“Цавчил Хайрхан” авто сургалтын төвийн захирал Н.Сайнзаяатай автомашины насжилтын талаар ярилцлаа.
-Сүүлийн үед 11-ээс дээш жилийн насжилттай приус, акуа маркийн машин хамгийн их зам тээврийн осол гаргаж байна гэх мэдээлэл явах боллоо. Та үүнд ямар байр суурьтай байна вэ?
-Монголчуудын амьдрал элбэг хангалуун биш учраас ихэвчлэн Японы приус, акуа маркийн машин унадаг. Яагаад гэвэл бидний худалдан авах чадварт арай дөхөм байдаг юм. Гэхдээ дэлхийд япон машины стандарт чанараараа дээрээсээ хоёрдугаарт ордог. Яг үнэндээ америк, солонгос машинтай харьцуулшгүй эдэлгээтэй. Одоо Монголд приус, акуа маркийн машин олон байгаагийн шалтгаан энэ. Зарим Улсын Их хурлын гишүүд иргэдээ приус унаад зугаалаад явдаг гэж шүүмжилж байсан. Уг нь амь зууж, бензинийхээ мөнгийг олохын тулд ажил хөдөлмөр эрхэлж яваа юм. Ямар ч хүн хотын түгжрэлд машин унаад зугаалахыг хүсэхгүй. Энэ бол маш ойлгомжтой асуудал. Хоёрдугаарт, үйлдвэрээсээ гараад 10 болон түүнээс дээш жилийн насжилттай машинуудыг осол их гаргадаг, эрсдэлтэй гэж шүүмжлээд байна. Эцсийн эцэст осол, аваарыг жолооч гаргадаг юм уу, машин гаргаад байгаа юм уу. Ийм асуудлаа жаахан ялгаж сурмаар байна. Ямар ч тэнэг хүн бодсон осол гэдэг тухайн жолоочийн цэвэр хариуцлагын асуудал. Машин таныг унаад байна уу, та машиныг унаад байна уу гэдгээ ухамсартайгаар ойлгоё. Хэрвээ тухайн жолооч маш хариуцлагатай автомашинаа унаж, эдэлбэл 20 жил болсон ч урьдынх шигээ стандартаа хангаад явах бүрэн боломжтой. Жолоочийн хариуцлагагүй байдлаас болж үйлдвэрээсээ гараад хоёр жил болсон машин ч осол гаргадаг. Бүр эвдрэлтэй, стандартаа ч хангаж чадахгүй болсон тохиолдол олон бий. Энэ асуудлаа ярихгүй байж 10, эсвэл түүнээс дээш жил болсон машин эрсдэлтэй гээд ад үзээд байх юм. Ялангуяа 10-аас дээш жил болсон суудлын, ачааны машин дээр ийм асуудал ярих шаардлагагүй.
Харин наймаас дээш жилийн насжилттай буюу нийтийн тээвэр дээр энэ асуудлыг хамааруулж болно.
-Тэгвэл зам тээврийн осол ихэвчлэн ямар шалтгаанаас үүдэн гардаг вэ?
-Манай улсын замын хөдөлгөөний хууль, дүрэм үнэхээр төгс гэж хэлж болно. Жолооч тээврийн хэрэгслээ хоёр гараараа жолоодно. Утас буюу гар утастай ижил төстэй төхөөрөмж хэрэглэхээр бол заавал гарны оролцоогүйгээр чихэвчээр, эсвэл чанга яригчаар ярьж болно гэж заасан байдаг. Гэтэл үүнийг зөрчиж буй учраас л осол гарч байгаа юм. Зам тээврийн осол бол цэвэр жолоочийн хариуцлагагүй байдлаас үүдэлтэй. Ер нь бол санамсаргүй байдлаар осол гардаг. Хэн ч өнөөдөр би нэг осол гаргах нь дээ гэж бодохгүй шүү дээ. Бас хэн ч би осолд орох нь дээ гэж бодохгүй биз дээ. Тухайн жолооч нэг өдөр замын хөдөлгөөнд оролцохдоо гар утсаа оролдож болно. Бүр хоёр, гурван өдөр ч болно. Гэхдээ нэг л өдөр нь зам тээврийн осол гаргадаг. Энэ асуудал дээр шинэ хуучин жолооч гэх мэт зүйл ярьдаг. Ер нь 18-40 насны залуучууд жолооныхоо ард маш их гар утас ашигладаг нь үнэн. Яагаад гэвэл тэд сошиалд маш идэвхтэй. Харин 40-өөс дээш насныхан замын хөдөлгөөнд оролцож байхдаа харьцангуй бага утас оролддог. Ингээд хүйс, насны ялгаа, сонирхлоос хамаарч зам тээврийн ослын үндсэн шалтгаан бүрдэж байгаа юм. Түүнээс 11 жил хэрэглэсэн машинууд зам тээврийн ослын суурь шалтгаан болж байна гэдэг бол худлаа. Тухайн жолооч өөрөө хариуцлагаа зуун хувь ухамсарлаад замын хөдөлгөөнд оролцох юм бол аваар, осол гарахгүй байх бүрэн боломжтой.
