Эрүүл мэндийн салбарт тулгараад байгаа асуудлын талаар иргэн Б.Бадамцэцэгтэй ярилцлаа.
-Таны хувьд хүүхдээ гадаад улсад эмчлүүлж байгаад ирсэн гэсэн. Энэ хугацаанд манай улсын эрүүл мэндийн салбарын нөхцөл байдлыг иргэн хүний нүдээр хэрхэн харав. Бас таныг юу бухимдуулж байна?
-Миний хувьд БНСУ-ын Сөүлийн их сургуулийн эмнэлэгт хүнд өвчтэй хүүхдээ эмчлүүлж байгаа жирийн нэгэн ээж байна. Би яагаад эрүүл мэндийн салбарын талаар ярьж байна вэ гэхээр Монгол Улсын эрүүл мэндийн тогтолцоо, эмчийн хариуцлагагүй үйлдэл, эмийн чанаргүй байдал, эмнэлгийн тоног төхөөрөмжийн дутагдлаас болоод манай гэр бүл гурван үеэрээ хохирсон. Миний хувьд биеэрээ мэдэрсэн гэсэн үг. 2017 оны хоёрдугаар сард миний бүдүүн гуяны булчин задраад эмнэлэгт хүргэгдэн, яаралтай хагалгаанд орсон. Тэр хагалгаанд орсноос хойш надад дутуу зөвлөгөө өгч, антибиотикийн чанаргүй байдал зэргээс болоод миний хөлөнд буглаа үүсч, хүндэрсэн. Бүр баруун гуяыг тайрах хүртэл хүндэрсэн байна гэж хэлсэн. Тухайн үед улсын эмнэлгээр хоёр жил орчим яваад, хувийн эмнэлэг рүү шилжээд, эмчлүүлсэн. Тэгээд маш чанартай эм тариа гаднаас авч хэрэглээд өнөөдөр би хөлтэйгөө үлдсэн байна. Үүгээр би юу хэлэх гээд байна вэ гэхээр эм, эмийн бүтээгдэхүүнийг даатгалын мөнгөөр өгдөг ч үнэхээр чанаргүй байдаг. Яг шударгаар хэлэхэд, ципациллин, витамин C-нээс дээшээ гардаггүй шүү дээ. Өндөр тунтай антибиотик, эм тариа авъя гэхээр эрүүл мэндийн даатгалын сангаас тэр эмнүүд дээр мөнгө төсөвлөдөггүй. Ингэж чанаргүй эмнээс болоод би өөрөө хохирсон. Тэрний дараа миний ээжийг савандаа “миом”-той гэж оношилсон. Монголын эмэгтэй хүн болгон ийм оноштой байдаг гэсэн үг эмч хүний амнаас гарахаар бид итгэхээс өөр яах юм. Ээжийн маань өвчнийг хоргүй байна, хагалгаанд ор гээд орсон. Гэтэл хортой хавдар байж таарсан. Тэр өвчнийг оношилдог аппарат нь байхгүй хэрнээ түрэмгий загнаж, хавдрыг нь задалсан. Тэгээд ээж маань гуравдугаар сарын 29-нд хагалгаанд ороод, наймдугаар сарын 29-нд өөд болсон. Тухайн үед хоргүй болохоор гадагшаа шинжилгээнд явах шаардлагагүй гэхэд нь би явуулаад өгөөч гээд хүсэлт тавьсан. Гэтэл хариу нь хортой хавдар гэж гарсан. Гэхдээ би нэг зүйл дээр маш их гонсойсон. Яг цагаа тулахаар хүн нүүрээ л хамгаалдаг юм билээ. Бид хийх ёстой хагалгаагаа хийсэн гэж эмч нар хэлсэн. Хүмүүс чинь хүнээ аврахын тулд л эмчид, эмнэлэгт ханддаг биз дээ. Энэ жишээнээс эмч нарын хариуцлагагүй үйлдэл, тоног төхөөрөмжийн чанаргүй байдлыг харж болно.
