![](http://hardnews.mn/wp-content/uploads/2024/05/313698c693f15053c037917a742591e8.jpg)
УИХ-ын гишүүн Д.Цогтбаатар, Г.Занданшатар, Д.Тогтохсүрэн, Н.Учрал нарын энэ сарын 17-нд өргөн барьсан Монгол Улсын шүүхийн тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төслийг чуулганы хуралдаанаар хэлэлцэж, гишүүдийнх олонх нь дэмжсэнээр анхны хэлэлцүүлэгт шилжүүлэв.
Тус хуулийн төсөлд төрийн нууц болон өсвөр насны хүүхэдтэй холбоотой хэргүүдийг хаалттай, бусад хэргийн шүүх хурлыг нээлттэй явуулахаар тусгасан байна.
УИХ-ын гишүүн Д.Ганбат: Олон нийтийн сүлжээ хөгжсөн, мэдээллийг хэн дуртай нь тавьдаг. Хүмүүсийн сэтгэл санааг эргүүлдэг, шүүгдэгчийг яллах тал руу оруулахад нөлөөлөх үү.
Шүүхийн хараат бус байх, шүүгчид нөлөөлөхгүй байх, шийдвэр хуулийн дагуу гарахыг нэг тал руу туйлшруулж, олон нийтийн үзэмжээр шүүгч рүү шахалт үзүүлсэн зүйл болох юм биш үү.
УИХ-ын гишүүн Д.Цогтбаатар: Шүүх нээлттэй гэх тунхаг зарчимтай боловч амьдрал дээрээ хаалттай байна. Шүүх дээр бодитойгоор ямар материал хэлэлцэгдэж, нотлох баримт нь юу байгааг олон түмэн мэдэхгүй. Хэрэв шүүх хуралдаан хаалттай явбал шүүгч олон нийтэд нийцүүлж шийдвэр гаргахгүй бол болохгүй боллоо гээд нотлох баримтын материалуудаа тайлбарлаж чадахгүй.
Амьдрал дээр хэрэгжихээр процессын хуулиар хаачихдаг. Ингэхдээ жижигхэн албан тушаалтан хаа нэгтээ нууц гэдэг тамга дарсны дараа шүүхийн бүх процесс дээр хаалттай болж байгаа.
АНУ-д шүүхийн суваг байдаг бөгөөд ил тод нээлттэй явдаг. Энэ зарчмаар бид нээлттэй явуулахыг зорьж байгаа. Дээд шүүх энэ саналыг хамгийн түрүүнд гаргасан.
УИХ-ын гишүүн Б.Баттөмөр: Шүүгчдийн боловсролын асуудал байна. Монгол Улс 80, 90 гаруй дээд сургуультай. Үүнийг төгссөн янз бүрийн хүмүүс шүүгч болж, алдаатай шийдвэр гаргаж, нөлөөлөлд автдаг.
Түүнийг дээд шатны шүүхүүд залруулаад явдаг юм шиг. Энэ ингээд яваад байх ёстой юу. Нөлөөллөөс ангид байлгах чиглэлд юу хийхээр төлөвлөсөн бэ. Шүүхийн шийдвэрийн платформыг иргэдэд нээлттэй үздэг болгоход юу бодож байгаа вэ.
УИХ-ын гишүүн Д.Цогтбаатар: Дэлхий дахинд шүүх нээлттэй байдаг. Манай улсад албан байгууллагууд өөрсдийн үзэмжээр тодорхой асуудлаа нууцлах боломжтой тогтолцоотой. Үүнээс болж шүүх нээлттэй хуралдах боломж хязгаарлагдсан.
Нүүрсний хэрэг гэдгийг улс орон даяар мэдэж байхад шүүх хуралдаан хаалттай хуралддаг. Энэ нь иргэдийн хардалтыг төрүүлж байна. Тэгэхээр иймэрхүү асуудлыг давтуулахгүй байхын тулд нээлттэй хийх зарчим руу шилжүүлж байна.
