Өнгөрсөн баасан гаригаас эхлэн төв талбай дээр жагсаал эхэллээ. Арван өдөр үргэлжилнэ гэв. Эхлээд “Засгийн газар огцор” гэсэн уриатай байсан. Харин өчигдрөөс “УИХ огцор” гэдэг уриа руу шилжив бололтой. Утаа, түгжрэлээс болж жагсаал цуглаан эхэллээ гэж эрх баригчид бодоогүй байлгүй дээ. Яг тэр өдөр нь Улаанбаатарын утааг арилгах Шуурхай штабын өргөтгөсөн хурлыг хийж, нийгэмд цацаж байх юм. Миний харж байгаагаар бол иргэд, олон нийт наад Татварын чинь дарамт, огцом нэмэлтүүд, олж байгаа орлого, авч байгаа цалингийнх нь бараг талыг нь авчихаж байгааг л эсэргүүцэж жагсаж байна шүү дээ. Наад татваруудаа л больчихооч дээ.
Тэр дотроо машин, тээврийн хэрэгслийн татварууд огцом нэмснийг иргэдийн ихэнх нь эсэргүүцэж жагсаж, цуглах тэмцлийн хэлбэрт орлоо. Дундаж давхаргынхан гэж нэрлэгдэх хүмүүс, түүнээс доош амьдралтай нийт ард түмэн чинь бүгд приус гэдэг машин хэрэглэж байгаа. Түүнийх нь татвар моторын багтаамж, үйлдвэрлэгдсэн оноосоо хамааран доод тал нь 144 000 төгрөг боллоо. Түүнээс дээш 752,400 төгрөгийн татвар төлөх иргэд олон байна. Наад татвар чинь ард түмнийг жинхэнэ туйлдуулах нь. Тэдний амь амьдрал, орон гэр рүү нь шууд мөнгө нэхэж орлоо доо. Мэдээж шийдвэр гаргагчдын хувьд энэ их мөнгө биш. Үлэмж цөөнх болох хээнцэр иргэдийн хувьд харин инээдмийн мөнгө байх. Үлэмж бага гэдэг нь нийт иргэдийн 0.03 хувийг хэлж байна.
Татвар нэмсэн зорилго нь түгжрэлийг бууруулахад оршиж байгаа хэмээн Нийслэлийн удирдлагууд мэдэгдэж байна. Тэгвэл түгжрэлээсээ хол давсан хор хохирлыг ард түмэнд хүргэж байна. Тэднийг баллаж орхих нь. Ерөөсөө татварууд шаталсан байдлаар хоног хоногоор нэмэгдэж байна. Яг зэрэгцээд бүх юмны үнэ цаг цагаар өсч байна. Инфляци нэг оронтой тоонд байна гэж албан эх сурвалж мэдээлж байгааг “Битгий хуц” гэж хэлмээр байна. Жагсаалд оролцож байгаа нэг иргэн “Өглөө босохдоо одоо юу нэмэгдчихсэн бол гэж айж сэрдэг боллоо” гэж ярьж байгаа нь амьдралын бодит үнэн.
Ерөөсөө амьдралын жинхэнэ үнэнийг гудамжинд жагсаж байгаа иргэд л хэлж байна. Тухайлбал, жагсаалд оролцогч нэгэн иргэн “Бид чинь мах, гурил, приус гурвын хүчинд л амьдарч байна шүү дээ” гэж ярьсан нь юутай үнэн үг вэ. Үүнийг эрх баригчид, шийдвэр гаргагчид хэрхэн хүлээж авч байгаа бол. Мах, гурил хоёроо иргэд нэг юм аргалаад байх шиг байна. Хүүхдийн мөнгө, хүнсний талон, хөгшдийн асаргааны мөнгө… гээд халамжууд нэмэр болдог биз. Гол нь приусээрээ нааш цааш хөдөлж хэдэн төгрөг олоод байсныг нь татвараар түгжээд авлаа. Ингээд л иргэд жагсаж, цуглаж эхэллээ. Үнэндээ ард түмэн утаандаа харх шиг дасч, түгжрээндээ утсан дотроо орчихдог болсон. Энэ хувь заяатайгаа эвлэрсэн, өрөвдөлтэй хүмүүс болчихлоо. Харин приус дээр бол тэгж чадахгүй. Яагаад гэвэл өөрийг нь тэжээж байгаа ганц орлого нь учраас. “Захын нэг муу барилгын туслах ажилтнууд приусыг хэд хэдээр нь сэлгэж унадаг боллоо. Үүнийг хязгаарлахгүй бол дэндлээ” гэж хотын хурган дарга ярихыг сонсов. Тэр барилгачин залуу приус20 унаж болохгүй юу.