Би ээжийгээ хагалгаанд орохоос өмнө жирэмсэлсэн байсан. Яг л стандартаар нь өрхийн эмнэлэгтээ очиж хяналтдаа ороод, шинжилгээ өгөөд хүүхдээ тээж байсан. Гэтэл юунаас болсон нь мэдэгдэхгүй хүүхэд маань шалтгаангүйгээр тархины асуудалтай болсон. Гэтэл эх нялхсын нэг эмч надад “эхийн хэвлийд байхад нь гажигтай байхыг нь тодорхойлж чаддаг тийм аппарат манайд байхгүй” гэж хэлсэн. Тухайн үед би найман сартай байсан. Тэгээд Солонгос руу яваад, шинжилгээ өгөхөд манай хүүхэд гадны нөлөөнөөс болж хоёрдогч шалтгаанаар тархи нь үхжиж эхэлсэн байсан. Дутуу төрсөн хүүхэд уушгины асуудалтай төрдөг юм байна. Гэтэл би Монголд үнэтэй уушгины тариаг хүртэл хийлгэсэн байдаг. Дусланд чинь хийчихлээ гээд л сувилагч нь ороод ирдэг байсан юм. Дээрээс нь тэр тариагаа дандаа гаднаас худалдаж авдаг, эмнэлэг дотор байдаггүй. Тэрийг олоод хийлгэлээ ч уушгины дутагдалтай ураг төрж байна. Хүчилтөрөгчийн дутмагшлаас болоод хүүхдийн минь тархийг үхүүлсэн байсан. Өнөөдөр бид XXI зуунд амьдарч байна. Гэтэл ийм байгаа нь Монгол Улсын эрүүл мэндийн салбар эмгэнэл зарласан гэсэн үг.
-Манайд бусад улсаас маш олон төрлийн эм орж ирдэг. Гэвч чанарын асуудал нь ямар байдаг юм бол?
-Би Солонгосоос ирээд 14 хонож байна. Яг одоогийн байдлаар улс төрийн асуудлаас болоод бүх юм зогссон. Эрүүл мэндийн сайд нь хүртэл би солигдож магадгүй, наад асуудлаа хуулиар шийдүүлээд эмчээ яллаач гэсэн. Дээрээс нь тендерийн хуулиар орж ирдэг эм, эмийн бүтээгдэхүүн дандаа чанаргүй байдаг. Ер нь тендерийн хууль үнэндээ утгагүй. Хямд үнээр энэ улсаас чанартай эм оруулж ир гэдэг. Гэтэл тендерт шалгарсан компани нь хямд үнээр, хамгийн мууг нь худалдаад авчихдаг. Ер нь бид наймаачин сэтгэлгээнээсээ гарах ёстой. Дандаа нэгнээ шулж амьдраад байна. Эрүүл мэндийн салбар бол арай дэндүү байна, сайжруулах ёстой. Тэгээд чанартай эсэх нь мэдэгдэхгүй баахан эм оруулж ирээд, нөгөөх нь хавдраа дэмжээд байгаа нь ч мэдэгдэхгүй байна. Яагаад өнөөдөр 3000 километрийн цаана Солонгост очихоор хүний хүүхэд амьдраад, энд үхээд байгаа шалтгааныг олох ёстой. Түүнээс бүгдээрээ хандив гуйгаад эмчлүүлэх гээд байгаадаа гол нь биш. Эрүүл мэндийн салбар босоо удирдлагатай, сайдтай, хэрэгжүүлэгч агентлагуудтай байж энэ асуудлуудаа шийдэх хэрэгтэй. Одоо би ажлаа өгөх гэж байгаа, надад хамаагүй гэдэг хоноцын сэтгэлтэй байж болохгүй.
-Хүүхдийнхээ эм тариаг гаднаас авдаг уу. Шаардлагатай эмүүд нь манайд байна уу?
