УИХ-ын Эдийн засгийн байнгын хорооны 2022 оны 5 дугаар сарын 31-ний өдрийн хуралдаанаар Хөрөнгийн үнэлгээний тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгын төсөл болон хамт өргөн мэдүүлсэн хуулийн төслүүдийн анхны хэлэлцүүлгийг хийв.
Хуулийн төслүүдийг хэлэлцүүлэгт бэлтгэх үүрэг бүхий ажлын хэсгийн ахлагч Х.Булгантуяа танилцуулга хийлээ.
Эдийн засгийн байнгын хорооны 2021 оны 01 дүгээр сарын 26-ны өдрийн 06 дугаар тогтоолоор Хөрөнгийн үнэлгээний тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгын төсөл болон хамт өргөн мэдүүлсэн хуулийн төслүүдийг хэлэлцүүлэгт бэлтгэх үүрэг бүхий ажлын хэсгийг УИХ-ын гишүүн Х.Булгантуяагаар ахлуулан байгуулсан юм.
Ажлын хэсэг хуулийн төсөл болон хамт өргөн мэдүүлсэн хуулийн төслүүдийг Хууль тогтоомжийн тухай хуулийн нийтлэг шаардлагад нийцүүлэн төслийн агуулга, зарчмыг алдагдуулахгүйгээр үг хэллэгийг жигдэлж, хэлэлцүүлгийн үеэр УИХ-ын гишүүд болон холбогдох яам, байгууллагаас ирүүлсэн саналыг төсөлд тусгасан гэлээ.
Ажлын хэсэг гурван удаа хуралдаж, хуралдаанаар хуулийн төслийн талаарх зарчмын зөрүүтэй 44 саналын томьёолол, 3 багц найруулгын санал, хамт өргөн мэдүүлсэн хуулийн төслүүдийн талаарх 10 саналын томьёоллыг хэлэлцэн санал хураалт явуулж, хуралдаанд оролцсон гишүүдийн олонх нь дэмжсэн байна.
Ажлын хэсэг Хөрөнгийн үнэлгээний тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгын төсөлд дараах зохицуулалтыг нэмж тусгасан байна.Үүнд:
-Төслийн зарим нэр томьёог Үнэлгээний олон улсын стандартын хорооноос баталсан стандартад нийцүүлэн шинэчлэн боловруулж, хөрөнгийн үнэлгээний хуулийн этгээд гэж тусгай зөвшөөрөл авсан компани байхаар;
-Нийтийн эрх ашгийг хөндсөн хөрөнгөд үнэлгээ хийхдээ үнэлгээний олон улсын болон үндэсний стандарт, баталсан журам, аргачлалын дагуу үнэлгээний хуулийн этгээдээр гүйцэтгүүлэх;
-Хөрөнгийн үнэлгээний тайлан үндэслэлгүй хийгдсэн нь мэргэжлийн байгууллагын дүгнэлтээр тогтоогдсон тохиолдолд үйлчлүүлэгч өөрт учирсан хохирлыг нэхэмжлэх;
-Захиалагч, гуравдагч этгээд хөрөнгийн үнэлгээний тайлантай танилцах, тайлбар, мэдээлэл авах, мэргэжлийн байгууллагад гомдол гаргах;
-Үнэлгээчин мэргэжлийн хариуцлагын даатгалд даатгуулах бөгөөд үйлчлүүлэгч, захиалагч, гуравдагч этгээдээс хөрөнгийн үнэлгээ хийх гэрээнд заасан төлбөрөөс гадна бэлэг, хандив авахыг хориглох;
-Үнэлгээчин нь үйлчлүүлэгч, захиалагч болон түүний эрх бүхий албан тушаалтан, нөлөө бүхий бүхий хувьцаа эзэмшигчтэй, эсхүл үйлчлүүлэгчийн санхүүгийн тайланд аудит хийсэн этгээдтэй ойрын төрөл садан биш байх;
-Мэргэжлийн байгууллага шалгалтад тэнцсэн иргэнд үнэлгээчний эрхийг гурван жилийн хугацаатай олгож, гурван жилээр сунгах бөгөөд эрхийг сунгаснаас хойш хуульд заасан үүргээ биелүүлсэн тохиолдолд үнэлгээчний эрхийг хугацаагүй олгоно.
-Зөвшөөрөл хүсэгч энэ хуульд заасан нөхцөл, шаардлагыг хангасан тохиолдолд холбогдох баримт бичгийг эрх бүхий этгээдэд хүргүүлж, санхүү, төсвийн асуудал эрхэлсэн Засгийн газрын гишүүний шийдвэрээр үнэлгээний үйл ажиллагаа эрхлэх тусгай зөвшөөрлийг таван жилийн хугацаатай олгох;
-Зөвшөөрлийг хүсэгчийн бүрдүүлэх баримт бичигт “мэдээллийн технологи, аюулгүй байдлын дотоод журам”, үнэлгээний тусгай зөвшөөрлийг сунгахдаа “үнэлгээнд чанарын хяналт шалгалт хийсэн дүгнэлт”-ийг хавсаргахаар нэмж тусгалаа.