Аргаа барсан иргэд “Наад машины татвараа ядаж 50-60 хувь нэмж болно. Гэтэл яагаад хэдэн зуу дахин нэмж байгаа юм бэ” хэмээн гудамжинд орилж байх юм. Яг үүндээ хүрвэл Монголоос өөр газарт 50-60 хувийн татварын өсөлт чинь өөрөө гэмт хэрэг, хууль бус шийдвэр, хүний эрхийг ноцтойгоор зөрчсөн үйлдэл болно. Гэтэл манайд тоож байгаа ч юм алга. Яг үнэндээ Нийслэлийн баян дарга нар нийслэлийн ядуу иргэдээ элэг барьж, дээрэлхэж байна л даа. Ард түмнийг ядуу байлгаж ноёлон удирдахын сонгодог жишээ Монголд хэдийнэ хэрэгжээд эхэлж. Явж явж эцэстээ гинжнээс өөр алдах юмгүй болсон ард түмэн л нулимст тэмцлийг өрнүүлдэг нь дэлхийн практик шүү дээ. Энэ рүү ард түмнээ явуулаад байгаа юм биш биз. Дэлхийд гарсан бүх хувьсгалыг үгээгүй ядуучууд хийсэн. Гинжнээс өөр алдах юмгүй пролетариуд гэж сонссон биз дээ.
Өнөөдөр Монголын ард түмнийг юу ч үгүй хоослох шийдвэр татваруудаар дамжин хэрэгжиж байна. Аж ахуй эрхлэх нь бүү хэл амиа авч явахад түвэгтэй болох нь. Ам руугаа халбагадах хоолгүй болох цаг үе рүү явж байна. Ард түмэн чинь дарга нар та нартай адилхан амьд хүмүүс. Оюун ухаант хүмүүс. Ингээд дээрэлхүүлж, дарлуулаад явцгаана гэж байхгүй. Нэг л өдөр сэтгэл зүрхээрээ босоцгооно. Тэр үед гал усны аюулаас хэдэн мянга дахин аюултай үйл явдал өрнөж мэднэ.
Ийм нөхцөлийн эхлэл тавигдаж байгааг хоёр жишээгээр хэлье. Өнөөдөр Монголын төр засаг хоёр аргаар мөнгө олж байна. Нэгдүгээрт, газар ухаж мөнгө олж байна. Хоёрдугаарт, иргэдийн халаас ухаж татвар нэрээр мөнгө олж байна. Газар ухаж олсон мөнгө нь өнгөрсөн жилүүдэд юу болж хувирсныг бид мэднэ. Өнөөдөр үүнийг цэгцлэх гэж л дажин болж байгаа. Хэрэвзээ Катар улс шиг газрын хөрсөн дэх нефтиэ зөв, шударга зарцуулсан бол монголчууд бид өнөөдөр ямар ч татвар төлөхгүй амьдарч ч болно. Яагаад гэж үү, яагаад гэвэл “Төр буй дор татвар буй” гэдэг сургаал үг чинь байгалийн баялагаа зөв ашиглаж, хөгжиж цэцэглэсэн орнуудад огт байдаггүй юм. Нефтиэ хөгжил болгож, ард түмнээ баяжуулж чадсан Катар, Арабын Нэгдсэн Эмират… зэрэг орнууд иргэдээсээ нэг ч төгрөгийн татвар авдаггүй ч хүмүүс мэднэ. Тэгвэл Монгол Улсад нефтиэс нь хол давсан ашиг орлого авчрах байгалийн баялагууд байна. Газрын хий, газрын ховор элементүүд, алт, зэс, цайр… бүгд өдөр ирэх тусам дэлхийн зах зээлд үнэ цэнэтэй болж байна. Гэтэл бидний байж байгаа царайг хар. Бодлого тодорхойлогчид, шийдвэр гаргагчид нь үүнд л төвлөрч мөнгө олох ёстой байтал иргэдийнхээ халаасыг татвар нэрээр тэмтэрч, хоолноос нь хороож байна.
Тэгэхээр дарга нараа, шийдвэр гаргагчид аа, иргэдийнхээ халаасыг ухаж мөнгө олохоо больчих. Тэгвэл наад ард түмэн чинь жагсаж цуглахгүй. Та нар мөнгөө өөр зүйлээс ол. Газар ухаж ол. Ухсан баялаг дээрээ ухаалаг ажилла. Монгол Улсад юу байна байгалийн баялаг л байна шүү дээ. Иргэдийн халаасыг энэ мэтээр ухаад байвал эргээд та нарын гэрийг ухахад хүрнэ шүү. Ард түмэн мах, гурил, приус гурваар амьдарч байгаа нь бодит үнэн. Гэтэл приусынх нь татварыг арав дахин нэмэхээр жагсалгүй яахав дээ…
Б.Нямаа
Эх сурвалж: Өдрийн сонин