. Монгол хүнийг яаж шахвал амжилтанд хүрэхийг мэднэ шүү дээ.
Ярилцсан Н.Саранчимэг
Эх сурвалж: Өдрийн сонин