-Монголчуудын амьжиргааны түвшин 10 жилээс дээш насжилттай машин унахад хүргэж байна уу?
-Монголчууд шинэ машин авч унах хэмжээний амьдралтай биш шүү дээ. Тэгвэл энэ замын түгжрэлд хэн буруутай вэ. Ерөөсөө л засаг барьж байгаа хүмүүс, хотын дарга, хотын менежмент. Иргэд авлига, хээл хахуулийн шинжтэй зүйл хийгээд түүгээрээ машин авч унаагүй. Ихэнх нь лизингийн машинууд байгаа. Яагаад лизингийн машин унаж байна вэ гэвэл амьдралд нь үнэхээр машин хэрэгтэй байгаа учраас тэр шүү дээ. Машин яг гар утас шиг хэрэглээ болчихсон техник. Шинэ машин авъя гэхээр хамгийн доод тал нь 100 сая төгрөг байна. Өнөөдөр Монголд 100 сая төгрөг бэлнээр өгөөд шинэ машин авч унах чадвартай энгийн иргэн нэг ч байхгүй. Тиймээс л иргэд 18 сая төгрөгний акуаг урьдчилгаа 20 хувийг нь өгөөд лизингээр авч байна. Энэ амьдралтай нь арай уялдаж байгаа биз дээ. Гэтэл манай дарга нар хэт агаарын зүйл ярьдаг. Тэр нь хөрсөн дээрээ буухгүй. Бүгд шинэ машин унана гэдэг. Дарга нар өөрсдөө шинэ машин унах бүрэн бололцоотой шүү дээ. Яагаад гэвэл тэдний орлого өндөр. Тэгээд шинэ машин хамгийн сайн гэж боддог. Хуучин буюу 10-аас дээш жилийн насжилттай машин эрсдэлтэй гэж иргэдийнхээ тархийг угаадаг. Энэ бол ерөөсөө цэвэр тархи угаах үйл ажиллагаа явагдаж байна. Худлаа үгийг олон дахин хэлэхээр үнэн болно гэдэг шиг. Монголд ойрын 50 жилдээ 10-аас дээш жил унасан машиныг актлах ямар ч боломж байхгүй. Яагаад гэвэл манайх үйлдвэрлэгч орон биш. Бид ойрын 100 жилдээ машин үйлдвэрлэж чадахгүй. Нөөц, боломж нь үнэхээр байхгүй.
-Зам тээврийн ослоос хэрхэн урьдчилан сэргийлэх вэ?
-Замын хөдөлгөөний хууль дүрэм гэсэн жижигхэн ном бүх машины урд талын хайрцганд байх зориулалттай. Тэр номыг улиралдаа, жилдээ ганц удаа уншдаг байхад жолооч бүр хариуцлагаа ухамсарлаж чадна. Зам тээврийн осол гаргаж байгаа жолооч ихэвчлэн ямар буруу үйлдэл хийснээ мэддэггүй. Бусад жолооч нар буруу газраар эргэхийг хараад дуурайдаг. Чи яагаад ингэж буруу эргэв гэж асуухаар бусад нь эргэж болоод байсан шүү дээ гэдэг. Өөрийнхөө хаана алдаа гаргасныг мэддэггүй. Тэгээд гэмт хэрэгт холбогддог. Нэг талдаа энэ үнэхээр харамсалтай.
Эх сурвалж: Өдрийн сонин