Шүүгчийн боловсролын асуудал зөв. Гэхдээ энэ хуулийн хүрээнд яригдаагүй. Шүүгчийн туслахуудын асуудал орж ирсэн.
Шүүх олон платформ хэрэглэж байгаа. Тэд нь хоорондоо харилцан уялдахгүй сул тал бий. Хуулийн төсөл батлагдсанаар шүүх дижитал болж бүх хэлэлцэгдэж, яригдсан асуудал видео, цахим байх боломжийг нээж өгөх талаар яригдаж байгаа.
Засгийн газар мөнгө сайн тавьж өгөөрэй. Ингэхгүй бол авлигачид мөнгөөрөө үүнийг нуух боломжтой. Авлигачдын мөнгөнд Монголын төр дийлдэж болохгүй гэсэн асуудлыг байнгын хороонд тавьсан.
ЦХХХ-ны сайд Н.Учрал: Өнгөрсөн хугацаанд төрийн мэдээлэл солилцооны ХУР системээр шүүхийн цахим лавлагааны 18-ыг мэдээлэл солилцдог болгосон. Гэвч амьдрал дээр шүүх хурлыг нээлттэй явуулах буюу шууд дамжуулахыг зөвшөөрсөн эрх зүйн зохицуулалт байхгүй.
Шүүх хуралдааны товыг цахимаар хойшлуулах боломж эрх зүйн хүрээнд байхгүй. Нэхэмжлэхийг ч гэсэн цахимаар гаргачихмаар байна. Энэ хуулийн хүрээнд шүүх хурлыг цахимаар явуулах, товыг хойшлуулах, өргөдөл гомдол авахыг нээж өгнө.
Үүний дараа Засгийн газраас сонгуулийн дараа төсвийн тодотгол хийвэл төсөв мөнгө тавьж өгнө. Цахимжилт эцсийн үр дүнд шүүх дээр ирээд гацаж байна.
ХЗДХ-ийн сайд Б.Энхбаяр: Гол үзэл санаа бол төрийн нууцаас бусад асуудлын шүүх хурлыг нээлттэй хийдэг байя. Яг өсвөр насны хүүхэдтэй холбоотой хохирогчтой хэргүүдийг хүсэлтээр хаалттай хийж болно.
Авлига албан тушаалын гэмт хэргийн шүүх хурлыг хаалттай хийхгүй. Шүүхийн тухай хуулийг 2021 онд батлах үеэр манай шүүхийн лобби хүчтэй байсан юм байна.
Тэр үед хасагдаад гурван жил болсон зүйлийг шүүхийнхэн маань оруулж ирэх гээд нэг, хоёр юм шургуулчихсан байна. Тухайлбал шүүгчдийг зэрэг дэвтэй болгох асуудал. Шүүх гэдэг шүүгчээсээ хараат бус байх ёстой.
Шүүхийн сургалт судалгаа мэдээллийн академи гэдэг зүйл оруулж ирлээ. 2021 онд Дээд шүүхийн дэргэд сургалт мэдээллийн хүрээлэн байгуулсан, судлаач туслахуудыг гаргаж өгсөн.
Үүнийг хуульчийн лицензтэй нь холбоод заавал хамрагдах болгож, үүнд суухгүй бол хуульчийн лиценз нь хүчингүй болчих юм шиг. Академи нь Дээд шүүхийн ерөнхий шүүгчийн дэргэд байна.
Би шуудхан хэлэхэд ингэж хардахаар байна. Ерөнхий шүүгч хүрээлэнгээрээ дамжуулаад бусад шүүгчээ сурах ёстой юмаа сураагүй гээд лицензийг хүчингүй болгох замаар шүүгчдээ нөлөөлнө. Дахиад хонгил угсрагдах ийм юм орж ирлээ гэж би хардаж байна