Английн Лондон хотноо 1800-гаад оны сүүлээр Олон улсын технологийн үзэсгэлэн худалдаа болжээ. Тухайн үед англичууд дэлхийн хамгийн баян улс байсан учраас өөрсдийн сүр хүчийг гайхуулах боломж нь энэхүү үзэсгэлэн байлаа. Гэвч тухайн үзэсгэлэнд технологийн болоод бусад зүйлсээрээ хамгийн гайхшируулсан нь АНУ байсан аж. Үүнийг англичууд гайхаж, “Европоос цагаачилсан тариачид яаж ийм хурдтай хөгжсөн болохыг тухайн үедээ сайн ойлгосонгүй. Өнөөгийн цаг үеэс эргэн харахад, хөгжлийн шалтгаан нь бизнес явуулах диваажин мэт орчныг АНУ бүтээсэн байв. Яагаад бизнесийн диваажин гэж хэлсэн бэ гэхээр тухайн газарт татвар хамгийн бага байсан. Төрийн оролцоо зөвхөн бизнесийг дэмжих чиглэлд байж, хуулийг нь зориулж боловсруулж, хамгийн чухал нь ГШХО-ыг дэмждэг байв. Сүүлийн 200 жилийн хугацаанд улс орнуудын хөгжлийн түүх нь бизнес хийхэд диваажин бий болгосон уу, там бүтээсэн үү гэдгээс хамаарч байна. Ялангуяа гуравдагч ертөнцийн хөгжиж буй орнуудын хөгжилд хүрэх гол зам нь өөрсдийн байгалийн баялгаа эргэлтэд оруулах, үүнээс олсон орлогоороо мэдлэг шингэсэн салбарт хөрөнгө оруулах замаар хөгжсөн байдаг. Үүний тод жишээ нь Саудын Араб.Монголчуудын хувьд, хөгжлийн том гарц нь байгалийн баялгаа зөв ашиглах гэдгийг судлаачид ярьдаг. Манайд баялаг нь байгаа ч хүрз, жоотуу нь алга. Нэгэнт байхгүй учраас хаа нэгтэйгээс багажтай хэн нэгнийг олно. Нэг тал нь байгалийн баялгаа, нөгөө тал нь ноу-хау (хүрз, жоотуу) гаргаж байгаа учраас хувааж авах нь гарцаагүй. Үүнийг л ГШХО-ыг байгалийн баялагтайгаа хослуулан ашиглахыг хөгжил гэж нэрлэнэ.ГШХО ба эдийн засгийн өсөлтийн хамаарлыг судалсан олон улсын судалгаа олон бий. Тухайлбал, Монгол Улсын уул уурхайн салбар дахь гадаадын шууд хөрөнгө оруулалтын талаар тогтсон бодлого үзэл баримтлал төлөвшөөгүй байгааг СЭЗИС-ийн “Уул уурхайн салбарын гадаадын шууд хөрөнгө оруулалтын Монгол Улсын нийгэм, эдийн засагт үзүүлэх нөлөө” судалгаанд онцолжээ. Судалгаанд оролцогч талуудын 95 хувь нь уул уурхайн салбарын Монгол Улсын нийгэм, эдийн засагт үзүүлэх нөлөөг дунджаас дээш, харин салбарын хөгжилд гадаадын шууд хөрөнгө оруулалт дунджаас дээш чухал нөлөөтэй гэж 98 хувь нь хариулсан байна. Засгийн газрын бодлогын залгамж чанар муу байгаа нь уул уурхай, гадаадын шууд хөрөнгө оруулалтын бодлогын хэрэгжилтэд сөргөөр нөлөөлөх гол нөхцөлийн нэг гэдгийг тодотгожээ.https://flo.uri.sh/visualisation/17815962/embed Манай улсын эдийн засаг уул уурхайн салбараас бүрэн хамааралтай. Жишээлбэл, уул уурхайн салбараас улсын төсөвт төвлөрдөг татварын хэмжээ 2014 онд нэг их наяд төгрөг байсан бол 2023 онд найман их наяд төгрөг болж, найм дахин өссөн байна.Мөн уул уурхайн салбарын төлж буй татварын 76 хувийг “Топ 5” компани бүрдүүлж байгаа аж. Ийм байхад бид ГШХО-ыг буруутгасан, үл тоосон хэвээрээ л байх уу. Энэ чиглэлийн хөрөнгө оруулалтыг татахад юу саад болоод байна вэ гэдэгт хөрөнгө оруулагчид ингэж хариулжээ.2000-2009 онд2000- оноос хойш2020 оноос хойг/Хөрөнгө оруулагчид Монголд ажиллахад саад бэрхшээл болж буй асуудлыг дээрх байдлаар илэрхийлж иржээ./Тус судалгаагаар Монгол Улс нь хөгжлийн, уул уурхайн талаар олон удаагийн бодлогын баримт бичгийг баталж хэрэгжүүлэхийг зорьж ирсэн ч дорвитой эерэг үр дүн гарахгүй байгааг дурдсан.Мөн уул уурхай, ГШХО-тай холбоотой бодлогууд хоорондоо уялдаа муу, хэрэгжих магадлал бага байна. Монгол Улс энэхүү 34 жилийн хугацаанд таван удаагийн томоохон хөгжлийн бодлогын баримт бичиг баталсан байна. Энэ нь бид 6.8 жилд нэг удаа бодлогоо шинэчилж байсан гэсэн үг юм. Эдгээр бодлогын баримт бичгүүд нь цаг хугацааны дарааллын хувьд 1990-1999 онд хоёр, 2000-2009 онд 1, 2010-2019 онд 1, 2020 онд хамаарч байна. Эндээс бид хөгжлийн бодлогоо яагаад ингэж байнга өөрчилдөгт гол асуудал байгаа мэт ойлголт төрөх нь тодорхой. Учир нь энэ нь биднийг хөгжлийн тогтвортой үзэл баримтлал алсын хараа, түүнийг хэрэгжүүлэх чадавхыг илэрхийлж байгаа эхний илэрхийлэл юм.Эцэст нь Уул уурхай, ГШХО-ын асуудлыг цогцоор харах хэрэгтэй байна. Энд үүсэж буй гол сорилт нь уул уурхайн салбарын төлөөллийн зүгээс хайгуул олборлолтын талбайг нэмэгдүүлэх тухай ярьдаг бол нөгөө талаас орон нутгийн иргэд, иргэний нийгмийн байгууллагуудын зүгээс байгаль орчин, газар шороо, ус, бэлчээр гэх байдлаар эсэргүүцдэг асуудал юм. Үүнийг нийгмийн түвшний зөвшилцлөөр шийдвэрлэх, төр зөв бодлого шийдвэр гаргах шаардлагатай байсаар л. Ингэснээр уул уурхайн салбарын тулгамдсан асуудал болох нийгмийн дундах харилцан адилгүй ойлголт, талцал хуваагдал, түүн дээрх улс төрийн тоглолт зэрэг олон асуудлыг шийдвэрлэх боломжтой юм. Дахин хэлэхэд, Монголчууд бидэнд баялаг байгаа болохоос хүрз, жоотуу гэх мэт багаж хэрэгсэл нь алга. Тэгэхээр багаж хэрэгсэлтэй хэн нэгэнтэй нь хамтарч ажиллаж чадаж байж, хөгжлийн талаар ярих болно.