Хоосон буу тавьж, цаасан сэлэм эргүүлж гүйх мөртлөө өөрийнхөө намынхны толгойг илж, бусад улс төрийн хүчнүүдээс буруутан олдгоороо алдартай Х.Нямбаатар хотын дарга болоод ганц “хүн шиг” үг дуугарсан. Тэр нь “С.Амарсайханыг нийслэлийн Засаг дарга байх үед шар автобус, Д.Сумъяабазарыг Засаг дарга байх үед улаан, ногоон автобусыг худалдаж авсан. Үе үеийн Засаг дарга нар автобусыг шууд гэрээгээр авдаг байсан. Тиймээс нийслэлийн өмнөх Засаг дарга нарыг шалгуулах хэрэгтэй. Улсын төсвийг үрэн таран хийсэн хүмүүсээс хохирлыг нэхэмжлэх ёстой" гэсэн мэдэгдэл байв.
Үнэхээр МАН-аас томилогдсон нийслэлийн Засаг дарга нар нийслэлийн төсөвт хэрхэн “хүрз барьсан хужаа” мэт хандсаныг улаан, ногоон автобусны худалдан авалтаас бид харсан. Улаан автобусны 8.9 тэрбумын цавчаа 2022 онд нийслэлийн хөрөнгөөс 224 ширхэг их багтаамжийн автобусыг тус бүрийг нь 640 мянган юань буюу ойролцоогоор 300 орчим сая төгрөгөөр худалдаж авчээ. Анх гэрээ байгуулахдаа 2023 оны зургадугаар сараас 2024 оны 12 дугаар сарын хүртэл нийлүүлэхээр тохирсон ч 2023 оны гуравдугаар сар гэхэд 224 автобусыг аль хэдийн авчихсан байв. Ийнхүү гэрлийн хурдаар амжуулсан худалтан авалтын ар руу өнгийвөл тэр чигээрээ “но”. Гэрээнд заасан техникийн тодорхойлолтод хөдөлгүүрийг 9000сс байхаар тусгасан ч улаан автобус 8400 сс хүчин чадалтай. Хурдны хайрцаг нь автомат биш механик, салхины шил 3 хэсэг бүхий ойролцоогоор 6 мм зузаан, аюулгүй наамал байна гэж заасан ч нүүрний шил, хажуугийн ком шил нь салдаггүй, дагалдах хэрэгслүүд дутуу гэх зэрэг зөрчил илэрсэн.
Өөрөөр хэлбэл, МАНайхан техникийн тодорхойлолтдоо нийцэхгүй автобусыг хүлээж авсан хэрэг.
Хамгийн ноцтой нь, 224 ширхэг улаан өнгийн автобусны нэг бүрийн үнэ дээр 39.7 сая төгрөг нэмж, нийслэл энэ худалдан авалтад нийт 8.9 тэрбум төгрөг илүү төлснийг аудитын дүгнэлтээр нотолсон. Тодруулбал, нийслэл дэх Төрийн аудитын газрын дүгнэлтэд улаан автобусыг нэг бүрийг нь 305 сая төгрөгөөр авсныг дурдсан бол тухайн автобусыг худалдан авсан гэрээнд 265.3 сая төгрөг гэж заасан байдаг. Энэ хоёрын дундах зөрүү нь болох 8.9 тэрбум төгрөг МАНай даргын халаас руу орсон байх магадлал тун өндөр юм. Булхайг нь илчилсэн аудитын тайланг МАНай дарга нар цахим хуудастаа нийтлэхгүй нуучихсан байсныг яана. Улаан автобусыг аудитын дүгнэлтэд бичсэнчлэн 305 саяар авсан уу, эсвэл гэрээнд зааснаар 265.3 сая төгрөгөөр авсан уу гэдэг асуудал үүссэнээр энэ хэрэг илэрч, хууль шүүхийн байгууллагад шалгагдаж буй сураг гарсан. Түүнээс хойш энэ хэргийн талаар сайн, муу ямар нэг мэдээлэлгүй өнөөдрийг хүрснийг бодоход мартагнуулж, замхруулах шатандаа яваа биз.