-Мэргэжлийн байгууллага нь үнэлгээчин, үнэлгээний хуулийн этгээдийн гишүүнчлэлтэй, мэргэжлийн ёс зүй, хараат бус байдлыг хангах, үнэлгээчинд мэргэжил, арга зүйн дэмжлэг үзүүлэх зорилго бүхий нийтийн эрх зүйн хуулийн этгээд байхаар тодорхойлж, мэргэжлийн байгууллагын чиг үүрэг, удирдлага, зохион байгуулалтыг шинэчлэн боловсруулсан.
-Энэ хуулийг зөрчсөн албан тушаалтны үйлдэл нь гэмт хэргийн шинжгүй бол Төрийн албаны тухай хуульд заасан хариуцлага хүлээлгэх;
-Төсөлд шилжилтийн үеийн зохицуулалт буюу энэ хууль хүчин төгөлдөр болохоос өмнө хөрөнгийн үнэлгээ хийх тусгай зөвшөөрөл эзэмшигч нь энэ хууль хүчин төгөлдөр болсон өдрөөс хойш зургаан сарын дотор энэ хуульд нийцүүлэн үнэлгээчний эрхээ сунгуулах, шинэчлэх тухай хүсэлт гаргах зэрэг зохицуулалтыг төсөлд нэмж тусгалаа.
Ажлын хэсгийн гишүүд хуулийн төсөлтэй хамт өргөн мэдүүлсэн Патентын тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай, Үл хөдлөх эд хөрөнгийн албан татварын тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай, Шүүхийн шинжилгээний тухай хуульд нэмэлт оруулах тухай, Эрдэнэсийн сангийн тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төслүүдийг хэлэлцээд хууль санаачлагчид нь буцаах зарчмын зөрүүтэй санал гаргасан байна.
Хуулийн төсөлтэй холбогдуулан УИХ-ын гишүүд асуулт асууж, хариулт авсан. Тухайлбал, УИХ-ын гишүүн Б.Баттөмөр, энэ хуулийн төслийг Зөвшөөрлийн тухай хуультай нийцүүлсэн үү хэмээн асуусан. Тэрбээр, хөрөнгийн үнэлгээ хийх зөвшөөрлийг хэрхэн олгох, үнэлгээний чанарыг олон улсын стандарттай нийцүүлэх асуудлыг хуульд хэрхэн тусгах талаар тодруулсан.
Сангийн яамны Нягтлан бодох бүртгэлийн бодлогын газрын даргын албан үүргийг түр орлон гүйцэтгэгч Болормаа, Өргөн барьсан хуулийн төсөлд тусгай зөвшөөрлийг зөвхөн хуулийн этгээдэд олгохоор тусгасан. Харин хөрөнгийн үнэлгээний эрхийг хувь хүнд олгоно. Хөрөнгийн үнэлгээг иргэнээс гадна хуулийн этгээд гүйцэтгэхээр хуулийн төсөлд тусгасан. Хуулийн этгээдэд тусгай зөвшөөрлийг таван жилийн хугацаагаар олгож, мөн хугацаагаар дахин сунгана гэсэн Зөвшөөрлийн тухай хуультай нийцэж байгаа. Шинэ хуулийн төслөөр иргэнд үнэлгээний эрх олгох бөгөөд үүнийг нийтийн эрх зүйн мэргэжлийн байгууллага олгоно. Тусгай зөвшөөрлийг Сангийн яам олгох юм. Үнэлгээг үнэлгээний олон улсын стандартын дагуу хийнэ. Ингэхдээ үнэлгээний олон улсын байгууллага буюу Монгол Улс гишүүнчлэлд нь элссэн байгууллагаас баталсан стандартыг мөрдөнө гэж төсөлд тусгасан байгаа. Хуулийн этгээдийн хариуцлагын тогтолцоог чангатгаж үнэлгээнд нэгдмэл арга, аргачлалыг хэрэглэхээр тусгасан. Тодруулбал, барьцааны хөрөнгийг банкууд өөр өөрийн дотоодын аргачлал хэрэглэн үнэлдэг байсан бол шинэ хуулийн төсөлд Сангийн яам болон холбогдох бусад этгээдүүдтэй хамтран баталсан журмын дагуу олон улсын стандартад нийцсэн нэгдмэл арга аргачлалаар үнэлгээг гүйцэтгэнэ гэсэн хариулт өгсөн.
Үргэлжлүүлэн Ажлын хэсэг болон УИХ-ын гишүүдээс гаргасан зарчмын зөрүүтэй саналын томьёоллуудаар санал хураалт явуулан Байнгын хорооны санал, дүгнэлтээ чуулганы нэгдсэн хуралдаанд танилцуулахаар тогтлоо.