-Манайх хүүхдээ Солонгост эмчлүүлдэг болохоор бүх эм тариагаа тэндээс авдаг. Ямар нэгэн даатгалаар авдаггүй. Манай хүүхэд таван төрлийн эм уудаг. Тэрний хоёр нь Монголд бүр байдаггүй, орж ирдэггүй юм билээ. Гурав нь байдаг. Гэхдээ зүгээр л худалдах, худалдан авах замаар явдаг. Харин Сөүлийн эмнэлэгт тэгдэггүй. Мөнгөө төлөөд, Id дугаараараа эмнэлгийнх нь эмийн сангаас авдаг. Тэгэхдээ 1мг-аар нь буюу нэг удаа хэрэглэх хэмжээгээр нь зардаг. Манайд бол энийг тэд хувааж уугаарай гээд өгчихдөг. Хүүхдүүдийн тархинд уудаг эмнүүд бол маш мэдрэг эмнүүд байдаг болохоор ингэдэг байх. Хүүхэд маань одоогоор аавтайгаа хамт байгаа. Эм тарианы мөнгө гээд өдөр болгон 280 мянган вонн буюу монгол мөнгөөр 700 мянган төгрөгөөр хоёр жил зургаан сар эмчлүүлж байна.
-Эм тариа тасардаг гэдэг зүйл байнга яригддаг. Үүнээс болоод бид хэзээ ч хайртай хүнээ алдаж магадгүй. Энэ тал дээр та юу хэлмээр байна?
-Хамгийн наад захын жишээ гэвэл эмийн сан руу ороод дотоод шүүрлийн эм тариа авах гэхээр байхгүй, тасарчихсан гэдэг. Би саяхан дүүргийн эм олголтоос аавынхаа сахарын эм, тариаг авах гэсэн чинь тасарчихсан байсан. Бас манайд эм, тариа хадгалах стандарт гэж байхгүй. Шууд л гаргаад өгчихдөг. Тусгай температрут хадгалахгүй бол үйлчилгээ нь хүртэл муу байна шүү дээ. Энэ мэт жижиг юмаа ерөөсөө олж харахгүй байна. Гэхдээ өвчин өөрөө биднийг зүгээр байхад ирээд наалддаггүй. Монголчууд өөрсдөө соён гэгээрэх ёстой л доо. Өнөөдөр хэн нэгэн сахарын асуудалтай, цус шингэлэх асуудалтай байлаа гээд шаардлагатай эмээ авах гэхээр нөгөө эмүүд нь байхгүй, эсвэл үнэтэй. Үнэтэй эмийг хэн авах юм бэ.
Би хэдэн жил хүний нутагт ажилласаар эх орондоо ирээд эмнэлэгт үзүүлэх гэхээр оочер нь хоёр, гурван сарын дараа байна. Ер нь бид өнөөдөр хэзээ ч хайртай хүнээ алдахад бэлэн байна. Нэг л их жагссан, сандал суудал, эрх мэдэл ярьсан хүмүүс. Өмнө жилүүдэд байсан л асуудал шүү дээ. Гол нь яагаад тэр хүмүүс нь хэлээд байхад үг авдаггүй юм гэдэг л хэцүү байна. Эрүүл аюулгүй орчинд амьдруулна гээд ЭМЯ, Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллын яам, Гадаад хэргийн яам байгаа биз дээ. Ямар ч бодлого алга. Эрүүл монгол хүнээс эрүүл хүн л төрнө. Үүнийг салбарынхан хариуцах ёстой. Яагаад ийм их өвчлөл байна вэ гэдгийг тогтоогоод тэрэн дээрээ л ажиллахад болно. Чанартай эм тариа оруулж ирээд, тоног төхөөрөмж суурилуулаад, эмч нараа соён гэгээрүүл л дээ, эрүүл мэндийн салбарынхаан. Бид өнөөдөр 36 хувийн татвар төлж байгаа хэрнээ буцаагаад авдаг үйлчилгээ нь алга. Хүмүүсийг бүр амьдралаас залхаагаад байна шүү дээ.
Г.БАЛГАРМАА
Эх сурвалж: Өдрийн сонин