Улаан автобусны худалдан авалтаас 8.9 тэрбумыг зувчуулсан хэрэгт нэр холбогдсон дарга нараас хэн ч хариуцлага хүлээгээгүй л байна.
Амташсан дарга нарын хэтэрсэн шуналын гэрч ногоон автобус
Улаан автобусыг зах зээлийн үнээс өндөр үнээр нийслэлд “шахаж” 8.9 тэрбумын цавчаа хийсэн МАНай дарга нар үүндээ амтшин, шуналаа дийлэхээ больж, хуучин автобусанд капитал засвар хийж, шинэ автобусны үнээр нийлүүлэх луйврыг зохион байгуулсан байдаг.
Ногоон автобусны “цавчаа” нь төрийн нэр барьсан хулгайчид МАН-ын үед хэрхэн цагаандаа гарсныг тодоор харуулсан юм.
Кассетны хөгжимтэй, бараг бүх зүйл нь механик ажиллагаатай ногоон автобусыг 1990-ээд оны эд гэж шинжээчид хэлсэн. 1990-ээд оны хуучин автобусны сэгийг будаж сэргээгээд шинэ автобусны үнээр төрд шахах санаа МАНай дарга нарт төрөөд зогсохгүй үүнийгээ огтхон ч эргэлзэхгүйгээр ажил хэрэг болгосон байгаа юм. “Маde in MAN” ногоон автобусууд улсын хилээр орж ирээд, шалгаж хүлээж авах үүрэгтэй төрийн албан хаагчид нь хүлээж аваад, үйлчилгээнд гаргачихсан байсан гээд л бодчих. Өөрийнх нь шууд удирдлагад ажилладаг хүмүүс ийм улайм цайм хулгай луйврыг өчүүхэн ч айж эмээх зүйлгүйгээр хийж байхад авлигатай цогтой тэмцэгч Л.Оюун-Эрдэнэ хаана, юу хийж явав аа. Сүүлийн хоёр бүрэн эрхийнхээ хугацаанд албан тушаалтнуудын хулгай, авлигатай тэмцэж буйгаа зогсоо зайгүй гайхуулж яваа Ерөнхий сайд болон түүний удирдлагад ажилладаг хууль, хяналтын байгууллагууд ийм улаан цагаандаа гарсан хулгайг мэдээгүй гэж үү.
Улаан, ногоон автобусны худалдан авалттай холбоотой хулгай луйврыг олон нийт, хэвлэл мэдээллийн байгууллага илчилж гаргасны дагуу уг хэрэгт нэр холбогдсон хүмүүсийг хууль хяналтын байгууллага шалгаж буй. Гэхдээ хэрэг шударгаар шийдэгдэхгүй нь нэгэнт тодорхой болов. Дарга нарын нэр холбогдсон олон хэргийн адил энэ хэрэг “Шалгагдаж байна, шүүх хурал хойшилсон” гэх мэтээр цаг хожсоор сонгуультай золголоо. Энэ бол МАН-ын дарга нар намын нөхдөө шийтгэхийг хүсэхгүй, яаж ийж аргалж байгаад сонгууль өнгөрөөхийг бодож буйн илрэл юм.
Эрх баригчдад таалагдахгүй мэдээлэл цацсан иргэдийг тэр дор нь шоронд хорьчихдог мөртлөө ийм улайм цайм хулгай хийсэн улс төрчдөдөө ямар ч хариуцлага тооцохгүй арга саам хийсээр байгаа нь МАНай дарга нарын хэр шударгыг харуулж буй юм. Энэ хэрэг сонгуулийн дараа хэрэгсэхгүй болно, их л сайндаа хурган дарга нарын хэн нэг нь хэдэн төгрөгөөр торгуулиад өнгөрнө гэдэгт мөрийцсөн ч алдахгүй биз.
